Η πολιτική του ελληνικού κράτους έναντι της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης έχει περάσει από τέσσερις βασικές φάσεις.
Η πρώτη περίοδος: 1923-1950
Μεταξύ 1925-27 επέλεξε να φύγει από την περιοχή το πλέον εύπορο τμήμα της μειονότητας, πουλώντας την περιουσία του. Οι μικροκαλλιεργητές και κτηνοτρόφοι που παρέμειναν, δεν είχαν κάποιες ιδιαίτερες απαιτήσεις πέραν της διατηρήσεως των παραδόσεων και της προστασίας της θρησκείας τους. Η απομάκρυνση της παραδοσιακής ηγέτιδας τάξεως των μουσουλμάνων είχε αποτέλεσμα να τεθούν επικεφαλής τής μειονότητας θρησκευτικοί ηγέτες και δάσκαλοι.
Μοναδικό αξιομνημόνευτο στοιχείο από την περίοδο πριν από το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είναι η στάση της ελληνικής κυβερνήσεως στη διαμάχη μεταξύ παλαιομουσουλμάνων (συντηρητικών) και κεμαλικών (ή μεταρρυθμιστών ή νεοτεριστών). Οι μεταρρυθμίσεις στις οποίες προέβη ο Κεμάλ μετά την εγκαθίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, και ιδίως η διάσπαση των δεσμών με το Ισλάμ και η κατάργηση του χαλιφάτου, δεν βρήκε σύμφωνη την πλειονότητα των Ελλήνων μουσουλμάνων. Η μειονότητα χωρίσθηκε σε:
Το αρνητικό κλίμα στη Θράκη κατά των μεταρρυθμίσεων του Κεμάλ επέτεινε ομάδα ερμηνευτών (μουφτήδων) του Ιερού Ισλαμικού Νόμου που είχαν καταφύγει στην Ελλάδα το 1922. Το 1930, στο πλαίσιο της προσεγγίσεως των δύο χωρών, η τουρκική κυβέρνηση ζήτησε από την ελληνική να απομακρύνει τη συγκεκριμένη ομάδα. Πράγματι, τα μέλη της απελάθηκαν κυρίως στη Συρία και στην Αίγυπτο. Η ελληνική κυβέρνηση, αποκεφαλίζοντας τη θρησκευτική ηγεσία της μειονότητας, έστειλε το μήνυμα στους πιστούς μουσουλμάνους ότι στηρίζει τις τουρκικές μεταρρυθμίσεις και έδωσε τη δυνατότητα στους κεμαλικούς να αυξήσουν την επιρροή τους. Το γεγονός αυτό παράλληλα με την ίδρυση του τουρκικού προξενείου στην Κομοτηνή το 1930 έγειραν σταδιακά κατά τις επόμενες δεκαετίες την πλάστιγγα υπέρ των κεμαλικών στο εσωτερικό της μειονότητας.
Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου η περιοχή της ελληνικής Θράκης, με την εξαίρεση του Εβρου, πέρασε υπό βουλγαρική κατοχή. Το τουρκικό προξενείο Κομοτηνής παρέμεινε στη θέση του. Με δεδομένη την απουσία ελληνικών αρχών, το προξενείο απετέλεσε τη μοναδική αρχή όπου οι μουσουλμάνοι μπορούσαν να απευθυνθούν διαμαρτυρόμενοι. Κατ' ακολουθίαν αύξησε την επιρροή του, καθώς και το κύρος των κεμαλικών κύκλων που υποστήριζε.
Ο σταδιακός εκτουρκισμός της μειονότητας και το Κυπριακό: 1951-1967
Η δεύτερη περίοδος αρχίζει το 1950 με το γλωσσικό εκτουρκισμό των μειονοτικών ομάδων που δεν ήσαν εθνοτικά Τούρκοι. Με την υπογραφή σχετικής συμφωνίας μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας εισήχθη επισήμως στη μειονοτική εκπαίδευση η τουρκική γλώσσα. Στόχος ήσαν πρωτίστως οι σλαβόφωνοι Πομάκοι που κατοικούσαν σε περιοχές εφαπτόμενες με τη Βουλγαρία, χώρα του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Παράλληλα η ελληνική κυβέρνηση άσκησε πίεση προς τους παλαιομουσουλμάνους να εγκαταλείψουν τις παραδοσιακές τους αντιλήψεις και να υιοθετήσουν τις κεμαλικές αλλαγές.
Το ήρεμο κλίμα στη ζωή της μειονότητας απειλήθηκε το 1955 με το Κυπριακό και κυρίως με τα Σεπτεμβριανά επεισόδια εις βάρος της ελληνικής μειονότητας στην Πόλη. Οι ελληνικές κυβερνήσεις έλαβαν αυστηρά μέτρα για να αποτρέψουν τυχόν εκδήλωση αντιποίνων εις βάρος των Ελλήνων μουσουλμάνων. Στόχος τους ήταν να καταδείξουν ότι η μουσουλμανική μειονότητα αποτελούσε πρότυπο για την περιοχή.
Παράλληλα, η Ελλάδα άρχισε να βλέπει με δυσφορία την προσπάθεια των κεμαλικών κύκλων να εκτουρκίσουν την πολυεθνοτική μειονότητα. Περιορίσθηκε, όμως, μόνο στη διακριτική υποστήριξη των παλαιομουσουλμάνων. Τα πράγματα επηρεάζονταν από το γενικότερο κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και κυρίως τη στάση της Τουρκίας έναντι των Ελλήνων στην Πόλη. Μοναδική εξαίρεση απετέλεσε μία συνεννόηση με την τουρκική πλευρά αμέσως μετά τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου για το Κυπριακό το 1959. Δύο ανώτεροι διπλωμάτες, ο Δημήτριος Μπίτσιος και ο Ζεκί Κουνεράλπ, κατέληξαν σε κοινή έκθεση τον Αύγουστο του 1959 που περιείχε εισηγήσεις προς τις δύο κυβερνήσεις για την αντιμετώπιση των μειονοτικών ζητημάτων. Η ελληνική πλευρά κατά τις επόμενες δεκαετίες ακολούθησε τις βασικές κατευθύνσεις των εισηγήσεων της συγκεκριμένης εκθέσεως.
