Ιράν: Η μετατροπή ενός εχθρού σε σύμμαχο

Patrikarakos DavidΤΟ ΒΗΜΑ - The New York Times.Η πρόσφατη πυρηνική συμφωνία των ΗΠΑ με το Ιράν έχει προκαλέσει έναν προβλέψιμο σάλο από τα γεράκια της Μέσης Ανατολής. Αλλά προσφέρει μια ευκαιρία για ένα πολύ μεγαλύτερο επίτευγμα: προσέγγιση και, τελικά, ακόμα και στρατηγική συνεργασία με το Ιράν. Οι διεθνείς σχέσεις παγώνουν και ξεπαγώνουν. Τα τελευταία 30 χρόνια οι αμερικανο- ιρανικές σχέσεις έχουν κολλήσει σε έναν φαύλο κύκλο καχυποψίας και δυσπιστίας εις βάρος και των δύο χωρών.Η Αμερική πρέπει τώρα να αρχίσει να σκέφτεται μια σταδιακή ευθυγράμμιση της πολιτικής της στη Μέση Ανατολή, η οποία θα στοχεύει στην διεθνή επανένταξη του Ιράν, και με την πάροδο του χρόνου, στην μετατροπή ενός εχθρού σε σύμμαχο. Δεν θα είναι εύκολο. Αλλά, μακροπρόθεσμα, θα ήταν καλό για τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και τον ιρανικό λαό.
Υπάρχουν πολλά οφέλη. Το Ιράν, το οποίο βρίσκεται μεταξύ της Κασπίας Θάλασσας και του Περσικού Κόλπου, μπορεί να ελέγξει την κινεζική πρόσβαση σε κρίσιμες πηγές ενέργειας, δρώντας παράλληλα ως ανάχωμα απέναντι στην Ρωσία. Επίσης, επηρεάζει τα γεγονότα στο Λίβανο, μέσα από τους δεσμούς του με την Χεζμπολάχ, και στο Ισραήλ και τα παλαιστινιακά εδάφη, μέσω των δεσμών του με την Χαμάς. Και δεν θα υπάρξει λύση για τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία χωρίς το Ιράν.

Το Ιράν αντιτίθεται επί του παρόντος στις Ηνωμένες Πολιτείες σε όλες αυτές τις συγκρούσεις - κυρίως λόγω της ιστορικής εχθρότητας με την Ουάσιγκτον και όχι τόσο για ιδεολογικούς λόγους. Χρησιμοποιεί την Χεζμπολάχ για να προωθήσει τα περιφερειακά συμφέροντά του, και την εχθρότητα με το Ισραήλ για να συγκεντρώσει αραβική υποστήριξη.

Το Ιράν θα ωφεληθεί σαφώς από θερμότερες σχέσεις. Από τον πόλεμο με το Ιράκ (1980-88) μέχρι τις σημερινές κυρώσεις, έχει υποφέρει. Η χώρα χρειάζεται επενδύσεις στους τομείς του πετρελαίου, και ξένη τεχνογνωσία για να αναπτύξει την οικονομία της, αλλά αυτά είναι αδύνατα χωρίς να βελτιώσει τις σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το Ισραήλ, όπως η Σαουδική Αραβία, αντιτίθενται έντονα στην πυρηνική συμφωνία. Αλλά αυτή η πολιτική είναι κοντόφθαλμη. Η ύφεση μεταξύ του Ιράν και της Αμερικής θα μπορούσε να ωφελήσει το Ισραήλ μακροπρόθεσμα. Τόσο το εβραϊκό κράτος όσο και το περσικό σιιτικό κράτος είναι εκτός της σουνιτικής αραβικής πλειοψηφίας στη Μέση Ανατολή. Ηταν σύμμαχοι πριν από το 1979. Και παρ΄όλο που το Ιράν υποστηρίζει την Χεζμπολάχ και την Χαμάς, ο στρατός του δεν έχει λάβει μέρος ποτέ στους πολλούς αραβικούς πολέμους εναντίον του Ισραήλ.

Το Ιράν εξακολουθεί να είναι παραβάτης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και χορηγός της τρομοκρατίας. Αλλά 30 χρόνια κυρώσεων και η σιωπή δεν έχουν μετριάσει την συμπεριφορά του. Αντίθετα, η δέσμευση ενισχύει τους μετριοπαθείς στο Ιράν. Μία από τις πρώτες πράξεις του Χασάν Ροχανί στην προεδρία ήταν να απελευθερώσει τους πολιτικούς κρατουμένους. Εχει υπαινιχθεί ότι θα μπορούσαν να ακολουθήσουν περισσότερες παραχωρήσεις, αν βελτιωθούν οι σχέσεις.

Ο ιρανικός λαός είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της Δύσης. Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι κομμουνιστικές κυβερνήσεις παρέμειναν εχθρικές προς την Δύση, αλλά η λαχτάρα των πολιτών τους για τις δυτικές  ελευθερίες συνέβαλε στην κατάρρευση αυτών των καθεστώτων. Την ίδια λαχτάρα έχουν και οι Ιρανοί.

Η ύφεση δεν θα συμβεί εν μία νυκτί. Μεγάλο μέρος του θρησκευτικού κατεστημένου του Ιράν είναι ενστικτωδώς αντι-αμερικανικό, και η αμερικανική Δεξιά παραμένει αντίθετη σε οποιαδήποτε προσέγγιση με το Ιράν.

Αλλά τόσο ο Ομπάμα όσο και ο Ροχανί απέδειξαν ότι μπορούν να υπερβούν τους σκληροπυρηνικούς τους για να κάνουν μια συμφωνία. Η Μέση Ανατολή του 21ου αιώνα είναι ένα νέο και επικίνδυνο μέρος. Για να οδηγήσει την περιοχή σε ένα καλύτερο μέλλον, η Ουάσιγκτον πρέπει να προσαρμοστεί και να αφήσει πίσω τις έχθρες του παρελθόντος.

Ο κ. David Patrikarakos είναι δημοσιογράφος, αναλυτής στο Ινστιτούτο Ιρανικών Σπουδών στο πανεπιστήμιο St. Andrews, και συγγραφέας του βιβλίου «Πυρηνικό Ιράν: Η Γέννηση ενός Ατομικού Κράτους».