Στις 29 Οκτωβρίου 1923 ο Mustafa Kemal (μετέπειτα
Atatürk) ανακήρυξε την Τουρκική Δημοκρατία. Ενενήντα χρόνια μετά η
κυβέρνηση του Tayyip Erdogan τιμά την εθνική εορτή υλοποιώντας το όραμα
ενός... Σουλτάνου: την υπόγεια ζεύξη του Βοσπόρου την οποία πρώτος
εμπνεύσθηκε πριν από 153 χρόνια ο Abdülmecid A΄, απευθυνόμενος για το
λόγο αυτό σε Γάλλους μηχανικούς.Αν όμως η βασιλεία του Abdülmecid (1839-1861) ταυτίσθηκε με την
μεταρρύθμιση (Tanzimat) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την συμπερίληψή
της στον κύκλο των Ευρωπαϊκών Μεγάλων Δυνάμεων (με την συμμετοχή της το
1856 στη Διάσκεψη των Παρισίων, την επαύριο του Κριμαϊκού Πολέμου), η
σημερινή επέτειος βρίσκει την προεδρευόμενη Τουρκία να πραγματοποιεί
μιαν αποφασιστική στροφή προς την Ασία. Το μαρτυρεί αυτό η παρουσία του
Ιάπωνα πρωθυπουργού Shinzo Abe στα εγκαίνια της σήραγας μετρό Marmaray,
του πρώτου τεχνικού έργου που ενώνει δύο διαφορετικές ηπείρους.
Το υποθαλάσσιο τμήμα του έργου, βρίσκεται σε βάθος 60 μέτρων από την
επιφάνεια της θάλασσας (το μεγαλύτερο από οποιοδήποτε αντίστοιχο έργο
στον κόσμο), έχει συνολικό μήκος 1,4 χιλιομέτρων και επιτρέπει την
μετάβαση από το σταθμό Kazlıçeşme της ευρωπαϊκής ακτής στον σταθμό
Ayrılıkçeşme της ασιατικής ακτής εντός τεσσάρων λεπτών. Εκτός από το
μετρό, η σήραγγα θα εξυπηρετεί και την ταχεία Άγκυρας-Κωνσταντινούπολης.
Στην κατασκευή της συμμετείχε η Ιαπωνική εταιρεία Τaisei Corp. ενώ η
Τράπεζα της Ιαπωνίας χορήγησε περίπου 1 δισ. από το συνολικό κόστος των
4,1 δισ. δολαρίων. Ήδη γίνεται λόγος για ένα “σιδηροδρομικό δρόμο του
μεταξιού” που θα αναδείξει τη γείτονα σε κόμβο των χερσαίων μεταφορών
από την Άπω Ανατολή μέχρι την Ευρώπη.
Σαν να μην υπήρξαν ποτέ οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του Ιουνίου (που ως αφορμή είχαν την κατασκευαστική φρενίτιδα του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης), η πολιτειακή και πολιτική ηγεσία της Τουρκίας, καθώς και οι υψηλοί ξένοι προσκεκλημένοι, θα παραστούν στην απόδοση στο κοινό του πρώτου τμήματος της νέας γραμμής του μετρό, η οποία στην ολοκλήρωσή της θα καλύπτει απόσταση 63 χιλιομέτρων (εκ των οποίων τα 13 χιλιόμετρα σε υπόγεια σήραγγα) και θα εξυπηρετεί 37 σταθμούς στην ευρωπαϊκή και την ασιατική ακτή της Κωνσταντινούπολης.
Μικρή σημασία έχει το ότι αυτή τη στιγμή μόνο τρεις από τους σταθμούς της νέας γραμμής βρίσκονται εν λειτουργία: το ορόσημο της 90ής επετείου ίδρυσης της Τουρκικής Δημοκρατίας, και προ αυτού η ατυχήσασα υποψηφιότητα της Κωνσταντινούπολης για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2020, επέβαλλε βιασύνη – αν και οι περισσότερο καχύποπτοι απλώς παραπέμπουν στις δημοτικές εκλογές του ερχόμενου Μαρτίου, οπότε ο μητροπολιτικός δήμος της Κωνσταντινούπολης (του οποίου κάποτε προΐσταται ο ίδιος ο Erdoğan) κινδυνεύει να περάσει στα χέρια της αντιπολίτευσης. Ήδη στην κυβερνώσα παράταξη γίνεται λόγος για αντικατάσταση του φθαρμένου (και από τη στάση του στις διαδηλώσεις του Ιουνίου) νυν δημάρχου Kadir Topbas από τον υπουργό Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Egemen Bağış, ενώ ο πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος Kemal Kılıçdaroğlu απηύθυνε δημοσίως πρόσκληση συστράτευσης στον (διαγραφέντα παλαιότερα από το κόμμα του) δήμαρχο του Şişli, Mustafa Sarıgül, που θεωρείται ότι έχει τις περισσότερες ελπίδες κατάκτησης του μητροπολιτικού Δήμου.
Σε κάθε περίπτωση, η Κωνσταντινούπολη των 14 εκατομμυρίων κατοίκων υποφέρει από μόνιμη κυκλοφοριακή συμφόρηση και το νέο έργο, που στην ολοκλήρωσή του θα εξυπηρετεί 75.000 επιβάτες την ώρα, αναμένεται να μειώσει την υπέργεια κυκλοφορία στην πόλη κατά 20%. Έπεται δε η τρίτη γέφυρα του Βοσπόρου που θεμελιώθηκε τον Μάιο (και έλαβε το όνομα του Σουλτάνου Selim, μεγάλου σφαγέα των Αλεβιτών), καθώς και το δεύτερο υπέργειο τούνελ, που προορίζεται για οχήματα και αναμένεται να δοθεί στην κυκλοφορία το 2015.
Με τη συνήθη του αμετροέπεια, ο Tayyip Erdoğan δήλωσε ότι το Marmaray δεν είναι το “έργο του αιώνα”, αλλά το “έργο των αιώνων” και παινεύτηκε ότι η κυβέρνησή του υλοποιεί στο ακέραιο τις δεσμεύσεις της. Ωστόσο, τα εγκαίνια του Marmaray, το οποίο θεμελιώθηκε το 2005, καθυστέρησαν κατά τουλάχιστον τέσσερα χρόνια, κυρίως λόγω του ασύλληπτου πλούτου των αρχαιολογικών ευρημάτων (ηλικίας έως και 8,500 ετών) που ανέδειξαν οι εργασίες: από τον Λιμένα του Θεοδοσίου, μέχρι 36 ναυάγια του 5ου έως 11ου αιώνα μ. Χ. Περίπου 40.000 αντικείμενα αναμένεται να εκτεθούν στο Arkeopark που θα αποτελέσει προσάρτημα του μετρό της Κωνσταντινούπολης. Ο Erdoğan, εννοείται, εξέφρασε δημοσίως τη δυσφορία του για τις καθυστερήσεις, κατηγορώντας όσους νοιάζονται περισσότερο τις αρχαιότητες από τους ανθρώπους.
Αλλά ούτε και για τους ανθρώπους επιδείχθηκε η απαιτούμενη μέριμνα, σύμφωνα τουλάχιστον με τις καταγγελίες βουλευτών της αντιπολίτευσης και του Τεχνικού Επιμελητηρίου. Η εσπευσμένη απόδοση του Marmaray στην κυκλοφορία καταγγέλλεται ότι επιτεύχθηκε χάρη στον παραγκωνισμό των κανόνων ασφαλείας, ενώ προβληματισμό προκαλεί η υψηλή σεισμικότητα της περιοχής. Πάντως ο Τούρκος υπουργός Μεταφορών Binali Yıldırım υποστηρίζει ότι το τούνελ είναι σε θέση να αντέξει δόνηση εντάσεως 9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και ότι το έργο αποτελεί την ασφαλέστερη κατασκευή σε όλη την Κωνσταντινούπολη.
