Η διεθνής κατάσταση επιδεινώνεται τελευταία, με νέες επικίνδυνες εστίες έντασης να αναδεικνύονται, επιπρόσθετα στις παλιές συγκρούσεις. Η έκρηξη τρομοκρατίας και εξτρεμισμού, τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και στη Βόρεια Αφρική, αποτελεί λόγο σημαντικού προβληματισμού. Η κατάσταση ασφαλείας στην Ευρώπη είναι κάθε άλλο παρά ικανοποιητική.
Ελπίζαμε ότι μια Ευρώπη που είχε περάσει δύο παγκοσμίους πολέμους και στη συνέχεια τον Ψυχρό Πόλεμο θα άρχιζε επιτέλους την πορεία της στον δρόμο προς την ευημερία, τις αμοιβαία επωφελείς συνεργασίες και την ειρηνική βιώσιμη ανάπτυξη προς όφελος των τωρινών και των μελλοντικών γενεών.
Όλες οι απαραίτητες προϋποθέσεις πληρούνταν. Διαφορές ιδεολογικού χαρακτήρα πέραν κάθε συμβιβασμού, οι οποίες είχαν χωρίσει την ήπειρό μας τον 20ό αιώνα είχαν απομακρυνθεί. Τον Νοέμβριο του 2014 γιορτάσαμε την 25η επέτειο της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου, που αποτελούσε σύμβολό τους.
Δυστυχώς, σε αυτό το σταυροδρόμι, η ευκαιρία να ξεπεράσουμε τη σκοτεινή κληρονομιά της προηγούμενης περιόδου, και να σβήσουμε αποφασιστικά τις διαχωριστικές γραμμές, χάθηκε. Οι αρχές που τέθηκαν στην Τελική Πράξη του Ελσίνκι δεν «μεταφράστηκαν» σε νομικώς δεσμευτικά έγγραφα. Παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις της Ρωσίας- και παρά τις αποφάσεις που είχαν ληφθεί από τον ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη) και το Συμβούλιο ΝΑΤΟ-Ρωσίας- ο στόχος της δημιουργίας ενός κοινού χώρου ειρήνης, ασφάλειας και σταθερότητας στην Ευρω-Ατλαντική ζώνη δεν επετεύχθη.Οι ΗΠΑ και οι δυτικοί σύμμαχοί τους - οι οποίοι αυτοανακηρύχθηκαν «νικητές» του Ψυχρού Πολέμου- έχουν επανειλημμένα παραβιάσει διατάξεις- κλειδιά του Διεθνούς Δικαίου, επιχειρώντας να επιβάλουν τη θέλησή τους στον κόσμο. Έκτοτε έχουν συνεχίσει τη φαύλη πρακτική του διαχωρισμού των εθνών σε «φίλους» και «εχθρούς», παίζοντας παράλληλα αμφιλεγόμενα και άκαρπα γεωπολιτικά παιχνίδια.
Οι διαβεβαιώσεις ότι η Βορειοατλαντική Συμμαχία δεν θα επεκτεινόταν ανατολικά - η οποία είχαν δοθεί στην ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης- αποδείχτηκαν απλά λόγια. Οι υποδομές του ΝΑΤΟ συνεχώς πλησιάζουν τα ρωσικά σύνορα.
Στο πλαίσιο του προγράμματος Ανατολικής Συνεργασίας της Ε.Ε., έγιναν προσπάθειες να εξαναγκαστούν οι χώρες που βρίσκονται στο «επίκεντρο» να βρεθούν ενώπιον τεχνητών και λανθασμένων διλημμάτων («είτε είστε μαζί μας είτε εναντίον μας») και να κόψουν τους ιστορικούς δεσμούς τους με τη Ρωσία. Επιπλέον, τα φράγματα της βίζας εξακολουθούν να υφίστανται, ένας αναχρονισμός ο οποίος εμποδίσει την επέκταση των εμπορικών, οικονομικών, ανθρωπιστικών και πολιτιστικών δεσμών και των επαφών μεταξύ των λαών. Επ'ουδενί φταίει η Ρωσία για αυτό.
Τα συμφέροντα της Ρωσίας αγνοούνται
Τα συμφέροντα της Ρωσίας αγνοούνταν συχνά - και οι πρωτοβουλίες της, περιλαμβανομένης της διαμόρφωσης μιας Συνθήκης Ευρωπαϊκής Ασφαλείας- απορρίπτονταν ή έμεναν στο ράφι. Ωστόσο η ιστορία έχει δείξει ότι οι προσπάθειες απομόνωσης της Ρωσίας αναπόφευκτα είχαν δυσμενείς συνέπειες για όλη την Ευρώπη, ενώ η ενεργή εμπλοκή στα ζητήματα της ηπείρου έφερνε μακρές περιόδους ειρήνης και σταθερής ανάπτυξης.
