Του Τάσου Σαραντή Μπορεί να πρόκειται για ένα ζωντανό μουσείο επικών διαστάσεων, αλλά
αυτό δεν αποτελεί εμπόδιο για την τουρκική κυβέρνηση για να την
εξαφανίσει διά παντός από τον χάρτη. Πρόκειται για την αρχαία πόλη
Χασάνκεϊφ, που βρίσκεται μεταξύ των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη, κοντά στα
σύνορα με τη Συρία, με ιστορία 12.000 χρόνων και άλλα μνημεία
παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Η περιοχή υπήρξε σταυροδρόμι
συνάντησης πανάρχαιων πολιτισμών, όπως των Χετταίων, Ασσυρίων,
Βαβυλωνίων, Μήδων, Περσών, Αρμενίων, αλλά και των Ελλήνων. Σήμερα στην
περιοχή ζουν οι Κούρδοι ως απόγονοι των Καρδούχων και των Μήδων.Εντούτοις, η κατασκευή ενός γιγάντιου φράγματος θα σκεπάσει με νερό και λάσπη ολόκληρη την πόλη, θα καταστρέψει τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της και θα αναγκάσει τους κατοίκους της να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να επανεγκατασταθούν στη «Νέα Χασάνκεϊφ». Το υδροηλεκτρικό φράγμα, που θα κατασκευαστεί στο χωριό Ιλισού, 97 χιλιόμετρα νότια του Χασάνκεϊφ, αναμένεται να βυθίσει την αρχαία πόλη 60 μέτρα κάτω από το νερό.
Τον Φεβρουάριο του 2013, το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της Τουρκίας διέταξε τη διακοπή των εργασιών του φράγματος μέχρι να πραγματοποιηθεί μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Στη συνέχεια, η τουρκική κυβέρνηση μετέβαλε τη σχετική νομοθεσία ώστε για την κατασκευή του συγκεκριμένου φράγματος να μην απαιτείται εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ετσι, η κατασκευή του τελευταίου μεγάλου φράγματος στο πλαίσιο ενός σχεδίου περιφερειακής ανάπτυξης, γνωστού ως Πρόγραμμα Νοτιοανατολικής Ανατολίας, αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στο 2014, παράγοντας περίπου το 2% της ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας με τη δημιουργία μιας δεξαμενής 11 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού.
Το φράγμα Το φράγμα Ιλισού θα ενταχθεί στον παγκόσμιο κατάλογο των αντίστοιχων φραγμάτων που έχουν βυθίσει και εξαφανίσει ιστορικές περιοχές και πολιτιστικά μνημεία σε ολόκληρο τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, η κατασκευή του φράγματος του Ασουάν στην Αίγυπτο για τον έλεγχο των πλημμυρών του Νείλου οδήγησε στην απομάκρυνση και την επανεγκατάσταση ιστορικών μνημείων, όπως ένα τεράστιο άγαλμα του Ραμσή του Μεγάλου. Στην Κίνα, το Φράγμα των Τριών Φαραγγιών στον ποταμό Γιανγκτσέ, που ολοκληρώθηκε το 2012, προκάλεσε τη μετεγκατάσταση 1,2 εκατομμυρίων ανθρώπων και το πλημμύρισμα εκατοντάδων αρχαιολογικών χώρων. Αλλά και το υπό κατασκευή φράγμα του Μπέλο Μόντε στη Βραζιλία προκάλεσε διαμαρτυρίες από τους αυτόχθονες πληθυσμούς, αφού με την ολοκλήρωσή του αναμένεται να πλημμυρίσουν 400 τετραγωνικά χιλιόμετρα τροπικού δάσους.
Το φράγμα Ιλισού είναι ζωτικής σημασίας για τη μελλοντική ενεργειακή ασφάλεια της Τουρκίας, σύμφωνα με τον Αχμέτ Θάτσι, διευθυντή της Turkey’s State Water Works, της κυβερνητικής αρχής που είναι υπεύθυνη για την κατασκευή του φράγματος. «Η Τουρκία έχει υποφέρει για τις πηγές ενέργειας», λέει. «Αυτή τη στιγμή πρέπει να αγοράζουμε την ενέργειά μας από τη Ρωσία και άλλες χώρες και προσπαθούμε να χρησιμοποιούμε πλήρως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας», υποστηρίζει. Ετσι, η κυβέρνηση έχει οικοδομήσει νέα σπίτια για τους κατοίκους της πόλης σε έναν κοντινό λόφο και έχει υποσχεθεί ότι τα μεγαλύτερα μνημεία της Χασάνκεϊφ θα μετακινηθούν. «Κάτω από το νερό θα διατηρηθούν κάποια που δεν μπορούν να μετακινηθούν και θα δημιουργηθεί ένα κέντρο για τον τουρισμό που θα μπορεί να φιλοξενήσει δραστηριότητες καταδύσεων και θαλάσσιων σπορ», λέει ο κυβερνήτης της Χασάνκεϊφ, Ceyhun Dilsad Taskin.
Επιπτώσεις Ωστόσο, η «Νέα Χασάνκεϊφ» βρίσκεται σε άγονο, βραχώδες έδαφος, σε πλήρη αντίθεση με τα οπωροφόρα δέντρα και τους εύφορους κήπους που βρίσκονται στα κατώφλια των σπιτιών της σημερινής πόλης. Ενα σπίτι τριών υπνοδωματίων στη νέα περιοχή θα κοστίζει 85.000 δολάρια, ενώ οι τρέχουσες τιμές των σπιτιών των κατοίκων έχουν αποτιμηθεί στο ένα όγδοο αυτού του ποσού. Πολλοί από τους κατοίκους, που ήδη στηρίζονται σε κρατικές επιδοτήσεις, δεν θέλουν να πάρουν τα δάνεια της κυβέρνησης ώστε να αγοράσουν νέες κατοικίες, καθώς υποστηρίζουν ότι οι οικονομικές ευκαιρίες είναι λιγοστές σε αυτή την περιοχή της Τουρκίας όπου εδώ και τρεις δεκαετίες βρίσκεται σε εξέλιξη πόλεμος μεταξύ ανταρτών του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ) και του τουρκικού στρατού.
Ομως, πέρα από τις επιπτώσεις που θα έχει στους κατοίκους της περιοχής, το φράγμα Ιλισού αναμένεται επίσης να μειώσει τη ροή του ποταμού Τίγρη προς τη Συρία και το Ιράκ, πιθανώς επιδεινώνοντας τα έξι χρόνια ξηρασίας που έχουν παραλύσει τη γεωργία στο νότιο Ιράκ. Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι θα απελευθερώνει 500 κυβικά μέτρα νερού του ποταμού κάθε δευτερόλεπτο από τα φράγματά της, αλλά η πραγματική ποσότητα αναμένεται να είναι κοντά στα 200 κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο. Αλλά και στα έλη της Μεσοποταμίας στο νότιο Ιράκ, που κάποτε κάλυπταν το ένα πέμπτο της ξηράς του σύγχρονου Ιράκ και έχουν φιλοξενήσει τον ανθρώπινο πολιτισμό από την αρχαία Σουμερία, η ροή του Ευφράτη σήμερα είναι πολύ χαμηλή, μόλις 18 κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο, σε σύγκριση με τα 90 κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο που απαιτούνται για τη διατήρηση του τοπικού πληθυσμού των Αράβων στις βαλτώδεις περιοχές. Και τα φράγματα της Τουρκίας κυριαρχούν ακόμη και στον Ευφράτη.
Σε μεγαλύτερη κλίμακα, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ακριβώς πόση κοινωνική αναταραχή θα προκαλέσει το φράγμα του Ιλισού. Αλλά, καθώς η κατασκευή του πλησιάζει στο τέλος της, οι άνθρωποι σε ολόκληρη τη σύγχρονη Μεσοποταμία περιμένουν με αγωνία να το διαπιστώσουν.
