Αυτές τις ημέρες διαβάζω τη βιογραφία του Brent Scowcroft από τον
Βartholomew Sparrow με τίτλο «The Strategist: Brent Scowcroft and the
Call of National Security». Σχεδόν σε όλο τον δυτικό κόσμο η σημαντική
αυτή προσωπικότητα του Scowcroft, που υπηρέτησε τον Λευκό Οίκο κατά τη
διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου αλλά και μετά, από επιτελικές θέσεις, είναι
σχεδόν άγνωστη. Κι αυτό γιατί ο ίδιος ο Scowcroft επέλεξε μια στάση
μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, υπηρετώντας με ανιδιοτέλεια την
πατρίδα του.
Ενα από τα σημεία του βιβλίου που προκαλούν εντύπωση είναι το σύστημα ελέγχου που το αμερικανικό πολιτικό σύστημα έχει θεσπίσει ώστε να μην επιτρέπει στον εκάστοτε πρόεδρο να συγκεντρώνει υπέρμετρες εξουσίες στο πρόσωπό του, που θα αλλοίωναν αμετάκλητα τον φιλελεύθερο δημοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος των ΗΠΑ, διαγράφοντας την ωφέλιμη πρόνοια του διαχωρισμού των εξουσιών. Η ελεγκτική διαδικασία είναι βαθιά ριζωμένη στο πολιτικό συνειδητό των ΗΠΑ, ώστε ακόμα και ο ίδιος ο πρόεδρος διορίζει επιτροπές για να ελέγξουν το έργο του και να αποδώσουν στον ίδιο και στη διοίκησή του ευθύνες όταν ένα λάθος διενεργείται. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Επιτροπή Tower που έλεγξε τα έργα και τις ημέρες του προέδρου Reagan και των επιτελών του αναφορικά με το διπλό σκάνδαλο Ιράν / Κόντρας που συγκλόνισε τις ΗΠΑ στις αρχές της δεύτερης θητείας, ενός εκ των πλέον πετυχημένων προέδρων των ΗΠΑ και θριαμβευτή του Ψυχρού Πολέμου μέσα από το στρατήγημα του Πολέμου των Αστρων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Επιτροπή Tower είχε διοριστεί από τον ίδιο τον Reagan αλλά σε καμία των περιπτώσεων δεν ποδηγετήθηκε από αυτόν.
Γιατί αναφέρω όλα αυτά; Προχωρώ σε μια αδόκιμη μεν, χρήσιμη δε σύγκριση της πολιτικής κουλτούρας των ΗΠΑ με αυτή της Ελλάδας. Εδώ που ο εκάστοτε πρωθυπουργός είναι ο πλέον ισχυρός παράγοντας, συγκεντρώνοντας υπερεξουσίες στο πρόσωπό του, επηρεάζοντας καταλυτικά τη συνταγματική τάξη και των προνοιών αυτής. Αν κάποιος δει προσεκτικά το ελληνικό πολιτικό σύστημα, διαπιστώνει ότι εδώ και πολλές δεκαετίες δεν υφίσταται μηχανισμός ελέγχου και συνταγματικών ισορροπιών τέτοιος που να μπορεί να ελέγξει την πολιτική ισχύ του εκάστοτε πρωθυπουργού και να κρίνει τα έργα και τις ημέρες του σε παρόντα χρόνο.
Το ελληνικό πολιτικό σύστημα έχει εθιστεί στη μη συνταγματική λογοδοσία, ενώ η ίδια η θεσμική θέση του πρωθυπουργού δημιουργεί υπερσυγκέντρωση εξουσιών και αδυναμία ελέγχου. Το πολιτικό σύστημά μας νοσεί και μια συνολική θεσμική ανασυγκρότηση κρίνεται αναγκαία, ενώ θα μπορούσε να σταθεί αρωγός στην οικονομική και την αναπτυξιακή ανασυγκρότηση της χώρας.
Σπύρος Ν. Λίτσας
Ενα από τα σημεία του βιβλίου που προκαλούν εντύπωση είναι το σύστημα ελέγχου που το αμερικανικό πολιτικό σύστημα έχει θεσπίσει ώστε να μην επιτρέπει στον εκάστοτε πρόεδρο να συγκεντρώνει υπέρμετρες εξουσίες στο πρόσωπό του, που θα αλλοίωναν αμετάκλητα τον φιλελεύθερο δημοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος των ΗΠΑ, διαγράφοντας την ωφέλιμη πρόνοια του διαχωρισμού των εξουσιών. Η ελεγκτική διαδικασία είναι βαθιά ριζωμένη στο πολιτικό συνειδητό των ΗΠΑ, ώστε ακόμα και ο ίδιος ο πρόεδρος διορίζει επιτροπές για να ελέγξουν το έργο του και να αποδώσουν στον ίδιο και στη διοίκησή του ευθύνες όταν ένα λάθος διενεργείται. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Επιτροπή Tower που έλεγξε τα έργα και τις ημέρες του προέδρου Reagan και των επιτελών του αναφορικά με το διπλό σκάνδαλο Ιράν / Κόντρας που συγκλόνισε τις ΗΠΑ στις αρχές της δεύτερης θητείας, ενός εκ των πλέον πετυχημένων προέδρων των ΗΠΑ και θριαμβευτή του Ψυχρού Πολέμου μέσα από το στρατήγημα του Πολέμου των Αστρων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Επιτροπή Tower είχε διοριστεί από τον ίδιο τον Reagan αλλά σε καμία των περιπτώσεων δεν ποδηγετήθηκε από αυτόν.
Γιατί αναφέρω όλα αυτά; Προχωρώ σε μια αδόκιμη μεν, χρήσιμη δε σύγκριση της πολιτικής κουλτούρας των ΗΠΑ με αυτή της Ελλάδας. Εδώ που ο εκάστοτε πρωθυπουργός είναι ο πλέον ισχυρός παράγοντας, συγκεντρώνοντας υπερεξουσίες στο πρόσωπό του, επηρεάζοντας καταλυτικά τη συνταγματική τάξη και των προνοιών αυτής. Αν κάποιος δει προσεκτικά το ελληνικό πολιτικό σύστημα, διαπιστώνει ότι εδώ και πολλές δεκαετίες δεν υφίσταται μηχανισμός ελέγχου και συνταγματικών ισορροπιών τέτοιος που να μπορεί να ελέγξει την πολιτική ισχύ του εκάστοτε πρωθυπουργού και να κρίνει τα έργα και τις ημέρες του σε παρόντα χρόνο.
Το ελληνικό πολιτικό σύστημα έχει εθιστεί στη μη συνταγματική λογοδοσία, ενώ η ίδια η θεσμική θέση του πρωθυπουργού δημιουργεί υπερσυγκέντρωση εξουσιών και αδυναμία ελέγχου. Το πολιτικό σύστημά μας νοσεί και μια συνολική θεσμική ανασυγκρότηση κρίνεται αναγκαία, ενώ θα μπορούσε να σταθεί αρωγός στην οικονομική και την αναπτυξιακή ανασυγκρότηση της χώρας.
Σπύρος Ν. Λίτσας
