Το πετρέλαιο πυροδοτεί πολέμους. Δεν διαφωνεί κανείς, αλλά πώς μπορεί να το αποδείξει; Με ποια στοιχεία να το επαληθεύσει; Έχουμε να κάνουμε με μια αξιωματική αλήθεια, λοιπόν; Όχι, λένε οι ειδικοί. Το πετρέλαιο ανάβει φωτιές εκεί όπου υπάρχει και αυτό αποδεικνύεται πλέον μέσω... προσομοίωσης.Έρευνα αιχμής τριών βρετανικών πανεπιστημίων έρχεται να επιβεβαιώσει ό,τι με σχεδόν θρησκευτική πεποίθηση πιστεύουν εδώ και δεκαετίες συνωμοσιολόγοι, δημοσιογράφοι αλλά και ο περισσότερος κόσμος. Τα πολεμοχαρή γεράκια του νεοσυντηρητικού εσμού φροντίζουν άλλωστε γι' αυτό από καιρού εις καιρόν. Το πετρέλαιο είναι η κύρια γενεσιουργός αιτία των πολέμων και των ξένων στρατιωτικών επεμβάσεων στην υφήλιο από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου έως τις μέρες μας.Μια ξένη στρατιωτική επέμβαση είναι 100 φορές πιο πιθανό να συμβεί σε μια χώρα που σπαράσσεται από εμφύλιο πόλεμο αν αυτή διαθέτει αποθέματα υδρογονανθράκων απ' ό,τι σε κάποια άλλη που δεν διαθέτει, αποφαίνεται έρευνα που υπογράφουν ακαδημαϊκοί στρατηγικής ανάλυσης στα πανεπιστήμια του Ουόργουϊκ, του Πόρτσμουθ και του Έσσεξ.

Μετά από συστηματική μελέτη οι αναλυτές διαπίστωσαν ότι τα οικονομικά κίνητρα αποτελούν την κινητήρια δύναμη των ξένων στρατιωτικών επεμβάσεων σε τρίτες χώρες. Ένας από τους συντάκτες της έκθεσης, ο Δρ. Πέτρος Σέκερης του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ, αναφέρει ότι οι ερευνητές της ομάδας του διαπίστωσαν σαφείς ενδείξεις πως χώρες με δυνατότητα παραγωγής πετρελαίου είναι πιο πιθανόν να γίνουν στόχος ξένης στρατιωτικής επέμβασης στην περίπτωση που ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος στο εσωτερικό τους, απ' ό,τι άλλες που δεν διαθέτουν πετρελαϊκούς πόρους.
Όπως σημειώνει, "η στρατιωτική επέμβαση είναι δαπανηρή και επικίνδυνη. Καμία χώρα δεν εμπλέκεται στον εμφύλιο μιας άλλης δίχως να σταθμίσει το κόστος της συμμετοχής της με βάση τα δικά της στρατηγικά συμφέροντα".

Το κίνητρο

Η έρευνα που δημοσιεύθηκε στην Επιθεώρηση Διευθέτησης Συγκρούσεων (Journal of Conflict Resolution) βάζει στο μικροσκόπιο 69 εμφυλίους πολέμους που σημειώθηκαν μεταξύ του 1945 και του 1999. Οι εμφύλιες αυτές συρράξεις αντιστοιχούν στο 90% όλων των στρατιωτικών συγκρούσεων που ξέσπασαν στον κόσμο μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Σχεδόν στο 67% εξ αυτών εκδηλώθηκαν ξένες επεμβάσεις.

Οι ερευνητές χαρακτηρίζουν την ύπαρξη πετρελαίου σε μια περιοχή "κυρίαρχη γενεσιουργό αιτία" πολέμου και υποστηρίζουν πως τα αποθέματα υδρογονανθράκων της Λιβύης επηρέασαν καθοριστικά την απόφαση της Δύσης για στρατιωτική επέμβαση με στόχο την ανατροπή του Καντάφι. Θεωρούν επίσης ότι το πετρέλαιο αποτέλεσε "αξιοσημείωτο παράγοντα" στην απόφαση για ανάληψη πολεμικής δράσης κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και το Ιράκ από τις ΗΠΑ.

