Το Αιγαίο και ο υποθαλάσσιος χώρος
του αποτελούν το σημείο «αφετηρίας» της ελληνοτουρκικής διαφοράς, που
μέχρι και σήμερα τροφοδοτεί την ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Οσο
και εάν φαίνεται περίεργο, καθώς πολλοί δεν το γνωρίζουν, ο Γεώργιος
Παπαδόπουλος παραδέχθηκε για πρώτη φορά δημόσια ότι το Αιγαίο ενδέχεται
να φιλοξενεί στο βυθό του σημαντικές ποσότητες πετρελαίου.Από το «Χόρα» στο «Πιρί Ρεΐς»
Εκείνη η δήλωσή του το 1973 περί πετρελαίων στο Αιγαίο αποτέλεσε
την αφορμή για να ανοίξει ο «ασκός του Αιόλου» για την Ελλάδα.
Σήμερα ακόμη δεν έχει δοθεί απάντηση στο ερώτημα εάν η πιθανή ύπαρξη πλούσιων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Αιγαίο θα αποδειχθεί για την Ελλάδα ευχή ή κατάρα.
Η αυξημένη πιθανότητα να εντοπιστούν αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Αιγαίο άνοιξε την όρεξη της Αγκυρας, με αποτέλεσμα η Ελλάδα έως τώρα να μην τολμά, εάν δεν εξασφαλίσει πρώτα τη συγκατάθεση της Τουρκίας, να αξιοποιήσει το φυσικό της πλούτο.
Η αντίδραση της τουρκικής πλευράς υπήρξε άμεση, καθώς εκείνη τη χρονιά παραχωρήθηκαν από την Αγκυρα οι πρώτες άδειες για τη διεξαγωγή υποθαλάσσιων ερευνών για τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου σε περιοχές του Αιγαίου εκτός τουρκικής δικαιοδοσίας, και συγκεκριμένα ανατολικά της Σαμοθράκης και βόρεια της Χίου.
Σεισμικές «έρευνες»
Στο πλαίσιο αυτό, το 1974 το σκάφος «²andarli» του τουρκικού
Πολεμικού Ναυτικού διενήργησε τις πρώτες υδρογραφικές έρευνες στο
Αιγαίο, ενώ ένα χρόνο αργότερα, το 1975, δόθηκε η εντολή από την
τουρκική κυβέρνηση για την έξοδο στο Αιγαίο του σκάφους «Hora» και τη
διενέργεια σεισμικών ερευνών εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Το «²andarli» ωστόσο απέπλευσε κυρίως για να αμφισβητήσει την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο.
Οπως σημειώνει πολύπειρη διπλωματική πηγή, «εν αρχή ην ο σπόρος».
Η στρατηγική αυτή επιλογή της Αγκυρας, της όξυνσης δηλαδή των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας, είχε αποτέλεσμα οι δύο χώρες μέχρι σήμερα να βρεθούν δύο φορές, τον Μάρτιο του 1987 και τον Ιανουάριο του 1996, ένα βήμα πριν από την ένοπλη σύγκρουση.
Εκτοτε στην πορεία του χρόνου και μέχρι σήμερα με την εφαρμογή μιας σταθερής και στοχευμένης πολιτικής από την πλευρά της Τουρκίας, οι όροι «υφαλοκρηπίδα», «γκρίζες ζώνες», «Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη» εισήχθησαν σταδιακά στο καθημερινό λεξιλόγιό μας, ενώ ο διμερής διάλογος Ελλάδας-Τουρκίας «εμπλουτίστηκε» με τις πάγιες τουρκικές διεκδικήσεις και την αμφισβήτηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο.
Και αυτό την ώρα που η Τουρκία εξακολουθεί να αρνείται να επικυρώσει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και συνεπώς την εφαρμογή του στο Αιγαίο, το οποίο όμως κατά τα άλλα αναγνωρίζει, προς το συμφέρον της πάντοτε, στην περίπτωση της Μαύρης Θάλασσας.
Το casus belli που έχει επιβάλει η Αγκυρα στο Αιγαίο σε περίπτωση που η Ελλάδα επιλέξει να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια -δικαίωμα που απορρέει από την εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας- συνοδεύεται από τη συστηματική επιδίωξη «εξάπλωσης» της Τουρκίας προς δυσμάς, καθώς η επιλογή των νησίδων και βραχονησίδων που ετίθεντο κάθε φορά όλα αυτά τα χρόνια υπό αμφισβήτηση (Αγαθονήσι-Φαρμακονήσι) δεν υπήρξε διόλου τυχαία.
Αντίθετα, υπήρξε μελετημένη, και το παράδειγμα της Γαύδου είναι απολύτως χαρακτηριστικό, καθώς όταν τον Ιούνιο του 1996 -τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου ξέσπασε η κρίση των Ιμίων- η Τουρκία ενέταξε τη Γαύδο στις λεγόμενες «αμφισβητούμενες ζώνες», ελάχιστοι εκτίμησαν ότι αυτό συνέβη διότι η περιοχή νοτίως της Κρήτης φιλοξενεί σημαντικά αποθέματα υδρογονανθράκων.
