του Σπύρου Λίτσα*
Οι διεθνοπολιτικές εξελίξεις στηρίζονται στην αρχή της αλληλεπίδρασης. Δεν υποστηρίζω ότι μια πεταλούδα που ανοιγοκλείνει τα φτερά της στο Σόμερσετ της Νότιας Αγγλίας μπορεί να δημιουργήσει τυφώνα στη μέση του Ειρηνικού, αλλά σίγουρα, αν αφήσεις έναν ελέφαντα ελεύθερο στο κτήμα σου, τότε σε σύντομο χρονικό διάστημα θα καταστρέψει και τον κήπο του γείτονα... Η ροή των γεγονότων δύσκολα ελέγχεται όταν ο «ελέφαντας»... βρίσκεται στον κήπο!
Τα κυριότερα ζητήματα που έχει σήμερα να αντιμετωπίσει ο δυτικός κόσμος είναι ο δεύτερος κύκλος της Αραβικής Ανοιξης και το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Η Αραβική Ανοιξη κάθε άλλο παρά έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της. Αυτό μπορεί να γίνει ορατό τόσο στο εσωτερικό του μεγαλύτερου κράτους του αραβικού κόσμου, την Αίγυπτο, όσο και σε έναν από τους πλέον αιματηρούς εμφυλίους των τελευταίων δεκαετιών, της Συρίας. Η Αίγυπτος αποτελεί κομβικό παράγοντα στην περιοχή. Από τη μια, κανείς εχέφρων αναλυτής δεν θα ήθελε να δει την ενίσχυση των σαλαφιστών μέσα από τη σύγκρουση του ριζοσπαστικού Ισλάμ με τον στρατό αλλά και τις υπόλοιπες κοσμικές δυνάμεις. Από την άλλη, όλοι αντιλαμβάνονται ότι μια διαρκής αποσταθεροποίηση της Αιγύπτου παράγει αυξημένη ρευστότητα στην περιοχή, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται αρνητικά κομβικοί παράγοντες - σταθεροποιητές της Μέσης Ανατολής, κυρίως το Ισραήλ, που αποτελεί μαζί με την Ελλάδα και την ελεύθερη Κύπρο προκεχωρημένες νησίδες του δυτικού κόσμου σε ένα φουρτουνιασμένο ισλαμικό αρχιπέλαγος.
Ο εμφύλιος της Συρίας, από την άλλη, δεν δοκιμάζει μόνο τις αντιμαχόμενες πλευρές αλλά και τις διπλωματικές σχέσεις των ΗΠΑ με παραδοσιακούς συμμάχους της, όπως η Σαουδική Αραβία ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η άρνηση της Σαουδικής Αραβίας να καταλάβει τη θέση του μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένη Εθνών πριν από λίγες εβδομάδες δείχνει την αυξημένη δυσαρέσκεια του οίκου των Σαούντ εξαιτίας της καθυστέρησης μιας οριστικής/αποφασιστικής διευθέτησης του Συριακού· δυσαρέσκεια που δεν πρέπει να θεωρηθεί ξήλωμα της σχέσης μεταξύ των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας, αλλά αποτελεί σοβαρή ένδειξη της περιρρέουσας πολιτικής ρευστότητας στην περιοχή.
Τέλος, το αδιέξοδο που χαρακτηρίζει το ζήτημα της πυρηνικής ατζέντας του Ιράν προκαλεί, δικαιολογημένα, την αντίδραση δυτικών δρώντων, π.χ. Ισραήλ ή Γαλλία, που δικαίως δεν επιθυμούν το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν να αποκτήσει κάρτα εισόδου στο κλαμπ των πυρηνικών κρατών. Παράλληλα, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να κερδίσουν καιρό αυξάνοντας την πίεση στην Τεχεράνη μέσω θεσμικών μηχανισμών υπερεθνικών διεθνών οργανισμών. Η επιρροή του δόγματος της «έξυπνης άμυνας» διαμορφώνει σε πολύ μεγάλο ποσοστό την κεντρική στάση των ΗΠΑ απέναντι στα διεθνή δεδομένα. Οπως όμως δείχνουν τα πράγματα, η «έξυπνη άμυνα» όντως γλιτώνει τριβές μεταξύ των ΗΠΑ και των αντιπάλων τους, παράγει όμως ζητήματα, όχι ανυπέρβλητα αλλά σίγουρα εμφανή, μεταξύ Ουάσινγκτον και συμμάχων.
