Ο Νέλσον Mαντέλα γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου 1918 στο χωρίο Μβέζο, στις όχθες του ποταμού Μπάσε.Είναι μια από τις πλέον εμβληματικές μορφές της εποχής μας στον αγώνα
για την ελευθερία και την καταπολέμηση του ρατσισμού. Πολέμησε το
κοινωνικό - δαρβινικό καθεστώς Απαρτχάιντ των Αφρικάνερς της Νότιας
Αφρικής. Φυλακίστηκε για τη δράση του μέσα από τις τάξεις του
Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου για 27 ολόκληρα χρόνια!
Μετά την απελευθέρωσή του, που χαιρετίσθηκε από το σύνολο του πλανήτη ως μια πράξη οριστικού ενταφιασμού του ακροδεξιού κοινωνικο-δαρβινισμού σε διεθνές επίπεδο, απέδειξε ότι δεν ήταν μόνο γεννημένος επαναστάτης αλλά και ηγέτης που μπορούσε να εμπνεύσει, να καθοδηγήσει και κυρίως να διατηρήσει την ενότητα του λαού του. Ενώ θα μπορούσε να περάσει το υπόλοιπο της ζωής του «ρευστοποιώντας» τον πολυετή εγκλεισμό του στις φυλακές, ενώ θα μπορούσε να αφήσει τη δύναμη της αδράνειας να συμπαρασύρει την πολιτική του παρουσία, ενώ θα μπορούσε να αποφεύγει τις κυβερνητικές κρίσεις δημιουργώντας ελεγχόμενες εντάσεις μεταξύ των οπαδών του παλαιού καθεστώτος και της πλατιάς πλειοψηφίας των Νοτιοαφρικανών, ενώ θα μπορούσε να ασκήσει το διαίρει και βασίλευε για να ελέγξει εχθρούς και φίλους, αυτός αποφάσισε να ενώσει τη νοτιοαφρικανική κοινωνία με τρόπο πολιτικά έντιμο και επιστημονικά ορθό.
Γνώριζε ότι η διακυβέρνηση ενός κράτους στηρίζεται στην ύπαρξη ενός συλλογικού οράματος ώστε να κερδηθεί η εσωτερική πολιτική νομιμοποίηση. Αυτό το συλλογικό όραμα ήρθε μέσα από την ιδεολογία του έθνους - ουράνιο τόξο, μιας Νότιας Αφρικής δηλαδή που απελευθερωμένη από τον μεσσιανισμό των Αφρικάνερς θα έδινε την ευκαιρία σε λευκούς και μαύρους να ζήσουν ισότιμα στο εσωτερικό ενός κράτους που καλωσορίζει πλέον τη διαφορετικότητα και επιδιώκει την οικοδόμηση μιας νέας συλλογικότητας, με κύριο υλικό τη σύνθεση των πολλών ετερογενειών σε μια συγκροτημένα ανεκτική προς το «άλλο» ολότητα.
Πολλοί θα θυμούνται τον Νέλσον Mαντέλα ως έναν επαναστάτη. Λίγοι, για πάντα εγκλωβισμένοι στον αταβισμό τους, θα σπεύσουν να τον κατηγορήσουν ως τρομοκράτη. Η Ιστορία όμως θα τον αναφέρει ως έναν πολιτικό ηγέτη που κατάφερε να διατηρήσει ενωμένο το κράτος του, που επέτυχε τη μετάβαση από το ανελεύθερο ετεροβαρές Απαρτχάιντ στο ισόνομο και ισότιμο έθνος - ουράνιο τόξο δίχως να σπείρει τον διχασμό, για να μπορέσει να ελέγξει πιο εύκολα τις εξελίξεις αλλά συνθέτοντας το διαφορετικό σε μια ενιαία δημιουργική στάση.
Είχα την τιμή να ακούσω τον Νέλσον Μαντέλα σε δημόσια διάλεξή του στα μέσα της δεκαετίας του 1990 στο Λονδίνο. Μίλησε για τις προκλήσεις της Νότιας Αφρικής στο διεθνές σύστημα που διαμορφωνόταν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου αλλά και τις δυσκολίες της εσωτερικής μετάβασης. Κατά τη διάρκεια της διάλεξής του υποστήριξε ότι η Νότια Αφρική επέτυχε να ξεπεράσει μια σημαντική κρίση αμέσως μετά το τέλος του Απαρτχάιντ, όταν ο κίνδυνος μιας ευθείας εσωτερικής ρήξης ήταν περισσότερο από υπαρκτός. Η μεγαλύτερη επιτυχία για έναν πολιτικό είναι να μπορεί να ενώνει και όχι να διαιρεί την κοινωνία, ήταν τα λόγια του.
Τη στιγμή που γράφονται οι γραμμές αυτές ο Νέλσον Mαντέλα είναι εν ζωή αλλά διασωληνωμένος. Επέλεξα να γράψω γι’ αυτόν τώρα και όχι αργότερα, γιατί γι' αυτούς τους λίγους που κέρδισαν την αιωνιότητα της Ιστορίας τα «πολιτικά μνημόσυνα» δεν απηχούν το μέγεθος της προσωπικότητάς τους.
Σε αυτόν τον πραγματικό ηγέτη, τον μαχητή της ελευθερίας, της ισότητας, αλλά και της πολιτικής νηφαλιότητας, είναι αφιερωμένοι οι τελευταίοι στίχοι του «Invictus» (Ανίκητος) του Γουίλιαμ Ερνεστ Χένλεϊ, αγαπημένου ποιήματός του τα πολλά χρόνια της φυλάκισής του στο νησί Ρόμπεν: «Κι όμως, παρά τις απειλές όλων των χρόνων/ θα με βρει, μα θα με βρει χωρίς να φοβάμαι./ Σημασία δεν έχει πόσο στενή είναι μια πύλη,/ πόσο γεμάτη με τιμωρίες η περγαμηνή,/ εγώ διαφεντεύω τη μοίρα μου./Αφέντης της ψυχής μου είμαι εγώ.»
Σπύρου Ν. Λίτσας
Μετά την απελευθέρωσή του, που χαιρετίσθηκε από το σύνολο του πλανήτη ως μια πράξη οριστικού ενταφιασμού του ακροδεξιού κοινωνικο-δαρβινισμού σε διεθνές επίπεδο, απέδειξε ότι δεν ήταν μόνο γεννημένος επαναστάτης αλλά και ηγέτης που μπορούσε να εμπνεύσει, να καθοδηγήσει και κυρίως να διατηρήσει την ενότητα του λαού του. Ενώ θα μπορούσε να περάσει το υπόλοιπο της ζωής του «ρευστοποιώντας» τον πολυετή εγκλεισμό του στις φυλακές, ενώ θα μπορούσε να αφήσει τη δύναμη της αδράνειας να συμπαρασύρει την πολιτική του παρουσία, ενώ θα μπορούσε να αποφεύγει τις κυβερνητικές κρίσεις δημιουργώντας ελεγχόμενες εντάσεις μεταξύ των οπαδών του παλαιού καθεστώτος και της πλατιάς πλειοψηφίας των Νοτιοαφρικανών, ενώ θα μπορούσε να ασκήσει το διαίρει και βασίλευε για να ελέγξει εχθρούς και φίλους, αυτός αποφάσισε να ενώσει τη νοτιοαφρικανική κοινωνία με τρόπο πολιτικά έντιμο και επιστημονικά ορθό.
