Του Δρα Γιάννου Χαραλαμπίδη
- Τα τελεσμένα της εισβολής, το κατάλοιπο εξουσίας και οι πηγές εξουσίας
- Η διψασμένη από ενέργεια Ευρώπη, ο αγωγός προς την Τουρκία, η «παγωμένη συμμαχία» με το Ισραήλ και η αναθεωρητική στρατηγική της Τουρκίας
- ΤΟ ΚΟΙΝΟ ανακοινωθέν και η συνομοσπονδία του «Economist»
Το ζητούμενο δεν είναι μόνο εάν θα εξευρεθεί λύση στο Κυπριακό, αλλά εάν θα είναι λύση επί της ουσίας για την επανένωση ή για τη διχοτόμηση. Όλοι λοιπόν συμφωνούν ότι είναι απαράδεκτο το υφιστάμενο status quo. Ερώτημα: Με την υπό συζήτηση λύση στης διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας θα ανατραπεί κατά το θετικότερον ή θα νομιμοποιεί το υφιστάμενο status quo; Και τι θα γίνει γεωπολιτικά η Κύπρος και ο πλούτος της, η ΑΟΖ της και το φυσικό της αέριο; Είναι τυχαίο άραγε που το περιοδικό «Economist» αναφέρει ότι η κοινή δήλωση αποτελεί τμήμα του «σχεδίου Ομπάμα» και ότι οικοδομείται μια «συνομοσπονδία δυο συνιστώντων κρατών» στην Κύπρο, για να φτιαχτεί αγωγός μέσω Τουρκίας και να περάσει το φυσικό αέριο προς τη «διψασμένη Ευρώπη»;
Γεωπολιτική, ΑΟΖ και κατάλοιπο εξουσίας
Το Κυπριακό δεν είναι πρόβλημα μόνο νομικό. Συνεπώς, θα ήταν λάθος να παγιδευτούμε στο τρυπάκι της νομικής διάστασης, που είναι εξόχως σημαντική, αλλά θα πρέπει να την εξετάσουμε σε σχέση με τη γεωπολιτική των πραγμάτων αντίληψη, που είναι συναφής με την ΑΟΖ, το φυσικό αέριο και την ισχύ. Υπάρχει δε, η υποψία ότι η όποια στρατηγική συμμαχία με το Ισραήλ παγώνει, όπως και η επιτάχυνση των διαδικασιών για λήψη απόφασης περί του τερματικού στο Βασιλικό, με αποτέλεσμα:
1. Να κωλυσιεργεί η διαδικασία, με προφανή σκοπό να περάσει ο αγωγός από τα δικά μας οικόπεδα στην Τουρκία μετά τη λύση του Κυπριακού.
2. Να μην έχει ούτε το Ισραήλ άλλη επιλογή, παρά μόνο να εξεύρει άλλους τρόπους μεταφοράς του φυσικού του αερίου, μεταξύ των οποίων και ο αγωγός από τα ισραηλινά οικόπεδα προς την Τουρκία.
Είναι μάλιστα πρόδηλο ότι υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, μια τέτοια εξέλιξη είναι δύσκολη, καθότι ο αγωγός θα πρέπει να περάσει από την κυπριακή ΑΟΖ. Οπότε η Τουρκία, με βάση το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, θα είναι κατ΄ ελάχιστον αναγκασμένη να διαβουλευθεί με την Κυπριακή Δημοκρατία. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο αγωγός τίθεται κάτω από την υποχρέωση της Τουρκίας να συζητήσει και στην ουσία να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία.
