Οι Βρετανοί ανησυχούν ότι θα χάσουν τον έλεγχο της Ελλάδας μετά τον πόλεμο και ζητούν στηρίγματα στη βοήθεια των Σοβιετικών
Στις εκλογές της 26ης Ιανουαρίου
1936, που διεξήχθησαν σε ένα κλίμα ελευθερίας από την κυβέρνηση
Δεμερτζή, το κόμμα των «Ελευθεροφρόνων» του Μεταξά συγκέντρωσε το 3,94%
των ψήφων και κέρδισε 7 έδρες. Την επομένη των εκλογών ο Μεταξάς θα
παραδεχτεί: «Η αποτυχία μου είναι οικτρά».Ανθρωπος των Αγγλων ήταν ο βασιλιάς Γεώργιος Β'
Και όμως, αυτό τον άνθρωπο θα επιλέξουν λίγους μήνες μετά ο
Γεώργιος Β' και οι Αγγλοι να κυβερνήσει δικτατορικά την Ελλάδα.
Πρόκειται για την εγκαθίδρυση ενός ολοκληρωτικού, φιλοφασιστικού
καθεστώτος, που δεν στηρίζεται σε ένα μεγάλο κόμμα ή κίνημα, όπως
συνέβαινε στην Ιταλία, τη Γερμανία κ.α.Η φασιστική εμπειρία στην Ελλάδα μοιάζει με ένα βρετανικό
πείραμα που στοχεύει στη διασφάλιση των βρετανικών συμφερόντων στα
Βαλκάνια.
Στην Αγγλία φιλελεύθεροι πολίτες και κοινοβουλευτικοί έθεταν ερωτήματα στην κυβέρνησή τους για το οξύμωρο που έβλεπαν στη σχέση ανάμεσα σε μία δημοκρατική κοινοβουλευτική κυβέρνηση, όπως η αγγλική, και ένα δικτατορικό καθεστώς, όπως εκείνο που είχε εγκαθιδρυθεί στην Ελλάδα.
Την άνοιξη του 1937 ο υπουργός Ιντεν ενώπιον του βρετανικού Κοινοβουλίου δήλωσε ότι «η πολιτική της βρετανικής κυβέρνησης εμπνέεται απολύτως από συμπάθεια προς τον ελληνικό λαό και την κυβέρνησή του». Ενας βουλευτής ρώτησε τον Ιντεν αν τα δημοκρατικά πολιτεύματα θα έπρεπε να είναι οι καλύτεροι φίλοι της Αγγλίας και εκείνος απάντησε: «Δηλώσαμε πάντοτε ότι δεν είμεθα διατεθειμένοι να στηρίξουμε την εξωτερική μας πολιτική σε ιδεολογίες».
Αλλά το ελληνικό φασιστικό πείραμα, με βρετανική έγκριση, γίνεται δίκοπο μαχαίρι. Πολλοί από αυτούς που έχουν εντρυφήσει στο καθεστώς της 4ης Αυγούστου βρίσκουν μεγάλες ομοιότητες με τα καθεστώτα του Χίτλερ και του Μουσολίνι, τουλάχιστον όσον αφορά την ολοκληρωτική, δικτατορική κρατική μορφή και τον αντικομμουνιστικό αγώνα.
Γι' αυτό δεν βρίσκουν κάποιο λόγο να αντισταθούν κατά των κατακτητών όταν αυτοί καταλαμβάνουν τη χώρα. Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου είναι εθισμένο στις απαγορεύσεις των πολιτικών κομμάτων, τις εκτοπίσεις, τις φυλακίσεις και τα βασανιστήρια των αντιφρονούντων, που προέρχονται κυρίως από τον αριστερό χώρο, αλλά όχι μόνο.
Οπως έγραψε και ο Μεταξάς, «η Ελλάς έγινε από 4ης Αυγούστου Κράτος αντικομμουνιστικό, Κράτος αντικοινοβουλευτικό, Κράτος ολοκληρωτικό...».
Αλλά το αγγλόπνευστο καθεστώς της 4ης Αυγούστου γίνεται μπούμερανγκ για τους Αγγλους μετά την κατάκτηση της Ελλάδας. Οι Αγγλοι μυστικοί απεσταλμένοι στην κατεχόμενη Ελλάδα με μεγάλη δυσκολία βρίσκουν στους γνωστούς ιδεολογικούς τους χώρους ανθρώπους για να στήσουν μια αντιστασιακή δράση κατά των Γερμανών και Ιταλών αντιπάλων τους.