Τις μεθοδεύσεις της τουρκικής πλευράς τις χαρακτηρίζει η διαχρονικότητα, κι έτσι, με τα διμερή ζητήματα να «αιωρούνται» -πάνω από το Αιγαίο-, το ωκεανογραφικό σκάφος «Piri Reis» κατέπλευσε στο Αιγαίο το 1997.
Το 2003 το ίδιο σκάφος διεξήγαγε έρευνες σε απόσταση 5 μιλίων από τη βραχονησίδα Καλόγεροι, εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων.
Η Τουρκία τον Ιούλιο του 2008, κινούμενη στην ίδια λογική όλων των προηγούμενων χρόνων, εξουσιοδότησε την κρατική εταιρεία υδρογονανθράκων, ΤΡΑΟ, να προχωρήσει στη διεξαγωγή γεωφυσικών ερευνών στην ανατολική Μεσόγειο -σημειώνεται ότι οι άδειες έχουν ανανεωθεί και βρίσκονται πάντοτε σε ισχύ- και συγκεκριμένα στην περιοχή νότια και ανατολικά του Καστελόριζου, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Θέλει αυτοδυναμία
Εν τω μεταξύ, η Αγκυρα ανακοίνωσε πρόσφατα την απόκτηση από τη νορβηγική εταιρεία «Polarcus», έναντι 130 εκατ. δολαρίων, ενός νέου ωκεανογραφικού σκάφους, του «Barbaros Hayrettin Pasa», προς αντικατάσταση του «Piri Reis», ενώ παράλληλα προχώρησε στην καθέλκυση του πρώτου εξ ολοκλήρου τουρκικής κατασκευής (πλην του εξοπλισμού) σκάφους θαλασσίων ερευνών, ονόματι «TUBITAK Marmara», με σκοπό να καταστεί όσο το δυνατόν «αυτοδύναμη».Οι μονομερείς αυτές ενέργειες συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι πρόθεση της Τουρκίας δεν είναι η επίλυση της διαφοράς της υφαλοκρηπίδας με βάση τους διεθνείς κανόνες, αλλά στοχεύει με τη δημιουργία τετελεσμένων γεγονότων σε μία ριζική αναθεώρηση του καθεστώτος του Αιγαίου, ενδεχομένως επί της παρούσης με αφετηρία το Καστελόριζο, που θα συνεπάγεται σοβαρές υποχωρήσεις από την πλευρά της Ελλάδας.Η μόνιμη διαμάχη έχει δημιουργήσει τον κίνδυνο να έρθουν οι δύο χώρες σε σύγκρουση και να απειληθεί η ισχύουσα γεωπολιτική ισορροπία.Την ίδια στιγμή, η περιπέτεια της Κύπρου είναι αφανώς συνυφασμένη με τη σημασία του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στους στρατηγικούς σχεδιασμούς της Αγκυρας.
Σήμερα ακόμη δεν έχει δοθεί απάντηση στο ερώτημα εάν η πιθανή ύπαρξη πλούσιων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Αιγαίο θα αποδειχθεί για την Ελλάδα ευχή ή κατάρα.
Η αυξημένη πιθανότητα να εντοπιστούν αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Αιγαίο άνοιξε την όρεξη της Αγκυρας, με αποτέλεσμα η Ελλάδα έως τώρα να μην τολμά, εάν δεν εξασφαλίσει πρώτα τη συγκατάθεση της Τουρκίας, να αξιοποιήσει το φυσικό της πλούτο.
Η αντίδραση της τουρκικής πλευράς υπήρξε άμεση, καθώς εκείνη τη χρονιά παραχωρήθηκαν από την Αγκυρα οι πρώτες άδειες για τη διεξαγωγή υποθαλάσσιων ερευνών για τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου σε περιοχές του Αιγαίου εκτός τουρκικής δικαιοδοσίας, και συγκεκριμένα ανατολικά της Σαμοθράκης και βόρεια της Χίου.
Σεισμικές «έρευνες»
Στο πλαίσιο αυτό, το 1974 το σκάφος «²andarli» του τουρκικού
Πολεμικού Ναυτικού διενήργησε τις πρώτες υδρογραφικές έρευνες στο
Αιγαίο, ενώ ένα χρόνο αργότερα, το 1975, δόθηκε η εντολή από την
τουρκική κυβέρνηση για την έξοδο στο Αιγαίο του σκάφους «Hora» και τη
διενέργεια σεισμικών ερευνών εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Το «²andarli» ωστόσο απέπλευσε κυρίως για να αμφισβητήσει την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο.
Οπως σημειώνει πολύπειρη διπλωματική πηγή, «εν αρχή ην ο σπόρος».
Η στρατηγική αυτή επιλογή της Αγκυρας, της όξυνσης δηλαδή των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας, είχε αποτέλεσμα οι δύο χώρες μέχρι σήμερα να βρεθούν δύο φορές, τον Μάρτιο του 1987 και τον Ιανουάριο του 1996, ένα βήμα πριν από την ένοπλη σύγκρουση.