Η υπό συζήτηση λύση, δηλαδή των δυο ισότιμων συνιστώντων κρατών, που θα προκύψουν από χωριστά δημοψηφίσματα και θα έχουν μία μεν κυριαρχία, η οποία όμως θα πηγάζει εξίσου από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους (χωρίς αναφορά σε λαό), θα εξυπηρετεί ή όχι τα γεωπολιτικά συμφέροντα της Τουρκίας; Είναι πρόδηλο ότι το βόρειο τμήμα της Κύπρου, το οποίο θα συνεχίσει να τελεί, όπως και σήμερα, υπό τον έλεγχο της τουρκικής πλευράς με τη μορφή του τουρκοκυπριακού συνιστώντος κράτους, θα χρησιμοποιηθεί από την Άγκυρα για να εμπεδωθούν τα νομικά και γεωπολιτικά τετελεσμένα της εισβολής και εντός Κύπρου αλλά και περιφερειακά, ανεξαρτήτως εάν η κυριαρχία είναι μία και ενιαία, ή εάν διαιρείται στα δυο ή στα τρία (Μεταξύ δηλαδή συνιστώντων κρατών και κεντρικής ομοσπονδιακή Αρχής).
Εάν, για παράδειγμα, η κυριαρχία είναι μία και το κατάλοιπο εξουσίας των συνιστώντων κρατών θα υπερισχύει ποιοτικά και ποσοτικά της κεντρικής -κοινής ομοσπονδιακής εξουσίας, πώς η κεντρική κυβέρνηση θα μπορεί να ασκεί σε εξωτερικό επίπεδο τη μία κυριαρχία και τη διεθνή εκπροσώπηση;
Ή θα υπάρχουν δικλίδες χωριστής άσκησης εξουσιών, εκπροσώπησης και κυριαρχίας, ή θα καταλήγει το νέο πολιτειακό σύστημα σε αδιέξοδα. Με αποτέλεσμα, να ενεργοποιείται ο όποιος μηχανισμός επίλυσης διαφορών, ο οποίος προβλεπόταν στο σχέδιο Ανάν και επί τούτου είχε γίνει συζήτηση στις συνομιλίες επί Προεδρίας Χριστόφια με την τουρκοκυπριακή πλευρά.
Ακόμη, το ομοσπονδιακό σύνταγμα θα είναι ανώτατος νομός εκεί και όπου το ίδιο ρυθμίζει. Στα λοιπά, όπως το κοινό ανακοινωθέν ρητώς αναφέρει, οι εξουσίες θα ασκούνται λόγω του κατάλοιπου εξουσίας αποκλειστικά από τα δυο συνιστώντα κράτη! Για να ήταν το ομοσπονδιακό σύνταγμα κατά τρόπον πλήρη ο ανώτατος νόμος του κράτους, θα έπρεπε το ίδιο να διατηρεί το κατάλοιπο της εξουσίας για να διασφαλίζει στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό την ενότητα του κράτους.
Κανόνες ισχύος και ασφαλιστικές ρήτρες
ΕΓΕΙΡΕΤΑΙ και ένα σοβαρό ερώτημα: Ανεξαρτήτως εάν η κυριαρχία είναι φραστικά μία και ενιαία, στην πράξη θα νομιμοποιηθούν ή όχι εσωτερικά και εξωτερικά (δηλαδή στη σχέση μας με την Τουρκία) τα γεωπολιτικά τετελεσμένα της εισβολής: Πρώτο: Εσωτερικά, η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο για να επιφέρει τον πληθυσμιακό, διοικητικό και εδαφικό διαχωρισμό, ο οποίος νομιμοποιείται μέσω της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Για να είναι το βόρειο συνιστών κράτος τουρκοκυπριακό, ο παράνομος σήμερα πληθυσμός του θα καταστεί νόμιμος μέσω των χωριστών δημοψηφισμάτων.