Μέσα από μια προσεκτική προσομοίωση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων σε μια σειρά ξένων επεμβάσεων σε τρίτες χώρες στο υπό εξέταση χρονικό διάστημα, οι ερευνητές κατέληξαν σε μερικά σημαντικά συμπεράσματα. Το πιο βασικό απ' αυτά είναι ότι ο καθοριστικής σημασίας παράγοντας στην απόφαση μιας κυβέρνησης να επέμβει στρατιωτικά σε μια ξένη χώρα, είναι το στρατιωτικό δυναμικό και η ισχύς μια ανταρτικής δύναμης επί του εδάφους, αλλά και ο βαθμός της επιθυμίας της να ελέγξει πολύτιμους πλουτοπαραγωγικούς πόρους όπως το πετρέλαιο.

Η βρετανική έκθεση διαπίστωσε επίσης πως οι αποφάσεις ξένων κυβερνήσεων να επέμβουν στρατιωτικά σε τρίτες χώρες καθορίστηκαν σε μεγάλο βαθμό από τη δική τους επιθυμία να ελέγξουν τα πετρελαϊκά αποθέματα και σε πολύ μικρότερο λόγω των ιστορικών, γεωγραφικών ή πολιτιστικών εθνικών δεσμών τους με αυτές.

Η βρετανική έρευνα επισημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν στρατιωτική παρουσία στις περισσότερες χώρες του Περσικού Κόλπου που παράγουν πετρέλαιο, στο πλαίσιο μιας παράδοσης στήριξης αυταρχικών καθεστώτων, παρά την πάγια ατζέντα των αμερικανικών κυβερνήσεων υπέρ του εκδημοκρατισμού και των προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το βάζο με το μέλι

Στην έκθεση αναφέρεται ως χαρακτηριστικό παράδειγμα η ίδια η Βρετανία, που, ενώ έσπευσε να συμμετάσχει στη ΝΑΤΟϊκή επέμβαση στην εξεγερμένη κατά του Καντάφι Λιβύη, το 2011, απέφυγε να εμπλακεί στον 11χρονο εμφύλιο στη Σιέρα Λεόνε που άφησε πίσω του περισσότερους από 50.000 νεκρούς όταν τερματίστηκε το 2002. Επίσης το Λονδίνο δεν αναμείχθηκε στον πόλεμο της Ροδεσίας (1964-1979) που οδήγησε στην ανεξαρτησία της Ζιμπάμπουε, επενέβη όμως στον νιγηριανό εμφύλιο του 1967-70, τον γνωστό "πόλεμο της Μπιάφρα", όταν διακυβεύονταν τα συμφέροντα της BP στις πλούσιες σε πετρέλαιο ανατολικές επαρχίες της χώρας.

Οι αναλυτές θεωρούν ότι τα ουσιαστικά κίνητρα των πολέμων είναι εν τέλει αυτά που ελκύουν λιγότερο την προσοχή, ενώ τα ψευδή και τα δευτερεύουσας σημασίας είναι εκείνα που προβάλλονται ιδιαίτερα. Κατά κανόνα οι πόλεμοι και οι ξένες επεμβάσεις προκύπτουν ως "προϊόντα" ενός πολύπλοκου κοκτέιλ παραγόντων. Ανάμεσα σ' αυτούς, ξεχωρίζουν οι επιδιώξεις των κυβερνήσεων να εξασφαλίσουν τα στρατηγικά συμφέροντά τους από τα οποία επωφελούνται οι ελίτ των κοινωνιών τους. Η επιθυμία για έλεγχο πλουτοπαραγωγικών πόρων και για κυριαρχία σε σημαντικές γεωγραφικές περιοχές, η ενίσχυση του επικερδούς στρατιωτικοβιομηχανικού πλέγματος, ο εκφοβισμός εχθρικών κρατών και η επέκταση της οικονομικής απορρύθμισης σε ευρύτερες περιοχές του πλανήτη θεωρούνται επίσης παράγοντες - κλειδιά στη γέννεση των πολέμων.

Πάντως, σύμφωνα με τη βρετανική μελέτη, η τρέχουσα αύξηση της παραγωγής πετρελαίου στις ΗΠΑ αποτελεί ένδειξη πως οι αμερικανικές στρατιωτικές επεμβάσεις στο εξωτερικό θα γίνουν λιγότερες στο εγγύς μέλλον. Επιπλέον ο κόσμος θα πρέπει να περιμένει μια περίοδο "χαμηλής επεμβατικότητας" στις διεθνείς διενέξεις και συγκρούσεις τα επόμενα χρόνια, καθώς οι καθοδικές τιμές καθιστούν το πετρέλαιο ένα λιγότερο "προστατευόμενο είδος" για τους ισχυρούς του κόσμου...
Κυριακίδης Νίκος