Είναι η ώρα της απαίτησης της Κύπρου για δημοκρατία και κράτος δικαίου στη φόρμουλα λύσης που συζητείται εντός και εκτός Κύπρου…Η τουρκική πολιτική βρίσκεται σήμερα σε μια εξαιρετικά κρίσιμη φάση μετάβασης από το κεμαλικό καθεστώς, που για 80 χρόνια κυβέρνησε κατά τρόπο κυρίαρχο το τουρκικό πολιτικό σύστημα, στην ηγεσία του Ερντογάν, ο οποίος τα τελευταία δέκα και πλέον χρόνια αποκαθηλώνει ολοκληρωτικά τον Κεμάλ και εγκαθιδρύει στη θέση του ένα είδος σουλτανικής ηγεμονίας, που θα επιχειρήσει να διοικήσει την Τουρκία σε ένα αντιφατικό σχήμα ισλαμικής έμπνευσης, αυταρχικής διακυβέρνησης με δυτικόστροφο, δημοκρατικό προσωπείο.
Οι εκλογές που λαμβάνουν χώραν σήμερα θα απαντήσουν στο ερώτημα τού κατά πόσον ο Ερντογάν θα καταφέρει, αποκτώντας την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών, να αποκτήσει το πλεονέκτημα της αλλαγής του συντάγματος, που θα του δώσει τη δυνατότητα να εγκαθιδρύσει την ηγεμονία που οραματίζεται του απόλυτου κυρίαρχου στον τουρκικό χώρο και του ταυτόχρονου, πλήρους, καθολικού ενταφιασμού του κεμαλικού καθεστώτος και της κεμαλικής ιδεολογίας, με την οποία διακυβερνήθηκε η Τουρκία το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα, που όπως συνήθιζε να λέει ο καθηγητής Φρανς Ρόννενμπεργκερ, «ο Ατατούρκ κυβερνούσε από το μαυσωλείο». Ίσως το μοναδικό όραμα του Ατατούρκ, που θα διατηρηθεί ζωντανό και θα επιχειρηθεί δυναμικά και μεθοδικά η υλοποίησή του και επί Ερντογάν, να είναι αυτό της δυτικής ενσωμάτωσης, δηλαδή εν προκειμένω της ένταξης της Τουρκίας στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Η στρατηγική της ένταξης στην Ευρώπη ήταν ο κυρίαρχος πολιτικός προσανατολισμός της Τουρκίας από τη δεκαετία του 1960 και εντεύθεν, όταν η Άγκυρα ακολουθούσε κατά πόδας την Ελλάδα στην ευρωπαϊκή της πορεία, όχι μόνο γιατί εντασσόταν και σε ένα πλαίσιο περιφερειακού και ευρύτερου ανταγωνισμού, αλλά και γιατί η Τουρκία αναζητούσε μέσα από την ευρωπαϊκή της πορεία το ξεκαθάρισμα της δυτικής και ευρωπαϊκής της ταυτότητας, δηλαδή την υπέρβαση του ασιατικού, ανατολικού της πολιτιστικού προφίλ.
Η Ευρώπη είχε ξεκαθαρίσει στα τέλη του 20ού αιώνα με την απόφαση του Ελσίνκι το 1999 πως η Τουρκία θα βρίσκεται στον προθάλαμο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά δεν πρόκειται να ενταχθεί ποτέ στην καρδιά του ευρωπαϊκού συστήματος, που σημαίνει στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και στο σύστημα διακυβέρνησης της Ένωσης. Οι λόγοι έχουν προβληθεί κατά καιρούς, τόσο από διανοούμενους της Ευρώπης, όσο και από τις πολιτικές ηγεσίες της Γαλλίας και της Γερμανίας των διαφόρων περιόδων και των διαφορετικών πολιτικών και ιδεολογικών ρευμάτων.
Η υπόθεση της ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση προσέκρουε στη βαθύτατη ανησυχία των κυρίαρχων ευρωπαϊκών κύκλων πως πέραν του μουσουλμανικού στοιχείου και των αυταρχικών πολιτικών δομών του συστήματος, ο φόβος των Ευρωπαίων έγκειτο στο μέγεθος της Τουρκίας. Όπως εύγλωττα περιγράφει αυτόν τον φόβο ο μεγάλος Γερμανός πολιτικός Χέλμουτ Σμιτ στο βιβλίο του «Η Γερμανία μετά τον Ψυχρό Πόλεμο και η Ευρώπη», η Τουρκία σε μερικές δεκαετίες θα έχει διπλάσιο πληθυσμό απ' ό,τι η Γαλλία και η Γερμανία μαζί. Αυτό θα σήμαινε κυριαρχία των Τούρκων σε όλα τα επίπεδα του πολιτικού συστήματος των Βρυξελλών.
Θα είχαμε μια πολιτικά τουρκική Ευρώπη. Αυτός είναι, κατά τον Χέλμουτ Σμιτ, ένας βασικός λόγος που, πέραν των άλλων πολιτιστικών και κοινωνικών εμποδίων που υφίστανται, δεν επιτρέπει στην Τουρκία να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το γεγονός δηλαδή πως μια ενδεχόμενη τουρκική ένταξη θα ανέτρεπε άρδην τις σημερινές πολιτικές ισορροπίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελούσε το κυρίαρχο εμπόδιο στην ένταξη. Γι' αυτό και η συμφωνία της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση από το 1999 και εντεύθεν καθιέρωνε την Τουρκία ως υποψήφια προς ένταξη χώρα, έδινε ταυτόχρονα στην Κύπρο το καθεστώς και την ημερομηνία ένταξης, που ήταν το 2004, αλλά δεν προέβλεπε κανένα τέλος στην τουρκική πορεία ένταξης και αυτό συνέβαινε για πρώτη φορά στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις οποιασδήποτε χώρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τι συμβαίνει σήμερα; Ο Ερντογάν καταφέρνει με ένα πολιτικά εκβιαστικό πακέτο της προσφυγικής κρίσης να υποχρεώσει τους αναποφάσιστους και άβουλους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών, κυρίως όμως την κυρία Μέρκελ, πως η Τουρκία αποτελεί τη μοναδική εγγύηση για τη διευθέτηση του προσφυγικού προβλήματος, το οποίο απειλεί να κατακλύσει την Ευρώπη και να ανατρέψει τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όμως αυτό το γεγονός της τουρκικής ενίσχυσης της συμμετοχής της στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα ίσως αποτελέσει και το τέλος του ευρωπαϊκού οράματος για μια πολιτική ένωση, δηλαδή την πολιτική ένωση της Ευρώπης.
Το πρόβλημα της Συρίας, ακόμη και αν ενισχυθούν οι δεσμοί της Τουρκίας με την Ευρώπη και αναλάβει έναντι αδράς αμοιβής και θεσμικών παραχωρήσεων στη σχέση της Άγκυρας με την Ευρώπη, δεν πρόκειται να επιλυθεί και αντιθέτως η αιμορραγία στη Μέση Ανατολή θα συνεχιστεί και θα επεκτείνεται. Αυτό γιατί η Τουρκία αποτελεί έναν από τους παράγοντες που συνέβαλαν και συμβάλλουν στις ανατρεπτικές ένοπλες συγκρούσεις, που ενορχηστρώθηκαν τα τελευταία πέντε χρόνια με τουρκική έμπνευση, χρηματοδότηση και εκπαίδευση.
Η Τουρκία έχει άλλη στρατηγική στη Μέση Ανατολή από την Ευρώπη και τη Δύση. Απλώς επιχειρεί να κερδίσει οικονομικά και πολιτικά από την κρίση, μετατρέποντας το συριακό πρόβλημα που δημιούργησε, σε ευρωπαϊκό και διεθνές. Η Αθήνα και η Λευκωσία δεν επιτρέπεται να δεχθούν οποιαδήποτε παραχώρηση της Ευρώπης στις τουρκικές απαιτήσεις, χωρίς να υπάρξει σοβαρή αλλαγή της Τουρκίας στο Κυπριακό.
Οφείλουμε να μετατρέψουμε την τουρκική διεκδίκηση για ενίσχυση της θέσης της στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, σε κυπριακή διεκδίκηση για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των Ελλήνων της Κύπρου. Είναι η ώρα της απαίτησης της Κύπρου για δημοκρατία και κράτος δικαίου στη φόρμουλα λύσης που συζητείται εντός και εκτός Κύπρου. Κυρίως όμως οφείλουμε να επαναφέρουμε το κυπριακό πρόβλημα, όχι ως εσωτερική υπόθεση της Κύπρου, αλλά ως διεθνές και κυρίως πρόβλημα της Ευρώπης.
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ
Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής,
Κοσμήτορας Σχολής Διεθνών Σπουδών,
Επικοινωνίας και Πολιτισμού
Παντείου Πανεπιστημίου
sigmalive.com