Και εφόσον θα έχουν πληθυσμό, εξουσία-διοίκηση, έδαφος, ποιος θα τους σταματήσει να ερμηνεύσουν ότι αποτελούν χωριστό λαό; Είναι πρόδηλος ο εξής κίνδυνος: Επειδή λείπει η ρητή αναφορά σε ενιαίο λαό, οι Τούρκοι θα δύνανται να ισχυριστούν, όταν και αν θελήσουν, το εξής: Η κυριαρχία πηγάζει εξίσου από Ελληνοκύπριους ή Τουρκοκύπριους. Εδώ υπάρχει εποικοδομητική ασάφεια. Και εφόσον δεν γίνεται ρητή αναφορά σε ένα λαό και μία πηγή εξουσίας -χωρίς νέες εποικοδομητικές ασάφειες όπως συνέβαινε στο σχέδιο Ανάν- οι Τούρκοι θα έχουν τη δυνατότητα να ισχυριστούν με τα χωριστά δημοψηφίσματα ότι αποτελούν χωριστό λαό και ότι έχουν χωριστό δικαίωμα αυτοδιάθεσης.
Προβάλλονται στο σημείο αυτό δυο ισχυρισμοί, στη λογική ότι από το κοινό ανακοινωθέν δεν εκπηγάζουν κίνδυνοι. Οι ισχυρισμοί αυτοί καταγράφονται ως ακολούθως: α) Το 2004 είχαν γίνει χωριστά δημοψηφίσματα, χωρίς όμως να προκύψει το χωριστό δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και να κινδυνέψει στη συνέχεια η Κυπριακή Δημοκρατία. Ο ισχυρισμός είναι μερικώς ορθός. Γιατί; Διότι το σχέδιο Ανάν απορρίφθηκε και οι ίδιες οι διατάξεις του καθόριζαν ότι άπαξ και απορριφθεί από τη μια εκ των δυο πλευρών, τότε δεν ισχύει. Και ως εκ τούτου δεν θα μπορούσε να παραγάγει κανένα νομικό αποτέλεσμα.
Εάν όμως το αποτέλεσμα ήταν διπλό «ναι» ή εάν θα είναι διπλό «ναι», τότε θα παραχθούν νομικά αποτελέσματα, με τον κίνδυνο να συμβεί ό,τι περιγράψαμε πιο πάνω: Χωριστά δικαιώματα αυτοδιάθεσης. β) Προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι υπάρχει ασφαλιστική δικλίδα, που απαγορεύει την οποιαδήποτε απόσχιση ή προσάρτηση ενός εκάστου των συνιστώντων κρατών με άλλο κράτος. Η ρήτρα αυτή είναι ιδιαιτέρως θετική. Ουδόλως όμως θα πρέπει να τη δει κάποιος απομονωμένη, αλλά σε σχέση με άλλες παραγράφους που χαρακτηρίζονται από εποικοδομητική ασάφεια και δίδουν λαβές στην τουρκική πλευρά, όταν το θελήσει να προχωρήσει σε βελούδινο διαζύγιο.
Πάνω απ' όλα, η ρήτρα αυτή θα πρέπει να ιδωθεί σε σχέση με τους κανόνες της ισχύος. Ανάλογη ρήτρα υπάρχει και στο Σύνταγμα της Ζυρίχης. Γιατί δεν ενεργοποιείται; Εάν οι Τούρκοι θελήσουν να αποσχιστούν μελλοντικά και έχουν την ισχύ να το πράξουν, πώς θα τους εμποδίσουμε; Με πόλεμο; Εάν η Κυπριακή Δημοκρατία είναι σήμερα ζωντανή, οφείλεται στο γεγονός ότι το κράτος είναι ενιαίο. Αποτελείται από μία και μόνη πολιτεία. Ο πληθυσμός στα κατεχόμενα, δηλαδή Τουρκοκύπριοι και έποικοι, είναι παράνομοι. Οι έποικοι είναι προϊόν της εισβολής, και οι Τουρκοκύπριοι βίαιης μετακίνησης πληθυσμών. Ο εποικισμός συνιστά έγκλημα πολέμου. Μετά τα χωριστά δημοψηφίσματα και με τη λύση που βρίσκεται στο τραπέζι, η παρανομία αυτή τερματίζεται. Το ψευδοκράτος αναγνωρίζεται ως ισότιμο συνιστών κράτος και το παράνομο status quo αλλάζει. Πώς όμως; Νομιμοποιείται!
Τουρκική αναθεωρητική πολιτική
Δεύτερο: Εξωτερικά, δηλαδή στη σχέση μας με την Τουρκία: Με τη νομιμοποίηση του βόρειου τμήματος της Κύπρου ως τουρκοκυπριακού συνιστώντος κράτους, η Τουρκία επιτυγχάνει σημαντικό βήμα στην αναθεωρητική της πολιτική. Από τη Μαρμαρίδα ώς την Αλεξανδρέττα δημιουργείται μια τουρκική λίμνη, όπως την είχε περιγράψει παλαιότερα ο Ισμαΐλ Τζεμ και το 2011 ο Ταγίπ Ερντογάν. Με βάση τη λογική της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, όπως το έδαφος και η διοίκηση, έτσι και στην ΑΟΖ υπάρχει εμφανής κίνδυνος τριχοτόμησης μεταξύ του Ελληνοκυπριακού και του Τουρκοκυπριακού συνιστώντος κράτους, καθώς και της Τουρκίας.
Ακόμη και αν η εξουσία της τελικής λήψης απόφασης για την εκμετάλλευση εντός της ΑΟΖ ανήκει στην κεντρική κυβέρνηση, υπάρχει το πρόσφατο παράδειγμα στην αυτόνομη περιοχή του Κουρδιστάν στο βόρειο Ιράκ. Και αυτό μαρτυρεί ότι άλλο είναι η θεωρία και άλλο η πράξη και η ισχύς. Το Ιράκ διαθέτει από το 2005 ομοσπονδιακό σύστημα. Προσφάτως, η κυβέρνηση των Κούρδων υπέγραψε συμφωνία για την εκμετάλλευση των πετρελαίων στην περιοχή του Κουρδιστάν με την Κρατική Εταιρεία Πετρελαίων της Τουρκίας (ΤΡΑΟ) και την αμερικανική ExxonMobil για τις έρευνες πετρελαίου. Στην εν λόγω περιοχή διατηρούν δικαιώματα εκμετάλλευσης εκτός από την Exxon και οι Chevron, Total και η Gazprom Neft. Η αρμοδιότητα για την υπογραφή μιας τέτοιας συμφωνίας ανήκει στη Βαγδάτη, δηλαδή στην Κεντρική Κυβέρνηση. Ως εκ τούτου, ηγέρθη σοβαρό ζήτημα.
Υπό το βάρος των εξωτερικών εκτός των άλλων πιέσεων, αποδέχθηκε τη συμφωνία όπως και τη διοχέτευση του πετρελαίου μέσω Τουρκίας. Η Άγκυρα είχε προβάλει τον ισχυρισμό ότι πρόκειται για συμφωνία μεταξύ εταιρειών και όχι κρατών… Ερώτημα: Εάν συμβεί κάτι ανάλογο με το τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος, τι θα πράξει η κεντρική κυβέρνηση; Θα υπάρχουν δυνατότητες αντίδρασης; Και αν διακυβεύονται μεγάλα αμερικανικά ή άλλα συμφέροντα, θα στραφούμε ως Ελληνοκύπριοι εναντίον των ΗΠΑ ή άλλων μεγάλων συμφερόντων, ή θα συμβεί ό,τι συνέβη και στο Ιράκ; Ήδη, το ψευδοκράτος έχει υπογράψει ανάλογες συμφωνίες με την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων, χωρίς η κυπριακή κυβέρνηση και τα κόμματα να προβούν σε δημόσια δήλωση ότι δεν θα ισχύσουν σε περίπτωση λύσης.