Γνώριζε ότι η διακυβέρνηση ενός κράτους στηρίζεται στην ύπαρξη ενός συλλογικού οράματος ώστε να κερδηθεί η εσωτερική πολιτική νομιμοποίηση. Αυτό το συλλογικό όραμα ήρθε μέσα από την ιδεολογία του έθνους - ουράνιο τόξο, μιας Νότιας Αφρικής δηλαδή που απελευθερωμένη από τον μεσσιανισμό των Αφρικάνερς θα έδινε την ευκαιρία σε λευκούς και μαύρους να ζήσουν ισότιμα στο εσωτερικό ενός κράτους που καλωσορίζει πλέον τη διαφορετικότητα και επιδιώκει την οικοδόμηση μιας νέας συλλογικότητας, με κύριο υλικό τη σύνθεση των πολλών ετερογενειών σε μια συγκροτημένα ανεκτική προς το «άλλο» ολότητα.
Πολλοί θα θυμούνται τον Νέλσον Mαντέλα ως έναν επαναστάτη. Λίγοι, για πάντα εγκλωβισμένοι στον αταβισμό τους, θα σπεύσουν να τον κατηγορήσουν ως τρομοκράτη. Η Ιστορία όμως θα τον αναφέρει ως έναν πολιτικό ηγέτη που κατάφερε να διατηρήσει ενωμένο το κράτος του, που επέτυχε τη μετάβαση από το ανελεύθερο ετεροβαρές Απαρτχάιντ στο ισόνομο και ισότιμο έθνος - ουράνιο τόξο δίχως να σπείρει τον διχασμό, για να μπορέσει να ελέγξει πιο εύκολα τις εξελίξεις αλλά συνθέτοντας το διαφορετικό σε μια ενιαία δημιουργική στάση.
Είχα την τιμή να ακούσω τον Νέλσον Μαντέλα σε δημόσια διάλεξή του στα μέσα της δεκαετίας του 1990 στο Λονδίνο. Μίλησε για τις προκλήσεις της Νότιας Αφρικής στο διεθνές σύστημα που διαμορφωνόταν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου αλλά και τις δυσκολίες της εσωτερικής μετάβασης. Κατά τη διάρκεια της διάλεξής του υποστήριξε ότι η Νότια Αφρική επέτυχε να ξεπεράσει μια σημαντική κρίση αμέσως μετά το τέλος του Απαρτχάιντ, όταν ο κίνδυνος μιας ευθείας εσωτερικής ρήξης ήταν περισσότερο από υπαρκτός. Η μεγαλύτερη επιτυχία για έναν πολιτικό είναι να μπορεί να ενώνει και όχι να διαιρεί την κοινωνία, ήταν τα λόγια του.
Τη στιγμή που γράφονται οι γραμμές αυτές ο Νέλσον Mαντέλα είναι εν ζωή αλλά διασωληνωμένος. Επέλεξα να γράψω γι’ αυτόν τώρα και όχι αργότερα, γιατί γι' αυτούς τους λίγους που κέρδισαν την αιωνιότητα της Ιστορίας τα «πολιτικά μνημόσυνα» δεν απηχούν το μέγεθος της προσωπικότητάς τους.
Σε αυτόν τον πραγματικό ηγέτη, τον μαχητή της ελευθερίας, της ισότητας, αλλά και της πολιτικής νηφαλιότητας, είναι αφιερωμένοι οι τελευταίοι στίχοι του «Invictus» (Ανίκητος) του Γουίλιαμ Ερνεστ Χένλεϊ, αγαπημένου ποιήματός του τα πολλά χρόνια της φυλάκισής του στο νησί Ρόμπεν: «Κι όμως, παρά τις απειλές όλων των χρόνων/ θα με βρει, μα θα με βρει χωρίς να φοβάμαι./ Σημασία δεν έχει πόσο στενή είναι μια πύλη,/ πόσο γεμάτη με τιμωρίες η περγαμηνή,/ εγώ διαφεντεύω τη μοίρα μου./Αφέντης της ψυχής μου είμαι εγώ.»
Σπύρου Ν. Λίτσας