Ο αντίπαλος
Οι θαυμαστές της 4ης Αυγούστου, του Χίτλερ και του Μουσολίνι πέρασαν στα Τάγματα Ασφαλείας που ίδρυσαν ουσιαστικά οι Γερμανοί το 1943. Το μεγάλο αντιστασιακό κίνημα στην Ελλάδα, με καθαρά αντιφασιστικό χαρακτήρα, περνά στα χέρια πατριωτών, που καταδικάζουν το φασισμό, που βλέπουν με ιδιαίτερο σκεπτικισμό τους οργανωτές της 4ης Αυγούστου, τον Γεώργιο Β' και τους Αγγλους. Η αγγλική ηγεσία αισθάνεται το θανάσιμο κίνδυνο να χάσει τον έλεγχο της Ελλάδας μετά τον πόλεμο. Γι' αυτό αναζητά στηρίγματα στη βοήθεια των Σοβιετικών και επιχειρεί να έρθει σε συνεννόηση με τους Φίλους της 4ης Αυγούστου -παλαιούς της συμμάχους- που έχουν τώρα προσχωρήσει στα χιτλερικής έμπνευσης Τάγματα Ασφαλείας.
Ετσι ο αρχηγός της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα Κρις Γουντχάουζ έγραφε σε αναφορά του τον Ιούνιο του 1944: «Η πόρτα θα πρέπει επίσης να αφεθεί ανοιχτή στους αξιωματικούς και άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας που αντιπροσωπεύουν το αντίθετο άκρο από το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και αποτελούνται από κακοποιά στοιχεία και πατριώτες στην ίδια περίπου αναλογία όπως το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ».
Ο στρατιωτικός σύνδεσμος της Βρετανίας στο αρχηγείο του ΕΔΕΣ Τομ Μπαρνς έγραφε επίσης προς το Φόρεϊν Οφις: «Γνωρίζω μερικούς αξιωματικούς πολύ καλής φήμης που έχουν ενωθεί με τον Ράλλη, λένε ότι ο λόγος που ενήργησαν έτσι είναι ότι είδαν τον ΕΛΑΣ να κυριαρχεί στην Ελλάδα... Πιστεύουν ότι πρέπει να σώσουν την Ελλάδα από τον κομμουνισμό και έτσι ενώθηκαν με τον Ράλλη σαν το μικρότερο κακό. Νιώθω βέβαιος ότι θα βρεθούν ολόψυχα στο πλευρό κάθε Αποβατικής Συμμαχικής Δύναμης. Ως εκ τούτου, αν και δέχονται να κάνουν τη δουλειά των Γερμανών, νομίζω ότι θα πρέπει να αποφύγουμε να τους καταγγείλουμε δημόσια με τέτοιους όρους ώστε ο δρόμος να μην κλείσει αμετάκλητα σε μια μεταγενέστερη επανασυμφιλίωση».
Στη διάρκεια των δεκεμβριανών συγκρούσεων άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας πολέμησαν στο πλευρό των Αγγλων εναντίον του ΕΛΑΣ.Και στη συνέχεια άρχισε η αντίστροφη μέτρηση. Το δωσιλογικό κράτος της Κατοχής προσέγγιζε και πάλι τους Βρετανούς όπως την περίοδο της 4ης Αυγούστου.
Μέσα στο 1945 το Φόρεϊν Οφις ενημερωνόταν ότι στην Ελλάδα «η συμμετοχή στο ΕΑΜ έτεινε να θεωρείται μεγαλύτερο έγκλημα από τη συνεργασία με τους Γερμανούς». Ενας ανώτερος εκπρόσωπος του Φόρεϊν Οφις, ο σερ Ορμ Σάρτζεντ, υπέδειξε στο Βρετανό πρεσβευτή στην Αθήνα να διευκρινίσει στους Ελληνες επισήμους ότι η αγγλική κυβέρνηση θεωρούσε «τη βοήθεια» προς τους κατακτητές «πολύ χειρότερη από τη συμμετοχή στο ΕΑΜ» και ότι οι εκκαθαρίσεις των δωσιλόγων στην Ελλάδα από τις κρατικές υπηρεσίες υπήρξαν «πολύ επιφανειακές».
Αλλά οι θέσεις του Σάρτζεντ δεν άρεσαν καθόλου στον πρωθυπουργό Τσόρτσιλ, που αναγκάστηκε να παρέμβει με μήνυμά του, την άνοιξη του 1945, γράφοντας: «Δεν συμφωνώ καθόλου. Νομίζω ότι οι δωσίλογοι στην Ελλάδα σε πολλές περιπτώσεις έκαναν ό,τι καλύτερο μπορούσαν για να προφυλάξουν τον ελληνικό πληθυσμό από τη γερμανική καταπίεση. Τουλάχιστον δεν έκαναν τίποτα για να εμποδίσουν την είσοδο των απελευθερωτικών δυνάμεων ούτε έδωσαν οποιαδήποτε υποστήριξη στα σχέδια του ΕΑΜ. Οι κομμουνιστές είναι ο κύριος αντίπαλος...».
Αλλά η Μεγάλη Βρετανία, μεταπολεμικά, έχει πολύ αδυνατίσει και το 1947 θα αναγκαστεί να παραδώσει τα ηνία της Ελλάδας στους Αμερικανούς. Αυτοί θα αγκαλιάσουν με τη σειρά τους τους θαυμαστές της 4ης Αυγούστου και μάλιστα θα τους αφήσουν να καταλάβουν ανοιχτά την εξουσία το 1967.