H υψηλή στρατηγική των ΗΠΑ κατά την περίοδο της προεδρίας Ομπάμα θέτει ως βασικό στόχο τη μεταφορά της προσοχής του κράτους στην περιοχή της ΝΑ Ασίας με στόχο να λειτουργήσει αποτρεπτικά προς την αύξηση της κινεζικής επιρροής (Pivot to the Asia-Pacific). Πρόκειτα για μια απόφαση με αυξημένο στρατηγικό ρίσκο, αφού η περιφέρεια της Ευρώπης αποσταθεροποιείται λόγω της λιτότητας και της ύφεσης, ενώ οι περιφέρειες της Κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής έχουν να αντιμετωπίσουν τη δομική αδυναμία του Ισλάμ να εκσυγχρονιστεί, από τη μια, αλλά και την κορύφωση της προσπάθειας του Ιράν να καταστεί πυρηνική δύναμη, από την άλλη.
Οι ΗΠΑ χρειάζονται ισχυρούς περιφερειακούς συμμάχους στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτή είναι η σημαντική ευκαιρία για την Ελλάδα να ξεφύγει από το σισύφειο μαρτύριο και να διεκδικήσει πραγματικά και ουσιαστικά μια καλύτερη μέρα για την κοινωνία της και να παράξει πολιτική για την οικοδόμηση μιας σταθερότερης περιφέρειας, αυτή της ανατολικής Μεσογείου, που ταλαιπωρείται διαχρονικά από τον τουρκικό μαξιμαλισμό και μεταψυχροπολεμικά από το ριζοσπαστικό Ισλάμ.
* Ο Σπύρος Λίτσας είναι Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο ΜακεδονίαςΠηγή: dimokratianews.gr
Οι διεθνοπολιτικές εξελίξεις στηρίζονται στην αρχή της αλληλεπίδρασης. Δεν υποστηρίζω ότι μια πεταλούδα που ανοιγοκλείνει τα φτερά της στο Σόμερσετ της Νότιας Αγγλίας μπορεί να δημιουργήσει τυφώνα στη μέση του Ειρηνικού, αλλά σίγουρα, αν αφήσεις έναν ελέφαντα ελεύθερο στο κτήμα σου, τότε σε σύντομο χρονικό διάστημα θα καταστρέψει και τον κήπο του γείτονα... Η ροή των γεγονότων δύσκολα ελέγχεται όταν ο «ελέφαντας»... βρίσκεται στον κήπο!
Τα κυριότερα ζητήματα που έχει σήμερα να αντιμετωπίσει ο δυτικός κόσμος είναι ο δεύτερος κύκλος της Αραβικής Ανοιξης και το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Η Αραβική Ανοιξη κάθε άλλο παρά έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της. Αυτό μπορεί να γίνει ορατό τόσο στο εσωτερικό του μεγαλύτερου κράτους του αραβικού κόσμου, την Αίγυπτο, όσο και σε έναν από τους πλέον αιματηρούς εμφυλίους των τελευταίων δεκαετιών, της Συρίας. Η Αίγυπτος αποτελεί κομβικό παράγοντα στην περιοχή. Από τη μια, κανείς εχέφρων αναλυτής δεν θα ήθελε να δει την ενίσχυση των σαλαφιστών μέσα από τη σύγκρουση του ριζοσπαστικού Ισλάμ με τον στρατό αλλά και τις υπόλοιπες κοσμικές δυνάμεις. Από την άλλη, όλοι αντιλαμβάνονται ότι μια διαρκής αποσταθεροποίηση της Αιγύπτου παράγει αυξημένη ρευστότητα στην περιοχή, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται αρνητικά κομβικοί παράγοντες - σταθεροποιητές της Μέσης Ανατολής, κυρίως το Ισραήλ, που αποτελεί μαζί με την Ελλάδα και την ελεύθερη Κύπρο προκεχωρημένες νησίδες του δυτικού κόσμου σε ένα φουρτουνιασμένο ισλαμικό αρχιπέλαγος.
Ο εμφύλιος της Συρίας, από την άλλη, δεν δοκιμάζει μόνο τις αντιμαχόμενες πλευρές αλλά και τις διπλωματικές σχέσεις των ΗΠΑ με παραδοσιακούς συμμάχους της, όπως η Σαουδική Αραβία ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η άρνηση της Σαουδικής Αραβίας να καταλάβει τη θέση του μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένη Εθνών πριν από λίγες εβδομάδες δείχνει την αυξημένη δυσαρέσκεια του οίκου των Σαούντ εξαιτίας της καθυστέρησης μιας οριστικής/αποφασιστικής διευθέτησης του Συριακού· δυσαρέσκεια που δεν πρέπει να θεωρηθεί ξήλωμα της σχέσης μεταξύ των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας, αλλά αποτελεί σοβαρή ένδειξη της περιρρέουσας πολιτικής ρευστότητας στην περιοχή.
Τέλος, το αδιέξοδο που χαρακτηρίζει το ζήτημα της πυρηνικής ατζέντας του Ιράν προκαλεί, δικαιολογημένα, την αντίδραση δυτικών δρώντων, π.χ. Ισραήλ ή Γαλλία, που δικαίως δεν επιθυμούν το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν να αποκτήσει κάρτα εισόδου στο κλαμπ των πυρηνικών κρατών. Παράλληλα, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να κερδίσουν καιρό αυξάνοντας την πίεση στην Τεχεράνη μέσω θεσμικών μηχανισμών υπερεθνικών διεθνών οργανισμών. Η επιρροή του δόγματος της «έξυπνης άμυνας» διαμορφώνει σε πολύ μεγάλο ποσοστό την κεντρική στάση των ΗΠΑ απέναντι στα διεθνή δεδομένα. Οπως όμως δείχνουν τα πράγματα, η «έξυπνη άμυνα» όντως γλιτώνει τριβές μεταξύ των ΗΠΑ και των αντιπάλων τους, παράγει όμως ζητήματα, όχι ανυπέρβλητα αλλά σίγουρα εμφανή, μεταξύ Ουάσινγκτον και συμμάχων.
H υψηλή στρατηγική των ΗΠΑ κατά την περίοδο της προεδρίας Ομπάμα θέτει ως βασικό στόχο τη μεταφορά της προσοχής του κράτους στην περιοχή της ΝΑ Ασίας με στόχο να λειτουργήσει αποτρεπτικά προς την αύξηση της κινεζικής επιρροής (Pivot to the Asia-Pacific). Πρόκειτα για μια απόφαση με αυξημένο στρατηγικό ρίσκο, αφού η περιφέρεια της Ευρώπης αποσταθεροποιείται λόγω της λιτότητας και της ύφεσης, ενώ οι περιφέρειες της Κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής έχουν να αντιμετωπίσουν τη δομική αδυναμία του Ισλάμ να εκσυγχρονιστεί, από τη μια, αλλά και την κορύφωση της προσπάθειας του Ιράν να καταστεί πυρηνική δύναμη, από την άλλη.
Οι ΗΠΑ χρειάζονται ισχυρούς περιφερειακούς συμμάχους στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτή είναι η σημαντική ευκαιρία για την Ελλάδα να ξεφύγει από το σισύφειο μαρτύριο και να διεκδικήσει πραγματικά και ουσιαστικά μια καλύτερη μέρα για την κοινωνία της και να παράξει πολιτική για την οικοδόμηση μιας σταθερότερης περιφέρειας, αυτή της ανατολικής Μεσογείου, που ταλαιπωρείται διαχρονικά από τον τουρκικό μαξιμαλισμό και μεταψυχροπολεμικά από το ριζοσπαστικό Ισλάμ.
* Ο Σπύρος Λίτσας είναι Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο ΜακεδονίαςΠηγή: dimokratianews.gr