Αυτή η αρνητική τάση κορυφώθηκε στην ουκρανική κρίση. Έχουμε επανειλημμένα και με διάφορους τρόπους προειδοποιήσει ότι οι απόπειρες να εξαναγκαστεί το Κίεβο να διαλέξει μία πορεία/ «τροχιά» στην εξωτερική πολιτική του -Δύση ή Ανατολή- προμήνυαν πολύ σοβαρές και δυσμενείς επιπτώσεις για την, ούτως ή άλλως, ακόμα εύθραυστη κρατική υπόσταση της Ουκρανίας. Δεν μας άκουσαν.Ως αποτέλεσμα ενός πραξικοπήματος με την υποστήριξη της Δύσης και της ένοπλης κατάληψης της εξουσίας που ακολούθησε, η Ουκρανία βρέθηκε κοντά στην αποσύνθεση. Υπό αυτές τις συνθήκες, η ελεύθερα εκφραζόμενη θέληση του λαού της Κριμαίας αποτέλεσε απλά μια απάντηση στις ενέργειες των υπερεθνικιστών, που βύθισαν τη χώρα τους στην άβυσσο του εμφυλίου πολέμου αντί να αγωνίζονται για τη σταθεροποίηση/εδραίωση της ουκρανικής κοινωνίας.
Παρά την πολυπλοκότητα της κατάστασης, αποτελεί ακλόνητη πεποίθησή μας ότι ειρήνη και ομόνοια μπορούν να επιτευχθούν στην Ουκρανία. Ένας εθνικός διάλογος χωρίς αποκλεισμούς είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία, όπως τονίστηκε στη Διακήρυξη της Γενεύης στις 17ης Απριλίου από τη Ρωσία, την Ε.Ε., τις ΗΠΑ και την Ουκρανία.Προφανώς, πρέπει να υπάρξουν εγγυήσεις για τα δικαιώματα και τα συμφέροντα όλων των περιοχών και των πολιτών, χωρίς εξαίρεση. Η Ρωσία έχει υποστηρίξει με συνέπεια τις συνεχιζόμενες προσπάθειες στο πλαίσιο της συμφωνίας του Μινσκ, που θα έπρεπε πρωτευόντως να περιλαμβάνει άμεσες επαφές μεταξύ του Κιέβου, του Λουγκάνσκ και του Ντονέτσκ, καθώς και να λαμβάνει υπόψιν τις εκλογές στο Ντονμπάς.
Για να αποφευχθεί η περαιτέρω αποσύνθεση/ κατακερματισμός της Ουκρανίας, είναι απαραίτητο η χώρα να διατηρήσει την ουδετερότητά της. Θα συνεχίσουμε να συμβάλλουμε με κάθε τρόπο στη διαμόρφωση θετικού κλίματος για την επίλυση γενικευμένων προβλημάτων τα οποία αντιμετωπίζει ο ουκρανικός λαός.
Την ίδια στιγμή θα έπρεπε να γίνει κατανοητό ότι προσπάθειες να ασκηθεί πίεση στη Ρωσία μέσω μονομερών κυρώσεων - οι οποίες είναι παράνομες και έχουν καταδικαστεί από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών- δεν θα μας κάνουν να παραιτηθούμε από αυτά που θεωρούμε ότι είναι δίκαια και σωστά.
Οι σχέσεις με την Ευρώπη
Οι εξελίξεις στην Ουκρανία έχουν επίσης επηρεάσει τις δυναμικές των σχέσεων της Ρωσίας με την Ε.Ε. Τα διπλά στάνταρ των Βρυξελλών όσον αφορά στην αξιολόγηση της κατάστασης στην Ουκρανία, οι συνεχιζόμενες προσπάθειες για να αποδοθεί η ευθύνη για την ουκρανική τραγωδία στη Ρωσία, και η επιδίωξη για μια πορεία ενεργειών που βασίζονται σε περιορισμούς και απειλές, έχουν υπονομεύσει σημαντικά τη σταθερότητα στην Ευρώπη- επιδεινώνοντας την κατάσταση μέσω της έλλειψης εμπιστοσύνης και της απουσίας ενός κοινού οράματος όσον αφορά στο πώς δημιουργείται μία αξιόπιστη ευρω-ατλαντική αρχιτεκτονική ασφαλείας βασισμένη στην ισότητα.
Θεωρούμε ότι αυτοί που συνεργάζονται θα βρουν τη δύναμη να κάνουν την επιλογή μιας εποικοδομητικής και πραγματιστικής αναζήτησης για λύσεις στα συσσωρευμένα προβλήματα. Είμαστε πεπεισμένοι ότι η βαθιά αλληλοεξάρτηση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών δεν αφήνει άλλη λογική εναλλακτική για τη συνεχιζόμενη εποικοδομητική και επωφελή συνεργασία μεταξύ της Ρωσίας και της Ε.Ε.
