Τα πρόσφατα συλλυπητήρια του Τούρκου
πρωθυπουργού προς τους απογόνους των Αρμενίων που σφαγιάσθηκαν μαζικά,
σε βαθμό γενοκτονίας, κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο προκάλεσαν αίσθηση
στις τάξεις όχι μόνο των Αρμενίων της Τουρκίας, Αρμενίας και ανά τον
κόσμο αλλά στο σύνολο της διεθνούς κοινής γνώμης. Ήταν μία σπάνια στιγμή
καθώς μέχρι σήμερα Τούρκοι αξιωματούχοι, και ιδίως πρωθυπουργοί,
απέφευγαν να τοποθετηθούν δημοσίως επί του θέματος. Ποια τα κίνητρα του
Έρντοαν για αυτή τους την στάση; Προφανώς σχετίζονται και με την
εσωτερική αλλά και με τη εξωτερική πολιτικής της γείτονος.
Αναφορικά με τα εσωτερικά της Τουρκίας, μετά την πανηγυρική επικράτηση του κόμματός του στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές, ο Έρντοαν αισθάνεται ισχυρός για να προβεί σε σειρά ενεργειών οι οποίες αποβλέπουν στην εξισορρόπηση της εικόνας του ως ηγέτη της Τουρκίας. Είναι αλήθεια ότι κατά την προεκλογική περίοδο υιοθέτησε το προφίλ του άτεγκτου και αμείλικτου ηγέτη ο οποίος αδιάφθορος ων, είναι αποφασισμένος να προχωρήσει την χώρα του στον δρόμο του μέλλοντος και να τιμωρήσει όσους τον συκοφαντούσαν. Τώρα, δικαιωμένος από το αποτέλεσμα των εκλογών, αισθάνεται την άνεση να ισορροπήσει την στάση του και να την εμπλουτίσει με συναισθήματα και δράσεις που προκαλούν την συμπάθεια, το ενδιαφέρον και την περιέργεια. Ο «άνθρωπος Έρντοαν» είναι εκείνος που ξεπροβάλλει από την πρόσφατη δήλωσή του για την αρμενική γενοκτονία, αποπροσανατολίζοντας τους αντιπάλους στο εσωτερικό και εξωτερικό της χώρας.
Ωστόσο η άρνησή του να αποδεχθεί τον όρο «γενοκτονία» δεν αλλάζει κάτι στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έναντι των Αρμενίων. Είναι ένα βήμα προς τα εμπρός και δύο προς τα πίσω. Δημιουργεί θετική ατμόσφαιρα και προσδοκίες χωρίς ουσιαστικό αντίκρυσμα. Η εν λόγω πολιτική του είναι γνωστή, όπως στην περίπτωση του θέματος της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Με αυτόν τον τρόπο κερδίζει τις εντυπώσεις και χρόνο μέχρι την επόμενη ενέργεια, καθυστερώντας την αντίδραση της άλλης πλευράς. Μέχρι να έλθει η επόμενη ενέργεια επί του θέματος θα έχει περάσει αρκετός χρόνος χωρίς να έχει απολέσει τίποτε η Τουρκία. Αντίθετα διατηρεί τις κερδισμένες εντυπώσεις.
Πέραν όμως των πολιτικών σκοπιμοτήτων όμως κρύβεται και η αλήθεια πίσω από την εν λόγω ενέργεια του Έρντοαν. Ως ισλαμιστής μουσουλμάνος πολιτικός γνωρίζει καλά ότι η γενοκτονία των Αρμενίων ήταν αποτέλεσμα της δράσης των φιλοδυτικών εθνικιστών και εκκοσμικευμένων Νεοτούρκων, ορκισμένων αντιπάλων του Ισλάμ και των μουσουλμάνων της Οθωμανικής ηγεσίας τότε. Σε αντίθεση με τον εθνικιστικό ζήλο των Νεοτούρκων, το Ισλάμ απαγορεύει ρητά την μαζική εξόντωση των Λαών της Βίβλου ακόμη και αν έχουν στραφεί εναντίον του Ισλάμ. Ο Έρντοαν γνωρίζει αυτή την παράμετρο και με την εν λόγω δήλωση συλλυπητηρίων ίσως προσπαθεί να συμβιβάσει κατά το δυνατόν για εκείνον την πολιτική σκοπιμότητα με την ηθική διάσταση του ζητήματος. Άραγε θα πράξει το ίδιο σε λιγότερο από ένα μήνα και στην περίπτωση των Ποντίων και των Ασσυροχαλδαίων;
Δρ. Ευάγγελος Βενέτης, Υπεύθυνος Ερευνητικού Προγράμματος Μέσης Ανατολής - ΕΛΙΑΜΕΠ
Αναφορικά με τα εσωτερικά της Τουρκίας, μετά την πανηγυρική επικράτηση του κόμματός του στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές, ο Έρντοαν αισθάνεται ισχυρός για να προβεί σε σειρά ενεργειών οι οποίες αποβλέπουν στην εξισορρόπηση της εικόνας του ως ηγέτη της Τουρκίας. Είναι αλήθεια ότι κατά την προεκλογική περίοδο υιοθέτησε το προφίλ του άτεγκτου και αμείλικτου ηγέτη ο οποίος αδιάφθορος ων, είναι αποφασισμένος να προχωρήσει την χώρα του στον δρόμο του μέλλοντος και να τιμωρήσει όσους τον συκοφαντούσαν. Τώρα, δικαιωμένος από το αποτέλεσμα των εκλογών, αισθάνεται την άνεση να ισορροπήσει την στάση του και να την εμπλουτίσει με συναισθήματα και δράσεις που προκαλούν την συμπάθεια, το ενδιαφέρον και την περιέργεια. Ο «άνθρωπος Έρντοαν» είναι εκείνος που ξεπροβάλλει από την πρόσφατη δήλωσή του για την αρμενική γενοκτονία, αποπροσανατολίζοντας τους αντιπάλους στο εσωτερικό και εξωτερικό της χώρας.
Ωστόσο η άρνησή του να αποδεχθεί τον όρο «γενοκτονία» δεν αλλάζει κάτι στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έναντι των Αρμενίων. Είναι ένα βήμα προς τα εμπρός και δύο προς τα πίσω. Δημιουργεί θετική ατμόσφαιρα και προσδοκίες χωρίς ουσιαστικό αντίκρυσμα. Η εν λόγω πολιτική του είναι γνωστή, όπως στην περίπτωση του θέματος της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Με αυτόν τον τρόπο κερδίζει τις εντυπώσεις και χρόνο μέχρι την επόμενη ενέργεια, καθυστερώντας την αντίδραση της άλλης πλευράς. Μέχρι να έλθει η επόμενη ενέργεια επί του θέματος θα έχει περάσει αρκετός χρόνος χωρίς να έχει απολέσει τίποτε η Τουρκία. Αντίθετα διατηρεί τις κερδισμένες εντυπώσεις.
Πέραν όμως των πολιτικών σκοπιμοτήτων όμως κρύβεται και η αλήθεια πίσω από την εν λόγω ενέργεια του Έρντοαν. Ως ισλαμιστής μουσουλμάνος πολιτικός γνωρίζει καλά ότι η γενοκτονία των Αρμενίων ήταν αποτέλεσμα της δράσης των φιλοδυτικών εθνικιστών και εκκοσμικευμένων Νεοτούρκων, ορκισμένων αντιπάλων του Ισλάμ και των μουσουλμάνων της Οθωμανικής ηγεσίας τότε. Σε αντίθεση με τον εθνικιστικό ζήλο των Νεοτούρκων, το Ισλάμ απαγορεύει ρητά την μαζική εξόντωση των Λαών της Βίβλου ακόμη και αν έχουν στραφεί εναντίον του Ισλάμ. Ο Έρντοαν γνωρίζει αυτή την παράμετρο και με την εν λόγω δήλωση συλλυπητηρίων ίσως προσπαθεί να συμβιβάσει κατά το δυνατόν για εκείνον την πολιτική σκοπιμότητα με την ηθική διάσταση του ζητήματος. Άραγε θα πράξει το ίδιο σε λιγότερο από ένα μήνα και στην περίπτωση των Ποντίων και των Ασσυροχαλδαίων;
Δρ. Ευάγγελος Βενέτης, Υπεύθυνος Ερευνητικού Προγράμματος Μέσης Ανατολής - ΕΛΙΑΜΕΠ