Διχασμένο το εβραϊκό λόμπι στις ΗΠΑ
για τις νέες σχέσεις Αγκυρας-Τελ Αβίβ. Αέριο, αγωγοί και διανομή
αποτελούν κρίσιμους παράγοντες και η Λευκωσία φοβάται για τις πιέσεις
που θα ασκηθούν. Τι κρύβει το ταξίδι Κέρι. Καθησυχαστικά μηνύματα προς
Αθήνα και Λευκωσία εκπέμπουν ανώτατα στελέχη του εβραϊκού λόμπι στις
ΗΠΑ, με αφορμή τις προσπάθειες εξομάλυνσης των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ,
σε μια προσπάθεια να μετριαστούν οι εντυπώσεις για ραγδαία αλλαγή
γεωπολιτικών δεδομένων στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου.
Εξέδρα γεώτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο Σημαίνοντα στελέχη του εβραϊκού λόμπι στην Ουάσιγκτον, σε επαφές τους με παράγοντες της ελληνοαμερικανικής κοινότητας, επιχείρησαν το προηγούμενο διάστημα να «διορθώσουν» τις εντυπώσεις που προκάλεσε η επαναπροσέγγιση Τουρκίας-Ισραήλ. Η εικόνα που μεταφέρεται στην αμερικανική πρωτεύουσα είναι ότι το Ισραήλ επιθυμεί να διατηρήσει τη στρατηγική σχέση που οικοδομήθηκε πριν από τρία χρόνια με Ελλάδα και Κύπρο. Μερίδα του εβραϊκού λόμπι διαβεβαιώνει τους συνομιλητές του ότι η σχέση του Τελ Αβίβ με τον άξονα Αθήνα-Λευκωσία δεν οικοδομήθηκε με αφορμή τις μέχρι πρότινος τεταμένες σχέσεις με την Αγκυρα. Επιπλέον, η αίσθηση που υπάρχει είναι ότι το Τελ Αβίβ δεν έχει αλλάξει σχεδιασμό και συνεχίζει να υποστηρίζει την από κοινού προσπάθεια με την Κύπρο για εξερεύνηση υδρογονανθράκων στην περιοχή.
Εκρηκτική διχογνωμία
Οι παραπάνω τοποθετήσεις όμως δεν σημαίνει αυτόματα ότι βρίσκουν ευήκοα ώτα στο σύνολο του εβραϊκού λόμπι στην Ουάσιγκτον, καθώς, ως γνωστόν, δεν εκφράζεται πάντα με μια κοινή φωνή. Παρασκηνιακά υποβόσκει μια εκρηκτική διχογνωμία μεταξύ εκείνων των Αμερικανοεβραίων που υποστηρίζουν με θέρμη την αναγκαιότητα της εξομάλυνσης των σχέσεων με την Τουρκία και κάποιων άλλων οργανώσεων που είναι εξοργισμένοι με την πρωτοβουλία Ομπάμα να μεσολαβήσει -ένεκα γεωπολιτικών αναταράξεων (Συρία, Ιράν)-, καθώς χαρακτηρίζουν ως «σχέση ευκαιρίας» οποιαδήποτε προσέγγιση με την τουρκική πλευρά.
Το Ισραήλ φρόντισε να διαταράξει τις ευαίσθητες ισορροπίες στην περιοχή όταν άνοιξε τις συζητήσεις με την Κύπρο για τη μεταφορά του αερίου από τα πλούσια κοιτάσματα Tamar και Leviathan το 2010. Οι δυο πλευρές εξετάζουν τη δημιουργία κοινού αγωγού και κοινού τερματικού σταθμού στο Βασιλικό για υγροποίηση του φυσικού αερίου, ενώ στις σκέψεις είναι η δημιουργία κοινού αγωγού μήκους 40 χιλιομέτρων μεταξύ των δύο κοιτασμάτων Κύπρου και Ισραήλ.
Το τηλεφώνημα
Οι ειδικοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η πιο οικονομική λύση για τη μεταφορά αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές θα ήταν μέσω Κύπρου. Η Λευκωσία φοβάται ότι το Ισραήλ θα εξαναγκαστεί να επιλέξει να υπογράψει συμφωνία να μεταφέρει με αγωγό, κατ' ευθείαν, το επιπλέον αέριο μέσω της Τουρκίας.
Η Μπρέντα Σέιφερ, ειδικός στο φυσικό αέριο στο Πανεπιστήμιο Χάιφα του Ισραήλ, είχε μια ρεαλιστική εκτίμηση δηλώνοντας στο «Ασοσιέιτεντ Πρες» ότι η επαναπροσέγγιση Τουρκίας-Ισραήλ ανοίγει τις πόρτες με μια μεγάλη αγορά και ένα ανερχόμενο «παίχτη» στην παγκόσμια σκηνή. «Η Κύπρος δεν μπορεί ποτέ να αντικαταστήσει την Τουρκία όσον αφορά τη γεωπολιτική της αξία για το Ισραήλ».
Η προσπάθεια αναθέρμανσης των σχέσεων ανάμεσα στην Τουρκία και το Ισραήλ, που ξεκίνησε με το τηλεφώνημα συγγνώμης του Ισραηλινού πρωθυπουργού προς τον Τούρκο ομόλογό του για την ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση στο πλοίο «Mavi Marmara» το 2010, δημιούργησε ένα δαιδαλώδες γεωπολιτικό παζλ. Η πρωτοβουλία του Αμερικανού προέδρου, αν και εξαιρετικής σημασίας, αποτελεί απλά το πρώτο βήμα και θα χρειαστεί τεράστια προσπάθεια και από τις δύο πλευρές για να καλυφθεί το κενό που υπάρχει στις σχέσεις των δύο χωρών.
Συγκριτικό πλεονέκτημα για την τουρκική εξωτερική πολιτική είναι η επιλογή του Λευκού Οίκου -με τη σύμφωνη γνώμη του νέου υπουργού Αμυνας, Τσακ Χέιγκελ- να χαρακτηρίζει «ως πολύτιμο σύμμαχο» την Αγκυρα, ενώ δεν θα πρέπει να υποτιμάται η προσωπική σχέση που έχει αναπτυχθεί μεταξύ Ομπάμα-Ερντογάν. Ωστόσο, η δεύτερη επίσκεψη του Αμερικανού ΥΠΕΞ Τζον Κέρι μέσα σε ένα μήνα στο τρίγωνο Κωνσταντινούπολη-Ιερουσαλήμ-Ραμάλα τα επόμενα 24ωρα αποδεικνύει, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ότι η πρώτη προσέγγιση δεν αποδείχθηκε «παραγωγική» και ότι η σχέση «περπατάει πάνω σε μεγάλα αγκάθια» για μια σειρά θεμάτων.
Η διαφορετική συναντίληψη σε κρίσιμα ζητήματα μεταξύ Ουάσιγκτον-Αγκυρας- Τελ Αβίβ δημιουργεί καχυποψία στην ισραηλινή πλευρά, που ενισχύεται και από το γεγονός ότι η τουρκική διπλωματία επιδιώκει να ηγεμονεύσει των εξελίξεων. Σημείο αιχμής αναδεικνύεται η «βιασύνη» που διακατέχει την Αγκυρα για την κατάσταση στη Συρία και η επιφυλακτική στάση της αμερικανικής διπλωματίας για τη διαχείριση της μετά Ασαντ εποχής. Το Ισραήλ, υπό αυτό το πρίσμα, νιώθει να «πιέζεται» περισσότερο από τις ΗΠΑ λόγω των εξελίξεων. Στις 11 Απριλίου έχει προγραμματιστεί στην Αγκυρα συνάντηση διπλωματικών αποστολών μεταξύ Τουρκίας-Ισραήλ ώστε να υπάρξει μια πρώτη βολιδοσκόπηση για μια σειρά θεμάτων: η κατάσταση στη Συρία, οι επιπτώσεις στο Ιράκ και στον Λίβανο (ροή όπλων προς Χεζμπολά) και φυσικά το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα.
Πολιτικό ζήτημα
Μπροστά σ' ένα τέτοιο γεωπολιτικό παζλ, η απόφαση του Ισραήλ να καθορίσει πόσο από το αέριό του θα πωλείται στο εξωτερικό, πώς θα το μεταφέρει και ποιες αγορές θα εξυπηρετεί, θα είναι κομβικής σημασίας. Μια εσωτερική υπουργική εισήγηση του 2012 συνέστησε όπως το Ισραήλ να διατηρήσει αρκετό αέριο για τον εαυτό του για μια περίοδο 25 ετών, αφήνοντας λίγο περισσότερο από το μισό των εκτιμώμενων αποθεμάτων του για πιθανή εξαγωγή. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι μόλις σχεδιάσει την πολιτική εξαγωγών του, το Ισραήλ θα προσπαθήσει να επιτύχει ισορροπία μεταξύ διπλωματίας και εμπορικής βιωσιμότητας. «Το αέριο είναι πάντα πολύ πολιτικό ζήτημα», είπε η Σέιφερ. «Η πολιτική πρέπει να υποστηρίζει τα εμπορικά συμφέροντα, αλλά εάν τα εμπορικά συμφέροντα δεν βρίσκονται εκεί δεν αρκεί η πολιτική».