Η Ε.Ε. είναι ο κύριος εμπορικός και οικονομικός μας εταίρος. Η Ρωσία θα παραμείνει ο βασικός προμηθευτής ενέργειας της Ευρώπης για το κοντινό μέλλον. Η χώρα μας πάντα εκπλήρωνε και θα συνεχίσει να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της σε αυτόν τον τομέα.Είναι φανερό ότι, χωρίς να συνδυάζει τις δυνατότητες των κρατών που βρίσκονται στο ανατολικό και στο δυτικό τμήμα της ευρωπαϊκής ηπείρου, η Ευρώπη δεν θα είναι σε θέση να εξασφαλίσει τη θέση που της αξίζει σε ένα νέο διεθνές σύστημα το οποίο χαρακτηρίζεται από αυξημένο ανταγωνισμό σε κάθε επίπεδο.
Ο πρόεδρος Βλάντιμιρ Πούτιν παρουσίασε την ιδέα του σταδιακού εναρμονισμού των ευρωπαϊκών και ευρασιατικών διαδικασιών ενσωμάτωσης- περιλαμβανομένης της πρότασης δημιουργίας μιας Περιοχής Ελευθέρου Εμπορίου μεταξύ της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης και της Ε.Ε. μέχρι το 2020.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα ήταν πολύ πιο εύκολο το να επιλύσει κανείς πολλά ευρωπαϊκά προβλήματα αν μπορούσαμε να συμφωνήσουμε στην κοινή επιδίωξη του κοινού μας στρατηγικού στόχου- δηλαδή της σταδιακής εδραίωσης ενός κοινού κοινωνικού και ανθρωπιστικού χώρου από τη Λισσαβώνα ως το Βλαδιβοστόκ, βάσει των αρχών της αδιαίρετης ασφάλειας και της ευρείας συνεργασίας.
Πληρούμε όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την επίτευξη αυτού του δύσκολου στόχου, περιλαμβανομένων κοινών πολιτιστικών και πολιτισμικών ριζών, ενός υψηλού επιπέδου σύγκλισης μεταξύ των οικονομιών μας, της δέσμευσης σε ένα κοινό σετ κανόνων εμπορίου βάσει των στάνταρ του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου και ενός κοινού ενδιαφέροντος όσον αφορά στην προώθηση της ανάπτυξης που βασίζεται στην καινοτομία.
Η αντίθετη τάση
Προς το παρόν, δυστυχώς, βλέπουμε την αντίθετη τάση. Η άμεση μετατόπιση του ΝΑΤΟ προς την ρητορική αντιπαράθεσης και περιορισμού της συνεργασίας με τη Ρωσία, σε συνδυασμό με την αυξημένη παρουσία στρατευμάτων σε μικρή απόσταση από τα ρωσικά σύνορα, αποδεικνύουν ξεκάθαρα ότι η συμμαχία είναι ανίκανη να ξεπεράσει τα ψυχροπολεμικά στερεότυπα. Δυστυχώς, το σημερινό ΝΑΤΟ παραμένει πρακτικά ένα απολίθωμα της προηγούμενης εποχής.
Η στροφή της Ρωσίας προς την Ανατολή
Τελευταία, πολλά λέγονται για τη στροφή της Ρωσίας προς την Ανατολή. Έχει, μεταξύ άλλων, εμφανιστεί ως εναλλακτική στην ανάπτυξη των επαφών μας με τη Δύση, οι οποίες περνούν ύφεση.
Σε αυτό το πλαίσιο, θα ήθελα να δώσω έμφαση στη σημασία της αρχής των πολλαπλών προσανατολισμών που αποτελεί τη ραχοκοκκαλιά της εξωτερικής πολιτικής της χώρας μας- κάτι που είναι αρκετά φυσικό για μια χώρα τεράστιας έκτασης, ιστορίας και παραδόσεων όπως η δική μας.
Η στροφή της χώρας μας προς τον Ειρηνικό αποτελεί εθνική προτεραιότητα για τον 21ο αιώνα και είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη δυναμική ανάπτυξη των ανατολικών περιοχών της Ρωσίας. Θα προτιμούσαμε, φυσικά, να πραγματοποιήσουμε αυτό το βήμα σε συνδυασμό με την ενίσχυση των δεσμών μας με την Ευρώπη, παρά για το αντίθετο. Σε αυτό το θέμα, ωστόσο, δεν μπορούμε παρά να λάβουμε υπόψιν τις αποφάσεις που έχουν πάρει οι Ευρωπαίοι εταίροι μας.
Σεργκέι Λαβρόφ
Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδία
