Για την Ισπανία και την Πορτογαλία το 2015 θα
είναι μια πολιτικά ταραγμένη χρονιά. Και στις δύο χώρες θα γίνουν
εθνικές εκλογές, σε ένα περιβάλλον με μικρή οικονομική ανάπτυξη και
σκάνδαλα διαφθοράς. Στο μεταξύ, η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί φέτος να
ολοκληρώσει το πρόγραμμα διάσωσης της χώρας, παραμένοντας στην εξουσία
μέχρι τις εθνικές εκλογές του 2016.
Στις 25 Νοεμβρίου, ο επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Πορτογαλίας δήλωσε ότι η ευθύνη του κόμματος για το μέλλον της χώρας δεν θα επηρεαστεί από τις συνεχιζόμενες κατηγορίες διαφθοράς εναντίον του πρώην πρωθυπουργού Ζοζέ Σόκρατες. Στην Ισπανία, δημοσκόπηση της 24ης Νοεμβρίου έδειξε ότι το αντισυστημικό Podemos είναι η πιο δημοφιλής πολιτική δύναμη της χώρας. Στις εν λόγω χώρες, ο συνδυασμός της οικονομικής δυσπραγίας, τα σκάνδαλα διαφθοράς και η αυξανόμενη αποσύνδεση μεταξύ των ψηφοφόρων και των κυρίαρχων κομμάτων δοκιμάζουν την αντοχή των πολιτικών συστημάτων που δημιουργήθηκαν έπειτα από δικτατορίες.
Οταν ξεκίνησε η ευρωπαϊκή κρίση, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα είχαν κεντροαριστερές κυβερνήσεις, των οποίων η θητεία τελείωσε πρόωρα το 2011, εξαιτίας της εφαρμογής των αντιλαϊκών μέτρων λιτότητας. Τις αντικατέστησαν συντηρητικές κυβερνήσεις, οι οποίες εισέρχονται πλέον στους τελευταίους μήνες (της θητείας τους) με ανάμικτα αποτελέσματα. Η ανεργία πέφτει με αργούς ρυθμούς και οι οικονομίες τους αναμένεται να σημειώσουν ανάπτυξη φέτος μεταξύ 0,6 και 1,2%. Ωστόσο, η ζωή για ένα μεγάλο αριθμό Πορτογάλων, Ισπανών και Ελλήνων εξακολουθεί να είναι δύσκολη. Τα κράτη αυτά έχουν ακόμη χαμηλούς μισθούς, υψηλά ποσοστά μετανάστευσης και μεγάλα τμήματα του πληθυσμού κατέχουν μόνο θέσεις μερικής απασχόλησης. Τα πρόσφατα σκάνδαλα διαφθοράς θα ενισχύσουν πιθανόν τη δυσπιστία των πολιτών στα παραδοσιακά κόμματα.
Η κατάσταση αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη στην Ισπανία, όπου πρόσφατα αποκαλύφθηκε μια σειρά από υποθέσεις διαφθοράς, πλήττοντας το κυβερνών Λαϊκό Κόμμα. Τον Οκτώβριο, Ισπανός δικαστής ξεσκέπασε δίκτυο δημοσίων υπαλλήλων και επιχειρηματιών που εμπλέκονται σε παράτυπη ανάθεση δημοσίων συμβάσεων. Πέρυσι, το κόμμα ήταν υπό έρευνα για φερόμενες παρατυπίες στη χρηματοδότησή του. Οι υποθέσεις αυτές έρχονται να προστεθούν σε άλλα σκάνδαλα διαφθοράς στα οποία εμπλέκονται Ισπανοί τραπεζίτες, συμβάλλοντας στην αυξανόμενη αντίληψη από τους ψηφοφόρους ότι οι θεσμοί στο σύνολό τους (από τους πολιτικούς μέχρι τους τραπεζίτες) είναι διεφθαρμένοι.
Αυτό εξηγεί και την άνοδο του Podemos, που δημιουργήθηκε νωρίτερα φέτος, έχοντας φτάσει στα ύψη στις δημοσκοπήσεις. Οπλισμένος με μια ισχυρή πλατφόρμα ενάντια στη λιτότητα, το Podemos δυσκολεύει σοβαρά το παραδοσιακό δικομματικό σύστημα της Ισπανίας. Η άνοδός του επηρεάζει την ατζέντα των μεγάλων κομμάτων: για παράδειγμα, στις 24 Νοεμβρίου, το Σοσιαλιστικό Κόμμα ανακοίνωσε ότι υποστηρίζει την αναθεώρηση του άρθρου του ισπανικού Συντάγματος που θέτει όριο στο δημόσιο έλλειμμα και χρέος (άρθρο που οι Σοσιαλιστές υποστήριξαν το 2011). Πιο σημαντικό, η πολιτική κρίση στην Ισπανία θέτει υπό αμφισβήτηση ολόκληρο το συνταγματικό σύστημα που χτίστηκε στα τέλη του 1970, καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός Ισπανών ψηφοφόρων που αντιτίθεται στη μοναρχία και το ενιαίο κράτος θα ήθελε να δει την Ισπανία να γίνεται ομοσπονδιακή δημοκρατία.
