ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΤΣΑΓΓΑΡΗ
Γεωστρατηγική παρτίδα παίζεται στην Ανατολική Μεσόγειο ως προς την διαχείριση και έλεγχο του Φυσικού Αερίου που ανακαλύπτεται χρόνο με το χρόνο σε διάφορες περιοχές στο τρίγωνο Αιγύπτου, Κύπρου, Ισραήλ.
Το διακύβευμα είναι αρκετά υψηλό για όλους τους παίκτες αφού αυτό μεταφράζεται σε πρακτικό επίπεδο στο ποιος θα έχει τον έλεγχο διαχείρισης και προώθησης του Φυσικού Αερίου στις διεθνείς αγορές.
Τα δεδομένα υπάρχουν και το ζητούμενο είναι τελικά ποιος θα κάνει κουμάντο, με διάφορες εναλλακτικές να βρίσκονται στο τραπέζι, αλλά οι κινήσεις στρατηγικής που γίνονται από τους πρωταγωνιστές έχουν ως στόχο την δημιουργία τετελεσμένων ώστε οι όποιες άλλες εναλλακτικές να μειώνονται ή και να μετατρέπονται σε μη συμφέρουσες οικονομικά για τους «συμπαίκτες» ή καλύτερα ανταγωνιστές ώστε στο τέλος να επικρατήσουν ένα ή δύο επιλογές.
Τα τέσσερα δεδομένα
Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι ας δούμε την μεγάλη εικόνα που δημιουργείται αυτή τη στιγμή στην Ανατολική Μεσόγειο, με τα πιο κάτω 4 δεδομένα:
>>>> Κύπρος: Πιθανός παραγωγός Φυσικού Αερίου με 13 Θαλάσσια Οικόπεδα, ένα επιβεβαιωμένο κοίτασμα ΦΑ (στο Αφροδίτη με 127BMC, το οποίο κηρύχθηκε και επίσημα εμπορεύσιμο). Έγιναν σε όλα τα αδειοδοτημένα οικόπεδα οι σεισμογραφικές έρευνες αλλά ερευνητικές γεωτρήσεις έγιναν στο 12 και στο 9. Τον Ιανουάριο 2015 η γαλλική εταιρεία TOTAL ολοκλήρωσε τη γεωλογική, γεωχημική και γεωφυσική έρευνα εξερεύνησης των τεμαχίων 10 και 11 στην Κυπριακή ΑΟΖ «χωρίς να βρει οτιδήποτε για εξόρυξη». Αντίθετα η ΕΝΙ, η οποία έχει τις άδειες για τα οικόπεδα 2, 3 και 9, θα προχωρήσει σε επιπλέον ερευνητικές γεωτρήσεις εντός του 2017. Επίσης πιθανός παίκτης στην μεταφορά αερίου προς τις διεθνείς αγορές μέσω αγωγών.
>>>> Ισραήλ: Παραγωγός Φυσικού Αερίου (επί του παρόντος για εγχώρια χρήση) με ήδη αρκετά επιβεβαιωμένα κοιτάσματα Φυσικού Αερίου, όπως τα: Tamar, Dalit, Leviathan, Dolphin, Tanin, Noa, Mari-B.
>>>> Αίγυπτος: Η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα σε κοιτάσματα Φυσικού Αερίου στην Βόρεια Αφρική και η μεγαλύτερη σε ποσότητες στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και με δυο τερματικά υγροποίησης ΦΑ για εξαγωγή υγροποιημένου αερίου καθώς και με μεγάλη υποδομή αγωγών τόσο για εγχώρια χρήση όσο και για προμήθεια στις γειτονικές χώρες (πχ Ισραήλ).
>>>> Τουρκία: Δεν διαθέτει κοιτάσματα ΦΑ στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αλλά κρίνεται ως κόμβος διοχέτευσης Φυσικού Αερίου, αφού από αυτήν διέρχονται αρκετοί αγωγοί με πλησιέστερο σημείο το Ceyhan (αγωγός Baku–Tbilisi–Ceyhan)Το ένα ζητούμενο. Το ζητούμενο βεβαίως είναι ένα. Ποια χώρα αφενός θα ελέγχει το αέριο, θα το εκμεταλλεύεται και αφετέρου θα το διαθέτει στις διεθνείς αγορές.
Μέτοχος στο τερματικό Damietta η ΕΝΙ
Υπό αυτές τις συνθήκες, και υπό τα νέα δεδομένα της ανακάλυψης νέου μεγάλου κοιτάσματος ΦΑ στην Αίγυπτο, το Zohr, από την ΕΝΙ, ήχησε συναγερμός τόσο στο Ισραήλ όσο και στην Τουρκία αλλά και στην Κύπρο, μιας και η Αίγυπτος πλέον αποκτά μεγαλύτερο ρόλο στις μετέπειτα εξελίξεις για τη διάθεση του ΦΑ προς τις διεθνείς αγορές.
Ο επιπλέον παράγοντας ότι δηλαδή το κοίτασμα Zohr το διαχειρίζεται η ΕΝΙ, η οποία είναι αδειοδοτημένη και σε 3 οικόπεδα της Κύπρου σε συνάρτηση με το γεγονός ότι η ίδια η εταιρεία είναι βασικός μέτοχος στο Τερματικό Υγροποίησης στην Damietta της Αιγύπτου, δημιουργούν ένα πολύ εύθραυστο περιβάλλον, όσον αφορά τους σχεδιασμούς των άλλων χωρών, και κυρίως του Ισραήλ.
Ισραήλ Vs Αίγυπτος;
Την ώρα που η Αίγυπτος πανηγυρίζει για την ανακάλυψη του νέου μεγάλου κοιτάσματος, το Ισραήλ παρακολουθεί τις εξελίξεις με κάποια καχυποψία, αφού αντιλαμβάνεται ότι ο ρόλος πλέον της Αιγύπτου όχι μόνο θα διευρυνθεί γεωπολιτικά ως προς τη διαχείριση του ΦΑ της περιοχής αλλά ενδεχομένως και το ίδιο να έχει σημαντικές οικονομικές απώλειες από προγραμματισμένα πλάνα.
Και αυτό διότι οι εταιρείες που αδειοδοτήθηκαν στα οικόπεδα του Ισραήλ (Delek Group Ltd και Noble) υπέγραψαν «συμφωνία πρόθεσης» (letter of intent) με τα τερματικά της Αιγύπτου για προμήθεια ΦΑ για υγροποίηση.
Ωστόσο δεν πρόκειται για δεσμευτική συμφωνία και επιπλέον η εξόρυξη ΦΑ από το Αιγυπτιακό Zohr αναμένεται το 2020, ένα μόλις χρόνο μετά δηλαδή, από την έναρξη εξόρυξης ΦΑ από το Leviathan του Ισραήλ (2019).
Ως εκ τούτου, αρκετοί είναι αυτοί που θεωρούν ότι πλέον η Αίγυπτος (μετά και τον εντοπισμό του Zohr) δεν θα εξαρτάται ούτε από το ΦΑ του Ισραήλ και βεβαίως ούτε από αυτό της Κύπρου όπως συνέβαινε πριν, μιας και μέχρι σήμερα το ένα εκ των δυο τερματικών υγροποίησης της Αιγύπτου υπολειτουργούσε λόγω μη ικανοποιητικής ποσότητας ΦΑ.
Η Αίγυπτος προσπαθεί να καθησυχάσει τις όποιες ανησυχίες σημειώνοντας πως η ανακάλυψη του Zohr δεν θα επηρεάσει τα πλάνα για συνεργασία με άλλες χώρες διευκρινίζοντας ωστόσο, πως αυτή θα αφορά την εξαγωγή του ΦΑ προς τις διεθνείς αγορές ενώ ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Ενέργειας (Πετρελαίου) της Αιγύπτου, Hamdy Abdel Aziz, επεσήμανε ότι η Αίγυπτος δεν προτίθεται να αγοράσει ΦΑ από το Ισραήλ για τις δικές της ανάγκες.
Δυο δρόμοι προς εξαγωγή ΦΑ…
Όπως προδιαγράφονται οι εξελίξεις, οι εξαγωγές Φυσικού Αερίου από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου δύναται να γίνονται μέσω δυο οδών:
Α. Μέσω των Τερματικών Υγροποίησης της Αιγύπτου (στο ένα μέτοχος είναι η ΕΝΙ και στο άλλο η BP) όπου το ΦΑ σε υγροποιημένη μορφή θα μπορεί να εξάγεται στις Διεθνείς Αγορές.
Β. Μέσω αγωγών στην Τουρκία, δια μέσου Κύπρου (αξίζει να σημειωθεί ότι στον αγωγό Baku–Tbilisi–Ceyhan μέτοχοι είναι και η ΕΝΙ αλλά και η TOTAL)
Η βολιδοσκόπηση προς Αναστασιάδη
Το Ισραήλ εδώ και καιρό μελετά το ενδεχόμενο για τη διοχέτευση του ΦΑ μέσω αγωγών προς Τουρκία ενώ είναι γνωστό ότι το 2013 βολιδοσκοπήθηκε ο Νίκος Αναστασιάδης από Τουρκικές Εταιρείες κατά πόσο θα ήταν πρόθυμος να δώσει το «ΟΚ» για δημιουργία αγωγού μέσω της ΑΟΖ της Κύπρου ή ακόμη μέσω Κύπρου (δια της ξηράς) προς Τουρκία, με τους Τούρκους επιχειρηματίες μάλιστα να δηλώνουν έτοιμοι να αναλάβουν ολόκληρο το κόστος κατασκευής τους (υποθαλάσσιοι αγωγοί μέσω ΑΟΖ Κύπρου που θα συνδέουν το Λεβιάθαν – Αφροδίτη και να καταλήγουν στο Ceyhan της Τουρκίας εκτιμάται ότι θα στοιχήσουν γύρω στα 3δισ. δολάρια ΗΠΑ, ενώ δια ξηράς μέσω Κύπρου το κόστος εκτιμάται στο 1,5δισ. δολάρια ΗΠΑ).
Ο ρόλος της Κύπρου
Οι μελέτες όλων των εμπλεκομένων καταδεικνύουν πως η οδός της διοχέτευσης του ΦΑ μέσω των αγωγών της Τουρκίας (και είτε μέσω ΑΟΖ είτε δια ξηράς Κύπρου) είναι η πιο συμφέρουσα οικονομικά λύση.
Κάτω υπό αυτά τα δεδομένα, η πραγματικότητα είναι πως η Κύπρος βρίσκεται πλέον μεταξύ σφύρας και άκμονος. Και αυτό γιατί:
Διότι μπορεί να προσφέρεται η εναλλακτική των Τερματικών της Αιγύπτου αλλά αυτή η εναλλακτική περιέχει δυο σοβαρά αρνητικά:
Α/ Ο γεωστρατηγικός ρόλος της Κύπρου υποβαθμίζεται σημαντικά αφού θα λειτουργεί μόνο ως παραγωγός ΦΑ, θα είναι δηλαδή ένας απλός πελάτης του Τερματικού της Αιγύπτου
Β/ Θα έχει οικονομικές απώλειες από την εκμετάλλευση του ΦΑ αφού η διαδικασία υγροποίησης είναι πολύ πιο δαπανηρή απ’ ότι η απευθείας διοχέτευση του ΦΑ μέσω αγωγών προς την διεθνή αγορά
Αντίθετα, η λύση των αγωγών Τουρκίας μέσω Κύπρου έχει τρία σημαντικά πλεονεκτήματα:
(Α) Πέραν του ότι θα έχει περισσότερα οικονομικά οφέλη η Κύπρος, (Β) το νησί αποκτά σημαντικό στρατηγικό ρόλο αφού θα λειτουργεί και ως Κόμβος Διοχέτευσης ΦΑ, μιας και η διάθεση ΦΑ από τους αγωγούς Τουρκίας προϋποθέτει το πέρασμα είτε υποθαλάσσιων (στην κυπριακή ΑΟΖ) είτε χερσαίων (στο έδαφος της Κύπρου) αγωγών που θα συνδέουν την θαλάσσια περιοχή Λεβιάθαν – Αφροδίτης με το σημείο στο Ceyhan της Τουρκίας. (Γ) Παράλληλα θα έχει για εγχώρια κατανάλωση φθηνότερο ΦΑ χωρίς να απαιτείται ανέγερση εγκαταστάσεων απουγροποίησης ΦΑ (όπως θα συμβαίνει στην περίπτωση της λύσης Τερματικού της Αιγύπτου), αφού θα λαμβάνει το ΦΑ απευθείας στη φυσική του μορφή από τα κοιτάσματα μέσω των αγωγών.