Εκτοτε στην πορεία του χρόνου και μέχρι σήμερα με την εφαρμογή μιας σταθερής και στοχευμένης πολιτικής από την πλευρά της Τουρκίας, οι όροι «υφαλοκρηπίδα», «γκρίζες ζώνες», «Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη» εισήχθησαν σταδιακά στο καθημερινό λεξιλόγιό μας, ενώ ο διμερής διάλογος Ελλάδας-Τουρκίας «εμπλουτίστηκε» με τις πάγιες τουρκικές διεκδικήσεις και την αμφισβήτηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο.
Και αυτό την ώρα που η Τουρκία εξακολουθεί να αρνείται να επικυρώσει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και συνεπώς την εφαρμογή του στο Αιγαίο, το οποίο όμως κατά τα άλλα αναγνωρίζει, προς το συμφέρον της πάντοτε, στην περίπτωση της Μαύρης Θάλασσας.
Το casus belli που έχει επιβάλει η Αγκυρα στο Αιγαίο σε περίπτωση που η Ελλάδα επιλέξει να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια -δικαίωμα που απορρέει από την εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας- συνοδεύεται από τη συστηματική επιδίωξη «εξάπλωσης» της Τουρκίας προς δυσμάς, καθώς η επιλογή των νησίδων και βραχονησίδων που ετίθεντο κάθε φορά όλα αυτά τα χρόνια υπό αμφισβήτηση (Αγαθονήσι-Φαρμακονήσι) δεν υπήρξε διόλου τυχαία.
Αντίθετα, υπήρξε μελετημένη, και το παράδειγμα της Γαύδου είναι απολύτως χαρακτηριστικό, καθώς όταν τον Ιούνιο του 1996 -τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου ξέσπασε η κρίση των Ιμίων- η Τουρκία ενέταξε τη Γαύδο στις λεγόμενες «αμφισβητούμενες ζώνες», ελάχιστοι εκτίμησαν ότι αυτό συνέβη διότι η περιοχή νοτίως της Κρήτης φιλοξενεί σημαντικά αποθέματα υδρογονανθράκων.
Τις μεθοδεύσεις της τουρκικής πλευράς τις χαρακτηρίζει η διαχρονικότητα, κι έτσι, με τα διμερή ζητήματα να «αιωρούνται» -πάνω από το Αιγαίο-, το ωκεανογραφικό σκάφος «Piri Reis» κατέπλευσε στο Αιγαίο το 1997.
Το 2003 το ίδιο σκάφος διεξήγαγε έρευνες σε απόσταση 5 μιλίων από τη βραχονησίδα Καλόγεροι, εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων.
Η Τουρκία τον Ιούλιο του 2008, κινούμενη στην ίδια λογική όλων των προηγούμενων χρόνων, εξουσιοδότησε την κρατική εταιρεία υδρογονανθράκων, ΤΡΑΟ, να προχωρήσει στη διεξαγωγή γεωφυσικών ερευνών στην ανατολική Μεσόγειο -σημειώνεται ότι οι άδειες έχουν ανανεωθεί και βρίσκονται πάντοτε σε ισχύ- και συγκεκριμένα στην περιοχή νότια και ανατολικά του Καστελόριζου, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Θέλει αυτοδυναμία
Εν τω μεταξύ, η Αγκυρα ανακοίνωσε πρόσφατα την απόκτηση από τη νορβηγική εταιρεία «Polarcus», έναντι 130 εκατ. δολαρίων, ενός νέου ωκεανογραφικού σκάφους, του «Barbaros Hayrettin Pasa», προς αντικατάσταση του «Piri Reis», ενώ παράλληλα προχώρησε στην καθέλκυση του πρώτου εξ ολοκλήρου τουρκικής κατασκευής (πλην του εξοπλισμού) σκάφους θαλασσίων ερευνών, ονόματι «TUBITAK Marmara», με σκοπό να καταστεί όσο το δυνατόν «αυτοδύναμη».Οι μονομερείς αυτές ενέργειες συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι πρόθεση της Τουρκίας δεν είναι η επίλυση της διαφοράς της υφαλοκρηπίδας με βάση τους διεθνείς κανόνες, αλλά στοχεύει με τη δημιουργία τετελεσμένων γεγονότων σε μία ριζική αναθεώρηση του καθεστώτος του Αιγαίου, ενδεχομένως επί της παρούσης με αφετηρία το Καστελόριζο, που θα συνεπάγεται σοβαρές υποχωρήσεις από την πλευρά της Ελλάδας.Η μόνιμη διαμάχη έχει δημιουργήσει τον κίνδυνο να έρθουν οι δύο χώρες σε σύγκρουση και να απειληθεί η ισχύουσα γεωπολιτική ισορροπία.Την ίδια στιγμή, η περιπέτεια της Κύπρου είναι αφανώς συνυφασμένη με τη σημασία του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στους στρατηγικούς σχεδιασμούς της Αγκυρας.