Εκείνη την περίοδο η πολιτική του ελληνικού κράτους διαμόρφωσε τα χαρακτηριστικά που θα τη συνόδευαν σε γενικές γραμμές μέχρι και το 1990:
* Δεν λειτουργούσε αυτόνομα έναντι των μουσουλμανικών μειονοτήτων της Θράκης, αλλά εξ αντανακλάσεως προς όσα συνέβαιναν στην ελληνική ομογένεια στην Κωνσταντινούπολη. Τα πάντα αντιμετωπίζονταν στο πλαίσιο της αμοιβαιότητας προς την τουρκική πολιτική και ελέγχονταν για την ύπαρξη τυχόν συνεπειών στη ελληνική μειονότητα.
* Ηταν αποσπασματική και επηρεαζόταν σε μικροπολιτικό επίπεδο από τους μειονοτικούς βουλευτές αλλά και την ανάγκη των τοπικών πολιτευτών για άγρα ψήφων στο εσωτερικό της μειονότητας.
Η περίοδος των διοικητικών μέτρων μετά το 1967
Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 το κλίμα μεταξύ των δύο χωρών ήταν εξαιρετικά βεβαρημένο λόγω των διακοινοτικών συγκρούσεων στην Κύπρο το 1963 και των απελάσεων των Ελλήνων υπηκόων που ήσαν εγκατεστημένοι στην Κωνσταντινούπολη το 1964. Το ελληνικό κράτος αναζητούσε τρόπους να ασκήσει πίεση στην Τουρκία για να σταματήσει τις διώξεις της ελληνικής ομογένειας. Προς το σκοπό αυτό υιοθέτησε μία σειρά μέτρων διακριτικής διοικητικής μεταχειρίσεως εις βάρος των Ελλήνων μουσουλμάνων της Θράκης. Η πολιτική αυτή αναπτύχθηκε πλήρως την περίοδο της δικτατορίας.
Αρχικώς εφαρμόσθηκε με αυστηρότητα σε όλες τις μεταβιβάσεις κτημάτων μεταξύ των μουσουλμάνων ο μεταξικός νόμος 1366/1938 «περί απαγορεύσεως δικαιοπραξιών εις παραμεθορίους περιοχάς». Το μέτρο αυτό είχε στόχο να κρατήσει στάσιμη και, ει δυνατόν, να περιορίσει τη μουσουλμανική ιδιοκτησία στη Θράκη και αντιστοίχως να αυξήσει τις ιδιοκτησίες χριστιανών. Ακολούθως υιοθετήθηκε μία σειρά διοικητικών μέτρων, όπως η ουσιαστική άρνηση παροχής πολεοδομικών αδειών για επισκευές και ανεγέρσεις οικιών, οι δυσκολίες στην απόκτηση αδειών οδηγήσεων ή αδειών κατοχής τρακτέρ ή επαγγελματικών αδειών (π.χ. αγοραία οχήματα-ταξί, φορτηγά) και ο αποκλεισμός από αγροτικά και άλλα δάνεια. Ελάχιστες μόνον σχετικές αιτήσεις ικανοποιούνταν και αυτές πάντα με αδιαφανή κριτήρια. Τέλος, άρχισε η συστηματική εφαρμογή του άρθρου 19 του Κώδικα περί Ιθαγενείας για αφαίρεση των ιθαγενειών όσων μουσουλμάνων είχαν εγκαταλείψει οριστικά την Ελλάδα.
Υπήρχαν βεβαίως και κάποια άλλα μέτρα διοικητικού χαρακτήρα που εφαρμόστηκαν από το δικτατορικό καθεστώς αδιακρίτως εις βάρος όλων των κατοίκων της Ελλάδος (π.χ. η αντικατάσταση των εκλεγμένων μελών των βακουφικών επιτροπών της μειονότητας από διορισμένους, ακολούθησε την τύχη όλων των αιρετών διοικήσεων, σε όλη την Ελλάδα).
Τα διοικητικά μέτρα δεν έλαβαν ποτέ τη μορφή εκδιώξεως της μειονότητας από την Ελλάδα. Θεσπίστηκαν με κύριο στόχο να συντηρήσουν ένα κλίμα οιονεί αμοιβαιότητας που υποτίθεται ότι θα έπειθε τους Τούρκους ιθύνοντες να σταματήσουν τις επιθέσεις εναντίον των Ελλήνων στην Πόλη. Απέτυχαν πλήρως σε αυτή την επιδίωξη. Οδήγησαν σε οικονομική καθήλωση και απομόνωση τη μειονότητα. Το ελληνικό κράτος απονομιμοποιήθηκε πλήρως και κατέστη εχθρικό στα μάτια όλων των μουσουλμάνων πολιτών συλλήβδην, ασχέτως εθνοτικής ταυτότητας και ιδεολογικής τοποθετήσεως έναντι της Τουρκίας και των κεμαλικών αλλαγών. Το μουσουλμανικό στοιχείο αισθάνθηκε ανεπιθύμητο και συσπειρώθηκε καταργώντας τις διαχωριστικές ιδεολογικές γραμμές που έως τότε το χαρακτήριζαν. Σε αυτό το περιβάλλον βρήκε εύφορο έδαφος και έδρασε ο κεμαλικός εθνικισμός.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι το 1968, επί δικτατορίας, υπεγράφη ένα μορφωτικό πρωτόκολλο μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας με το οποίο έγινε δεκτός ο ακόμη μεγαλύτερος εκτουρκισμός της μειονοτικής εκπαιδεύσεως.
Μετά το τέλος της δικτατορίας η πολιτική ισορροπία στο χώρο της μειονότητας αποκαταστάθηκε με την εκλογή δύο βουλευτών στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Τα διοικητικά μέτρα, όμως, συνεχίστηκαν, αν και όχι με την ίδια ένταση και συστηματικότητα. Παράλληλα, κυρίαρχη ήταν η προεκλογική συναλλαγή γύρω από αυτά. Επί παραδείγματι, κατά τις προεκλογικές περιόδους, προσφέρονταν αφειδώς άδειες πάσης φύσεως.
Με το πέρασμα του χρόνου υπήρξαν και κάποιες άλλες μορφές διοικητικών διακρίσεων. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ήταν χαρακτηριστικό ότι τα μουσουλμανικά χωριά ήσαν σε γενικές γραμμές παραμελημένα από πλευράς έργων υποδομής σε σύγκριση με τα γειτονικά χριστιανικά χωριά.
Οι ανεξάρτητοι μουσουλμανικοί συνδυασμοί
Η περίοδος εκείνη χαρακτηρίζεται και από την απόλυτη κυριαρχία του κεμαλικού εθνικισμού μεταξύ των ατόμων εκείνων που εμφανίζονταν ως η ηγεσία της μειονότητας. Μερίδα αυτών των ατόμων συνδέονταν άμεσα με το τουρκικό «βαθύ κράτος» και τους «γκρίζους λύκους» και λειτουργούσαν ως
το μακρύ χέρι της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.
Τα συμπτώματα αυτά εμφανίστηκαν πρώτη φορά στις πολιτικές εκλογές του 1985. Εως εκείνη την εποχή οι μουσουλμάνοι πολιτευτές κατέρχονταν υποψήφιοι με τα κόμματα πανελλαδικής εμβέλειας. Η κατάργηση της σταυροδοσίας οδήγησε στην κάθοδο ανεξάρτητων μουσουλμανικών συνδυασμών στους Νομούς Ξάνθης και Ροδόπης. Σε εκείνες τις εκλογές χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά ο μηχανισμός απειλών του προξενείου για να στραφούν μειονοτικές ψήφοι προς τους ανεξάρτητους συνδυασμούς. Παρά ταύτα, οι ανεξάρτητοι συνδυασμοί δεν κατόρθωσαν να συσπειρώσουν σημαντικό τμήμα της μειονότητας.
Η αλλαγή του εκλογικού συστήματος επέτρεψε την εκλογή ανεξάρτητων μουσουλμάνων υποψηφίων κατά τις τρεις βουλευτικές εκλογές της περιόδου 1989-90. Τότε εμφανίστηκε ο γιατρός Αχμέτ Σαδίκ. Η υπόδειξή του από τουρκικούς εθνικιστικούς κύκλους εκτός Θράκης και η τυφλή υποστήριξη από το σύνολο των μηχανισμών πιέσεως που διέθετε ο τουρκικός παράγοντας τον καθιέρωσαν ως τον αδιαφιλονίκητο ηγέτη της μειονότητας.
Η κατάσταση στη Θράκη ήταν εκρηκτική. Στο χώρο της μειονότητας επικρατούσε κλίμα τρομοκρατίας και τουρκικού εθνικιστικού παραληρήματος. Ατομα του προξενείου απειλούσαν ευθέως τους μουσουλμάνους που δεν συντάσσονταν με τη γραμμή της Τουρκίας. Οι ευθείες παρεμβάσεις της Τουρκίας κατά την προεκλογική περίοδο οδήγησαν την ελληνική κυβέρνηση να προχωρήσει σε απέλαση του Τούρκου προξένου Κομοτηνής.
Ισονομία-ισοπολιτεία: 1991-σήμερα
Η όξυνση των σχέσεων ανάμεσα στο χριστιανικό και το μουσουλμανικό στοιχείο της ελληνικής Θράκης, η διαπίστωση ότι η πολιτική διακρίσεων εις βάρος της μειονότητας έδινε τροφή και λόγο υπάρξεως στα πλέον ακραία στοιχεία στο εσωτερικό της, η στάση της Τουρκίας που παρενέβαινε ανοιχτά ελέγχοντας και τρομοκρατώντας ένα τμήμα του ελληνικού πληθυσμού στην ελληνική Θράκη και η προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί η μειονότητα για να δυναμιτίσει συνολικά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, είχαν αποτέλεσμα να στραφεί η προσοχή της πολιτικής ηγεσίας προς τη Θράκη. Στις 31 Ιανουαρίου 1990, επί «οικουμενικής» κυβερνήσεως, αποφασίστηκε να ληφθούν μέτρα που θα εξομάλυναν την κατάσταση προς όφελος της μειονότητας. Αμέσως μετά τη σύσκεψη ακολούθησε δήλωση του τότε πρωθυπουργού Ξενοφώντος Ζολώτα, που ανακοίνωνε «την κατάργηση των διοικητικών και άλλων οχλήσεων αι οποίαι όχι μόνον απεδείχθησαν ατελέσφοροι, αλλά επέτυχαν αντίθετα αποτελέσματα των επιδιωκομένων και συνάμα μάς εκθέτουν διεθνώς».
Η απόφαση των τριών αρχηγών υλοποιήθηκε από την επόμενη κυβέρνηση Μητσοτάκη. Ενα πρώτο βήμα ήταν η κατάργηση του μεταξικού νόμου που απαγόρευε τις δικαιοπραξίες στις παραμεθόριες περιοχές. Παράλληλα, συνεστήθη ειδική διυπουργική επιτροπή υπό την Βιργινία Τσουδερού, η οποία μελέτησε τα προβλήματα της περιοχής και κατέθεσε ένα πόρισμα που πρότεινε εφαρμογή πολιτικής και ισονομίας και ισοπολιτείας στους πληθυσμούς της περιοχής και εντατική οικονομική ανάπτυξη για να βγει η Θράκη από την απομόνωση.
Στόχος αυτής της πολιτικής ήταν η ενσωμάτωση της μειονότητας μέσα στην κοινωνία και η εξαφάνιση των φαινομένων απομονωτισμού. Η αλλαγή του εκλογικού συστήματος με την καθιέρωση ορίου 3% για την είσοδο στη Βουλή απέτρεψε την εκλογή νέων ανεξάρτητων μουσουλμάνων βουλευτών.
Οι επόμενες κυβερνήσεις κατά τη δεκαετία του 1990 συνέχισαν την πολιτική ισονομίας και ισοπολιτείας. Τον Νοέμβριο του 1995 καταργήθηκε ο έλεγχος εισόδου στην επιτηρούμενη ζώνη στα Πομακοχώρια της Ξάνθης. Ακολούθησε το 1996 η απόφαση του υπουργού Παιδείας Γιώργου Παπανδρέου, με την οποία καθορίστηκε ποσοστό θέσεων 0,5% για εισαγωγή στα ΑΕΙ και ΤΕΙ που προέρχονται από τη μειονότητα. Τέλος, το 1998 καταργήθηκε το άρθρο 19 του Κώδικα περί Ιθαγενείας, με το οποίο μπορούσε να αφαιρεθεί η ιθαγένεια σε αλλογενείς που είχαν εγκαταλείψει οριστικώς τη χώρα.
Παράλληλα προχώρησαν συστηματικά τα έργα υποδομής στις μουσουλμανικές περιοχές με διανοίξεις και ασφαλτοστρώσεις δρόμων, πλήρη επέκταση της ηλεκτροδοτήσεως, τηλεφωνικές συνδέσεις κ.λπ.. Το αποτέλεσμα είναι ότι στις αρχές του 21ου αιώνα η περιοχή της Θράκης συνολικά δεν υστερεί από πλευράς έργων υποδομής συγκριτικά με άλλες περιοχές της Ελλάδος. Τα έργα αυτά προχώρησαν σε πολλές περιπτώσεις παρά τη θέληση μειονοτικών κύκλων που επηρεάζονται από το προξενείο και επιθυμούν να προπαγανδίζουν περί εσκεμμένης εγκαταλείψεως των μουσουλμάνων.
*Δικηγόρος, επίκουρος καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου και της Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=27/04/2014&id=427648
Η ΧΟΥΝΤΑ, Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΦΙΛΙΑ, ΟΙ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ…
«στην άσπονδη μνήμη, στη Σφίγγα της καθάρσεως…»
Του Μάρκου Χ.
Στο
παρόν άρθρο θα αναφερθώ στην ειδησεογραφία της τουρκικής εφημερίδας
«Μιλλιέτ» (“Milliyet”),από τις πρώτες σε κυκλοφορία και σε εγκυρότητα
τουρκικές εφημερίδες της εποχής, σχετικά με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις
και τα μειονοτικά ζητήματα κατά τους πρώτους είκοσι μήνες του
δικτατορικής διακυβέρνησης (Απρίλιος 1967—Δεκέμβριος 1968).Οι δικτάτορες κατέλαβαν την εξουσία σε μια περίοδο ιδιαίτερης όξυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων, λόγω, κυρίως του κυπριακού ζητήματος.
Οι συγκρούσεις μεταξύ των δυο κοινοτήτων στην Κύπρο το χειμώνα του 1963-1964 και η προϊούσα γκετοποίηση των δυο κοινοτήτων τα επόμενα χρόνια, οι απειλές της Τουρκίας για επέμβαση στη νήσο και η απέλαση των ελλήνων πολιτών-κατοίκων της Κωνσταντινούπολης, η ανοιχτή παρέμβαση των ΗΠΑ στην εξελισσόμενη σύγκρουση μέσα στις ψυχροπολεμικές ισορροπίες της εποχής, η μεταφορά μιάς ελληνικής στρατιωτικής μεραρχίας στη νήσο την άνοιξη του 1964 είχαν διαμορφώσει ένα εξαιρετικά περίπλοκο πλαίσιο μέσα στο οποίο έπρεπε να κινηθεί το στρατιωτικό καθεστώς στις σχέσεις του με την Τουρκία.
Από την άλλη πλευρά η Τουρκία, κατά τη ίδια εικοσάμηνη περίοδο με πρωθυπουργό τον εκσυγχρονιστή Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, με το συντηρητικό κόμμα Δικαιοσύνης στης εξουσία, πρόεδρο δημοκρατίας πρώην στρατηγό και υπό το επιθεωρητικό βλέμμα του πασά Ισμέτ Ινονού στην αντιπολίτευση, προσπαθούσε να βρει το βηματισμό της και να τιθασεύσει τις ευρύτερες ιδεολογικοκαθεστωτικές συγκρούσεις που υπέβοσκαν στην κοινωνία της χώρας μετά το πραξικόπημα του Μαΐου του 1960 και το «νεωτερικό» της σύνταγμα του 1961.
Το στρατιωτικό καθεστώς από τους πρώτους μήνες ανάληψης της εξουσίας δείχνει να επιθυμεί διάλογο με την Τουρκία. Στις 25 Απριλίου ο κυβερνητικός εκπρόσωπος του στρατιωτικού καθεστώτος, συνταγματάρχης Φαρμάκης, σε δηλώσεις του στη «Μιλλιέτ» αφού παρουσιάζει τους κινηματίες εμπνευσμένους από το στρατιωτικό κίνημα της 19ης Μαΐου του 1960 στην Τουρκία, δηλώνει ότι τα αισθήματα συμπαθείας και φιλίας της νέας ελληνικής κυβέρνησης προς την Τουρκία και τον τουρκικό λαό θα είναι πιο δυνατά από παλιά. Στα τέλη Απριλίου η εφημερίδα αναφέρεται στις επαφές της Τουρκικής ηγεσίας με τον έλληνα υπουργό εξωτερικών Παύλο-Οικονόμου Γκούρα στη Γερμανία, στο περιθώριο της κηδείας του καγκελαρίου Αντενάουερ, με τον Ντεμιρέλ να δηλώνει ότι σε μακρά συνομιλία του με τον έλληνα υπουργό του παρουσιάσθηκαν οι αρχές της εξωτερικής πολιτικής της νέας κυβερνήσεως και οι στόχοι της «εσωτερικής επαναστάσεως στην Ελλάδα».
Την περίοδο Μαΐου—Οκτωβρίου του 1967, η «Μιλλιέτ» αναφέρεται στα προβλήματα και στην καταπίεση της μειονότητας της Δ.Θράκης, παραθέτοντας σχετικές ειδήσεις, σχόλια δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων όπου συσχετίζεται η κατάσταση των τουρκοκυπρίων με την κατάσταση της μειονότητας στη Δ.Θράκη, και υποστηρίζεται ότι η παραβίαση των μειονοτικών δικαιωμάτων στη Δ. Θράκη εμποδίζει την ανάπτυξη των συνθηκών που θα οδηγήσουν σε επίλυση του Κυπριακού ζητήματος. Σε άρθρο-σχόλιο της εφημερίδας τονίζεται προς την τουρκική ηγεσία ότι οι προτεινόμενες παραχωρήσεις της ελληνικής πλευράς προς τους τουρκοκυπρίους με αντάλλαγμα την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα πρέπει να απορριφθούν με δεδομένο την προβληματική κατάσταση της μειονότητας στη Θράκη.
Τον Ιούνιο του 1967 η εφημερίδα αναφέρεται σε μέτρα και τακτικές διώξεων και καταπίεσης της μειονότητας της Δ.Θράκης από το νέο καθεστώς και στην έντονη προειδοποίηση στην οποία προέβη η τουρκική πλευρά προς την ελληνική κυβέρνηση. Στην προειδοποίησή της η τουρκική πλευρά φέρεται να τόνισε τη μεγάλη ευαισθησία της Τουρκίας στην εφαρμογή των προνοιών της συνθήκης της Λωζάννης στη Δ.Θράκη και τη σημασία των ζητημάτων της μειονότητας της Δ.Θράκης για την βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Στα μέσα Ιουλίου ο τούρκος υπουργός εξωτερικών Τσαγλαγιαγκίλ σε επερώτηση στο τουρκικό κοινοβούλιο σχετικά με τη μειονότητα της Δ.Θράκης, δηλώνει ότι μετά τις επαφές με την ελληνική ηγεσία οι καταπιέσεις σταμάτησαν, τονίζει όμως ότι το τουρκικό κράτος όπως πάντα δε θα υποχωρεί σε πιέσεις οποιουδήποτε και θα δείχνει τη δύναμή του.
Σε συνέντευξή του ο έλληνας πρωθυπουργός Κ.Κόλλιας στην εφημερίδα, αρχές Ιουλίου, δηλώνει ότι η ελληνική κυβέρνηση εφαρμόζει τις πρόνοιες της συνθήκης της Λωζάννης για τη Θράκη, αποδίδει τις ειδήσεις περί αδικιών προς τη μειονότητα σε κακούς ανταποκριτές και μιλά για την καταπίεση των δικαιωμάτων των Ιμβρίων στην Τουρκία. (Λίγες μέρες μετά η εφημερίδα δημοσιεύει δηλώσεις του προέδρου της κοινότητα Ιμβρίων ο οποίος αντικρούει τα περί καταπίεσης και δηλώνει τη λύπη του για τις καταπιέσεις στη Δ.Θράκη αν είναι αλήθεια).Υποστηρίζει ακόμα ότι η πρόσφατη απόφαση του ΝΑΤΟ για επανέναρξη των συνομιλιών Ελλάδος και Τουρκίας θα βοηθήσει στην επίλυση του κυπριακού ζητήματος για την οποίο ως καλύτερη λύση θεωρεί την «Ένωση» που θα γίνει ειρηνικά και θα εξασφαλίζει τα δικαιώματα των τουρκοκυπρίων.
Για
το ίδιο θέμα η εφημερίδα μεταφέρει εκτιμήσεις επισήμων κύκλων της
ελληνικής κυβερνήσεως ότι το κυπριακό ζήτημα θα λυθεί πιο εύκολα τώρα με
το στρατιωτικό καθεστώς που επιθυμεί στενές και φιλικές σχέσεις με την
Τουρκία και επειδή έλαβαν τέλος οι δημαγωγικές καμπάνιες των αρχηγών της
αντιπολίτευσης και των εφημερίδων. Μέσα σε αυτό το κλίμα θα διεξαχθεί η
διήμερη συνάντηση μεταξύ αντιπροσωπειών των δυο κυβερνήσεων υπό την
ηγεσία των πρωθυπουργών των δυο χωρών στην Κεσσάνη και στην
Αλεξανδρούπολη το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου του 1967. Η «Μιλλιέτ»
μεταδίδει ένα κλίμα έντονων προσδοκιών της τουρκικής πλευράς από τις
συναντήσεις αυτές που όμως άμεσα δεν φαίνονταν να ανταποκρίνονται στην
πραγματικότητα. Στην ειδησεογραφία υπάρχει η αίσθηση ότι και οι δυο
πλευρές ήθελαν να κερδίσουν χρόνο σε σχέση με τις εξελίξεις στην Κύπρο.
Οι ανταποκριτές της μιλάνε για την ψύχρανση των συνομιλιών στη συνάντηση
της Αλεξανδρούπολης, ο Ντεμιρέλ αναφέρεται πως ήθελε να διακόψει τις
συζητήσεις και να αποχωρήσει, παρέμεινε δε χάρη στην επιμονή του
Γ.Παπαδόπουλου.Λίγες δε μέρες μετά τις συναντήσεις αυτές η εφημερίδα αναφέρεται στις προθέσεις της στρατιωτικής κυβέρνησης για σύμφωνο μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας εναντίον του κομμουνισμού, στα τέλη δε Σεπτεμβρίου η Τουρκία ήταν η μόνη χώρα στο Συμβούλιο της Ευρώπης που υποστήριξε την Ελλάδα σε ψήφισμα για την αποπομπή της από το Συμβούλιο.
Για να φθάσουμε στο Νοέμβριο του 1967 όπου οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δοκιμάζονται σκληρά, δίνοντας την εντύπωση πως οι δυο πλευρές βρίσκονται στα πρόθυρα της ένοπλης σύγκρουσης Αιτία της όξυνσης τα αιματηρά γεγονότα στου Κοφίνου—Αγίους Θεοδώρους της Κύπρου με τους 24 τουρκοκύπριους νεκρούς στα μέσα Νοεμβρίου. Η ατμόσφαιρα από τις αρχές Νοεμβρίου είχε αρχίσει να βαραίνει μετά τη σύλληψη από τις ελληνοκυπριακές αρχές του Ραούφ Ντενκτάς για παράνομη είσοδο στην Κύπρο και μεταφορά πολεμικού υλικού. Σε μεγάλες πόλεις της Τουρκίας κατά τη διάρκεια της κράτησής του το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου οργανώνονταν διαδηλώσεις υποστήριξης από φοιτητικά σωματεία, κυρίως ισλαμικών τάσεων, από συλλόγους αγώνα εναντίον του κομμουνισμού και συνδικάτα. Στις μαχητικές αυτές συγκεντρώσεις εκτός από τον Ντενκτάς και τους τουρκοκύπριους, διαδηλώνονταν και στήριξη στη μειονότητα της Δ. Θράκης.
Σε μια δε από αυτές τις συγκεντρώσεις που διοργάνωσε η εθνική ένωση τούρκων σπουδαστών, υποστηρίχτηκαν και επιχειρήματα εναντίον της θεολογικής σχολής της Χάλκης. Στις 14 Νοεμβρίου η εφημερίδα σε πρωτοσέλιδό της, δημοσιεύει συνέντευξη του απελευθερωθέντος Ντενκτάς, ο οποίος ανάμεσα στα άλλα δηλώνει ότι η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα στην πράξη έχει συντελεσθεί. Προσθέτει δε ότι κατά τη διάρκεια της ανάκρισής του από τις ελληνοκυπριακές αρχές ο μεν Γιωργαντζής, υπουργός εσωτερικών της Κύπρου, του είπε ότι η «Ένωση» δεν θα γίνει, Τουρκία και Ελλάδα θα αποχωρήσουν από το νησί και έλληνες και τούρκοι θα ζουν όπως πρώτα, οι ελλαδίτες όμως αξιωματικοί του είπαν ότι η ένωση θα γίνει και θα μάθετε να ζείτε ως μειονότητα υπό την εξουσία μας όπως και οι μουσουλμάνοι της Θράκης.
Κατά τη διάρκεια του δευτέρου δεκαπενθημέρου του Νοεμβρίου η εφημερίδα στα πρωτοσέλιδά της ασχολείται σχεδόν καθημερινά με το κυπριακό πρόβλημα μετά τα γεγονότα στου Κοφίνου—Αγίους Θεοδώρους. Στις ανταποκρίσεις και στην αρθρογραφία για το θέμα η εφημερίδα αναφέρεται στο κλίμα σύγκρουσης των δυο κοινοτήτων στην Κύπρο, στις προετοιμασίες του πολέμου με την Ελλάδα αλλά και τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας για την αποκλιμάκωση της έντασης με την μεσιτεία ξένων παραγόντων, κυρίως ΗΠΑ και ΟΗΕ.
Στην ειδησεογραφία της εφημερίδας αναφέρονται οι πολεμικές προετοιμασίες στον Έβρο, οι φήμες για την εκκένωση χωριών της Δ.Θράκης, για τις διαδηλώσεις στη Τουρκία, κυρίως φοιτητικών τουρκικών συλλόγων οι οποίοι στα δυναμικά αιτήματα στήριξης προς τους τουρκοκυπρίους, συμπεριλαμβάνουν και τη στήριξή τους προς τη μειονότητα της Δ.Θράκης. Η αποκλιμάκωση της έντασης στα τέλη Νοεμβρίου με τη συμφωνία για την αποχώρηση της ελληνικής στρατιωτικής μεραρχίας και του Γρίβα από την Κύπρο και οι τρόποι ενίσχυσης των Τουρκοκυπρίων μέσα από την οποία θα λυθεί το Κυπριακό ζήτημα και θα εδραιωθούν τα στρατηγικά συμφέροντα της Τουρκίας στην Κύπρο αποτελούν συχνά θέματα της αρθρογραφίας της εφημερίδας μέχρι το τέλος του 1967. Στο πλαίσιο αυτό γίνονται και αναφορές στη μειονότητα της Δ.Θράκης. Σε σχετική συζήτηση στο τουρκικό κοινοβούλιο αναφέρθηκαν οι αναγκαστικές απαλλοτριώσεις μειονοτικής γης στη Δ. Θράκη και η αντικατάσταση του επιθέτου «τουρκικός» με το επίθετο «μουσουλμανικός» στον προσδιορισμό των μειονοτικών σχολείων στη Δ.Θράκη. Στην ίδια συζήτηση ο υπουργός εξωτερικών δήλωσε ότι η Τουρκία θα δώσει αμοιβαία απάντηση αν συνεχισθούν οι καταπιέσεις της μειονότητας στη Δ.Θράκη.
Η απόπειρα του βασιλιά Κωνσταντίνου να ρίξει τη χούντα, οι αντιδράσεις της τελευταίας και τα περί της νέας κυβέρνησης υπό τον Γ.Παπαδόπουλο, καλύπτονται στην αρχή με πρωτοσέλιδα και μετά με συχνές ανταποκρίσεις από την εφημερίδα κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Δεκεμβρίου του 1967. Η εφημερίδα αναφέρεται στην ικανοποίηση της νέας κυβέρνησης από την άμεση αναγνώρισή της από τον τούρκο υπουργό των εξωτερικών σε μια στιγμή που φοβόταν την διεθνή απομόνωσή της. Γενικά αυτή την περίοδο η ειδησεογραφία της εφημερίδας ασχολείται με τις ενδοχουντικές ισορροπίες έτσι όπως διαμορφώνονται μετά την απόπειρα του Κωνσταντίνου, και σε σχετικό άρθρο μεταφέρεται η εκτίμηση ότι η επικρατούσα ισχυρή τριανδρία των Παπαδόπουλου, Πατακού, Μακαρέζου είναι μετριοπαθής και σε διαφωνία με τους «σκληρούς» της ομάδας Λαδά, Καρύδα και άλλων αξιωματικών.
Τις πρώτες ημέρες εκδήλωσης του βασιλικής απόπειρας δημοσιεύεται και η είδηση για τον έλληνα ταξίαρχο του Διδυμοτείχου που πέρασε στην Τουρκία ζητώντας άσυλο. Στα τέλη Δεκεμβρίου η εφημερίδα δημοσιεύει δηλώσεις του έλληνα υπουργού εξωτερικών Π.Πιπινέλη για την ανάγκη βαθμιαίας ανάπτυξης των ελληνοτουρκικών σχέσεων και συνεργασίας μεταξύ των δυο χωρών. Τον ίδιο μήνα ο Σ. Πατακός συνέντευξη στην εφημερίδα δήλωνε ότι η ελληνική κυβέρνηση επιθυμεί τη φιλία με την Τουρκία, ότι λύση του Κυπριακού θα γίνει με διάλογο μεταξύ των ενδιαφερομένων κυβερνήσεων στα πλαίσια διεθνών οργανισμών. Σε ερώτηση για την καταπίεση της μειονότητας στη Δ.Θράκη υποστήριζε το αβάσιμο τέτοιων αιτιάσεων. Στη σειρά τέτοιου χαρακτήρα ειδήσεων, γίνεται αναφορά στην επίσκεψη του Γ.Παπαδόπουλου στον Έβρο και η συνομιλία του με τούρκους στρατιώτες.
Από τους πρώτους μήνες του 1968 δημοσιεύονται ειδήσεις σχετικές με την προσέγγιση των δυο κυβερνήσεων και τις συνομιλίες που διεξάγουν για την επίλυση του κυπριακού ζητήματος και των θεμάτων των μειονοτήτων της Θράκης και της Κωνσταντινούπολης. Τον Ιανουάριο του 1968 η Τουρκία γίνεται το πρώτο κράτος που αναγνωρίζει τη στρατιωτική κυβέρνηση, η εφημερίδα δε μεταδίδει σχόλιο του ΒΒC ότι το έπραξε χωρίς να συνεννοηθεί με τα άλλα μέλη της νατοϊκής συμμαχίας.
Στα τέλη Φεβρουαρίου ανεξάρτητοι τούρκοι βουλευτές επισκέπτονται την Αθήνα και συνομιλούν με εκπροσώπους της κυβέρνησης ενώ τον Μάρτιο του ιδίου έτους οι συνομιλίες μεταξύ των δυο κυβερνήσεων πυκνώνουν, αναφέρεται δε πως στα μειονοτικά θέματα για συζήτηση ήταν και αυτό της μειονότητας της Ρόδου. Στο πλαίσιο αυτών των συνομιλιών ο επιτετραμμένος του τουρκικού υπουργείου εξωτερικών για θέματα Κύπρου επισκέφθηκε τη Θράκη, αναφέρεται δε ότι δεν μπόρεσε να επισκεφθεί το μέρος εκείνο της μειονότητας που κατοικούσε στην στρατιωτική συνοριακή ζώνη της περιοχής. Μετά από ένα μήνα ο επιτετραμμένος του ελληνικού υπουργείου εξωτερικών για θέματα Τουρκίας, Ι.Τζούνης θα επισκεφθεί την Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη στα πλαίσια των συνομιλιών για τις μειονότητες αλλά δεν θα επισκεφτεί την Ίμβρο και την Τένεδο καθώς, όπως είπε, δεν ζήτησε άδεια επίσκεψης, αφού η Ίμβρος ήταν ειδική στρατιωτική ζώνη.
Η αρθρογραφία της εφημερίδας υποστηρίζει ότι το κλίμα διαλόγου μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, έχει θετική επίδραση στην προσπάθεια που καταβάλλονταν για επανέναρξη των συνομιλιών μεταξύ των δυο κοινοτήτων στη Κύπρο αλλά οι ανταποκρίσεις από τους τουρκοκυπρίους έδιναν το μήνυμα ότι ελληνοκύπριοι και τουρκοκύπριοι δεν μπορούν να ζήσουν μαζί.
Στα τέλη Απριλίου ο έλληνας υπουργός εξωτερικών ανεβάζει το δείκτη των προσδοκιών και σε δηλώσεις του στη «Μιλλιέτ» μιλάει για το πολύ καλό κλίμα των συνομιλιών και υποστηρίζει ότι μπορούν να ξαναγυρίσουν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις στο καλό επίπεδο των περιόδων του 1930 και του 1950.
Στις αρχές Μαΐου του 1968 ο έλληνας υπουργός εμπορίου συνοδευόμενος από πολυμελή αντιπροσωπεία αξιωματούχων επισκέπτεται τη Άγκυρα όπου συνομιλεί με την τουρκική κυβέρνηση για θέματα τουριστικής, οικονομικής και αγροτικής συνεργασίας και το καλοκαίρι του 1968 η ηγεσία της χούντας με δηλώσεις της στην εφημερίδα δηλώνει τις προθέσεις της για την προώθηση της ελληνοτουρκικής φιλίας.
Στα τέλη Ιουνίου, λίγο πριν ξεκινήσουν οι συνομιλίες μεταξύ των δυο κοινοτήτων στην Κύπρο, Γ.Παπαδόπουλος σε συνέντευξή του στη «Μιλλιέτ», μεταξύ άλλων συμβουλεύει να ακούσουν οι δυο χώρες τις φωνές των Βενιζέλου και Ατατούρκ και δηλώνει ότι πιστεύει στην ανάγκη φιλίας και συνεργασίας των δυο χωρών, φθάνει δε στο σημείο να μιλήσει για ένωση των δυο πλευρών του Αιγαίου και να δηλώσει χαρακτηριστικά ότι «αν είχα μαγικές δυνάμεις θα έκανα ομοσπονδία Ελλάδος και Τουρκίας». Σε ερώτηση για το εάν η κυβέρνησή του θα προχωρήσει στην «Ένωση»,ο Παπαδόπουλος απάντησε παρομοιάζοντας την Ελλάδα και την Τουρκία με δυο καλούς φίλους που δεν θα αφήσουν μια γυναίκα να μπει ανάμεσά τους.
Σε ερώτηση για την ανάγκη αλλαγής του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζεται η Τουρκία στους νέους μέσα από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δηλώνει ότι οι δυο λαοί πρέπει να απελευθερωθούν από την έλλειψη αλληλοκατανόησης, να ξεχάσουν τα άσχημα πράγματα του παρελθόντος και να προχωρήσουν γρήγορα μαζί κοιτάζοντας το μέλλον.
Στο
ίδιο κλίμα αλλά πιο μετρημένες κινούνται, και δηλώσεις του Σ.Πατακού
και του Π.Πιπινέλη προς τη εφημερίδα το ίδιο διάστημα. Ο Πιπινέλης
υποστήριξε ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις μπαίνουν σιγά σιγά σε ένα καλό
κλίμα, παραδέχθηκε ότι και δυο πλευρές έκαναν σοβαρά λάθη και
ευθύνονται για το κυπριακό αδιέξοδο. Θεωρεί έξυπνη κίνηση της Ελλάδας
και της Τουρκίας να υποστηρίζουν το διάλογο μεταξύ των δυο κοινοτήτων
στη Κύπρο, υποστηρίζει ότι οι δυο κοινότητες μόνες τους πρέπει αβίαστα
να βρουν τρόπους και λύσεις για τη συμβίωσή τους αλλά αναγνωρίζει ότι το
κυπριακό ζήτημα αφορά και τις κυβερνήσεις Ελλάδας, Τουρκίας και Μ.
Βρετανίας. Σε ερώτηση δε για τη μειονότητα στη Θράκη δήλωσε ότι το
τουρκικό στοιχείο της Θράκης και το ελληνικό της Κωνσταντινούπολης
παραθέτουν σειρά προβλημάτων τα οποία οι δυο κυβερνήσεις τα
αντιμετωπίζουν με διακρατικό διάλογο και δεν θα καθυστερήσει η επίλυσή
τους. Συμφωνεί δε με τον Γ.Παπαδόπουλο ότι οι δυο κυβερνήσεις πρέπει να
κάνουν πολλά για να παρουσιάζουν με τέτοιο τρόπο την ιστορία στους νέους
των δυο χωρών έτσι ώστε να προάγεται η φιλία των δυο λαών. Σε συνέχεια αυτών των δηλώσεων την ίδια περίοδο, η ειδησεογραφία της εφημερίδας αναφέρεται σε συναντήσεις Πιπινέλη Τσαγλαγιαγκίλ στα πλαίσια διεθνών συναντήσεων όπου η ελληνική πλευρά παρουσιάζεται να συμφωνεί για την εφαρμογή των προνοιών της συνθήκης της Λωζάννης σε θέματα μειονοτικής εκπαίδευσης, συμφωνία που χαρακτηρίζεται προάγγελος της επίλυσης άλλων μειονοτικών ζητημάτων. Τον Οκτώβριο του 1968 η εφημερίδα αναφέρεται στις συνομιλίες των δυο υπουργών στη Νέα Υόρκη που κατέληξαν σε συμφωνία επί της αρχής για μια σειρά εκπαιδευτικών μειονοτικών θεμάτων(ανταλλαγής βιβλίων, επαναπρόσληψης δασκάλων, άδειες επέκτασης ή ίδρυσης σχολικών κτηρίων, αποφυγή περιοριστικών τακτικών, κ.ά) κάποια από τα οποία θα βρουν την έκφρασή τους στο Ελληνοτουρκικό μορφωτικό πρωτόκολλο που θα υπογραφεί στα τέλη του έτους. Η εφημερίδα αναφέρει ακόμα ότι μετά τα εκπαιδευτικά αναμένονταν από μια μεικτή επιτροπή η εξέταση ζητημάτων όπως η ελεύθερη εκλογή αντιπροσώπων των δυο μειονοτικών κοινοτήτων, το βακουφικό, τα ζητήματα απαλλοτριώσεως γης και άλλα μειονοτικά δικαιώματα.
Στο ίδιο διάστημα, στο δεύτερο εξάμηνο του 1968 η ειδησεογραφία της εφημερίδας παρουσιάζει τις κυβερνήσεις Ελλάδος και Τουρκίας να προσεγγίζουν στους τρόπους επίλυσης του κυπριακού ζητήματος, να θεωρούν της συμφωνίες της Ζυρίχης ως το πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει να βρεθούν οι λύσεις. Έτσι η Αθήνα φέρεται να συμφωνεί σε λύση καντονίων για τους τουρκοκυπρίους και σε παράλληλη αύξηση της παρουσίας ελληνικού και τουρκικού στρατού στην Κύπρο. Στα τέλη του1968 ο Γ.Παπαδόπουλος δήλωνε ότι η κυβέρνησή του πέτυχε τη διόρθωση και ανάπτυξη των σχέσεων με τη φίλη Τουρκία.
Το άρθρο κοσμείται από φωτογραφικό και σκιτσογραφικό υλικό των πρωταγωνιστών της 21ης Απριλίου Γιώργου Παπαδόπουλου, Στυλιανού Παττακού, Νικόλαου Μακαρέζου και σκιτσογραφικό υλικό με τους τούρκους πρωθυπουργούς Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ και Μπουλέντ Ετσεβίhttp://www.paratiritis-news.gr/detailed_article.php?id=160056&categoryid=123241