Τα παράγωγα της εποικοδομητική ασάφειας
Η ΚΟΙΝΗ δήλωση δεν μπορεί να παράγει από μόνη της αποτελέσματα και να καταργήσει την Κυπριακή Δημοκρατία και την κυριαρχία της. Δημιουργεί, όμως, συνθήκες, με άλλα λόγια είναι η βάση επί της οποίας μπορούν να οδηγηθούν τα πράγματα προς αυτήν την κατεύθυνση και να παραχθούν διχοτομικά νομικά αποτελέσματα με την ομοσπονδιακή λύση. Και εξηγούμαι: Εκείνο που είναι επικίνδυνο είναι οι εποικοδομητικές ασάφειες και η πολιτειακή μορφή της ομοσπονδίας, που μέσα από ερμηνείες θα είναι δυνατό να συνδυαστούν με την τουρκική ισχύ για την επιβολή διχοτομικής λύσης. Απόδειξη τού τι εννοούμε και αναλύαμε και την περασμένη Κυριακή είναι οι δηλώσεις τόσο του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, όπως και του κατοχικού ηγέτη Ντερβίς Έρογλου.
Ο Τούρκος ΥπΕξ, προτού καν πραγματοποιηθεί η συνάντηση Αναστασιάδη - Έρογλου, ερμήνευσε το κοινό ανακοινωθέν ως βάση δυο ιδρυτικών κρατών. Την επομένη της συνάντησης, ο κατοχικής ηγέτης ισχυρίστηκε ότι θα επιδιώξει με βάση το κοινό ανακοινωθέν την καθιέρωση δυο κρατών. Πρόσθεσε δε, ότι δεν θα υπάρξει ενιαίο κράτος, αλλά δυο κράτη. Ακούγεται λογική η αντίληψη, ότι η υφιστάμενη διαδικασία είναι μια αρχή. Το πρόβλημα είναι ότι μοιάζει με μονόδρομο. Και γιατί το λέμε αυτό; Διότι με τις τουρκικές δηλώσεις η διαδικασία δικαιολογημένα θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι αρχίζει στραβά. Η τουρκική πλευρά δεν εγκαταλείπει την πολιτική των δυο κρατών. Και το επικίνδυνο θα είναι η κατάληξη σε μια εποικοδομητική ασάφεια, η οποία θα πληρωθεί μετά τη λύση και θα συνιστά διαλυτικό στοιχείο.
Λύση ή δυο κράτη;
ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ που τίθεται δεν είναι μόνο εάν θέλουμε λύση. Θέλουμε λύση! Το ερώτημα είναι, εάν η προδιαγραφόμενη λύση είναι όντως λύση, ή συγκεκαλυμμένη διχοτόμηση και η επιβολή του στρατηγικού στόχου της Τουρκίας, όπως καθορίστηκε με τη συνδρομή και υποκίνηση της Βρετανίας από το 1956; Η αλλαγή του status quo μέσω της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας διχοτομεί την Κυπριακή Δημοκρατία από ενιαίο κράτος, από μία δηλαδή πολιτεία που είναι σήμερα, σε δυο. Στο ελληνοκυπριακό και στο τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος. Συνεπώς, ανεξαρτήτως τι αναφέρει και τι όχι το ανακοινωθέν, ή τι θα αναφέρει η λύση, το ενιαίο κράτος σταματά να υπάρχει. Εκ των πραγμάτων, χωρίζεται σε δυο ισότιμα συνιστώντα κράτη. Αυτή είναι η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία.
Ερώτημα: Εφόσον αυτή η διαδικασία της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας καταλήξει σε λύση και προκύψει κρίση, θα επιστρέψουμε πίσω στην Κυπριακή Δημοκρατία, δηλαδή στην ενιαία πολιτεία, ή στα δυο χωριστά κράτη, με την όποια κεντρική εξουσία να είναι μετέωρη στο πουθενά; Πού βρίσκεται η συνέχεια του ενιαίου υφιστάμενου χαρακτήρα της Κυπριακής Δημοκρατίας; Eκ της φύσεώς της θα έχει ή όχι το νέο status quo της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας τουλάχιστον διπλό καπέλο;.. Είναι τυχαίο άραγε που ο «Economist» μιλά για συνομοσπονδία;