Λίγα χιλιόμετρα προς τα δυτικά, η Πορτογαλία ασχολείται επίσης με ένα διαβόητο σκάνδαλο διαφθοράς. Ο πρώην πρωθυπουργός, Ζοζέ Σόκρατες, συνελήφθη στις 21 Νοέμβρη στο αεροδρόμιο της Λισαβόνας, ύποπτος για φορολογική απάτη, διαφθορά και ξέπλυμα χρήματος. Παρά το γεγονός ότι ο Σόκρατες αποσύρθηκε από την πολιτική το 2011, η υπόθεση πιθανόν θα βλάψει τη δημοτικότητα της σημερινής μείζονος αντιπολίτευσης, του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Το κόμμα αγωνίζεται να καταλήξει σε μια ενιαία αντίδραση για τις κατηγορίες εναντίον του πρώην ηγέτη του. Επειδή η έρευνα για διαφθορά θα σκάψει στις ενέργειες της κυβέρνησης Σόκρατες είναι πιθανόν να τεθούν υπό διερεύνηση και άλλα μέλη του κόμματος.
Μία από τις πολλές πολιτικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη είναι ότι τα παραδοσιακά κόμματα χάνουν τη στήριξη από τα αντισυστημικά κόμματα. Ομως τα κόμματα αυτά δεν είναι ομοιογενή, ενώ υφίσταται ιδεολογικό χάσμα μεταξύ της βόρειας και της νότιας Ευρώπης. Σε χώρες, όπως η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ολλανδία και η Σουηδία, η κρίση ωφέλησε κόμματα της Δεξιάς, τα οποία έχουν μια ισχυρή αντιμεταναστευτική και αντιευρωπαϊκή ατζέντα.
Στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και την Ελλάδα, ωστόσο, η κρίση αποτελεί το θείο δώρο για τα κόμματα της Αριστεράς, τα οποία εστιάζουν κυρίως σε περισσότερες δημόσιες δαπάνες και την επαναδιαπραγμάτευση του δημόσιου χρέους. Μέρος του λόγου για την άνοδο της Αριστεράς είναι ότι η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα έχουν σχετικά νωπές αναμνήσεις από δεξιές δικτατορίες, καθώς η ανεργία και το χρέος θεωρούνται επίσης ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα. Η αυξανόμενη δημοτικότητα του Podemos και του ΣΥΡΙΖΑ είναι σύμφωνη με αυτήν την τάση. Η Πορτογαλία δεν έχει ακόμη δει ένα παρόμοιο φαινόμενο αλλά αν συμβεί, θα έρθει πιθανώς από τα αριστερά.
Επιπλέον, τα αριστερά κόμματα εξακολουθούν να αγωνίζονται για να καταλήξουν σε μια ενιαία θέση για την Ε.Ε. Από τη μία πλευρά, επικρίνουν τα μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης που επέβαλε στις χώρες τους η Ε.Ε. Από την άλλη, υπόσχονται να αλλάξουν την Ε.Ε. χωρίς την αποσυναρμολόγησή της. Το Podemos και ο ΣΥΡΙΖΑ έχουν υποσχεθεί να αναδιαρθρώσουν το δημόσιο χρέος των χωρών τους, αλλά δεν είναι ξεκάθαρα στις θέσεις τους σχετικά με την ευρωζώνη. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Πορτογαλίας έχει δημόσια επικρίνει τα μέτρα λιτότητας αλλά παραμένει βαθύτατα προσηλωμένο στο ευρώ. Η Πορτογαλία έχει μικρότερα κομμουνιστικά κόμματα που επικρίνουν το ευρώ, αλλά μπορούν να επωφεληθούν από τα σκάνδαλα διαφθοράς και τα μέτρα λιτότητας.
Ανεξάρτητα από το μέλλον τους, τα συγκεκριμένα αυτά κόμματα καθορίζουν την πολιτική ατζέντα στην Ισπανία, στην Ελλάδα και, σε μικρότερο βαθμό, στην Πορτογαλία. Ο προηγούμενος πολιτικός κύκλος στη Νότια Ευρώπη έφερε τα κεντροδεξιά κόμματα στην εξουσία. Ο επόμενος κατά πάσα πιθανότητα θα προκαλέσει δυσκολίες στις παραδοσιακές κυρίαρχες δυνάμεις, τόσο στην Κεντροδεξιά όσο και την Κεντροαριστερά. Πολιτικές όπως η δημοσιονομική εξυγίανση και η αποπληρωμή του χρέους, που στήριξαν σε μεγάλο βαθμό τα παραδοσιακά κόμματα, θα τεθούν υπό αμφισβήτηση. Αυτό θα δημιουργήσει νέο κύμα πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας σε μια ήδη εύθραυστη ευρωζώνη.
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
Στις 25 Νοεμβρίου, ο επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Πορτογαλίας δήλωσε ότι η ευθύνη του κόμματος για το μέλλον της χώρας δεν θα επηρεαστεί από τις συνεχιζόμενες κατηγορίες διαφθοράς εναντίον του πρώην πρωθυπουργού Ζοζέ Σόκρατες. Στην Ισπανία, δημοσκόπηση της 24ης Νοεμβρίου έδειξε ότι το αντισυστημικό Podemos είναι η πιο δημοφιλής πολιτική δύναμη της χώρας. Στις εν λόγω χώρες, ο συνδυασμός της οικονομικής δυσπραγίας, τα σκάνδαλα διαφθοράς και η αυξανόμενη αποσύνδεση μεταξύ των ψηφοφόρων και των κυρίαρχων κομμάτων δοκιμάζουν την αντοχή των πολιτικών συστημάτων που δημιουργήθηκαν έπειτα από δικτατορίες.
Οταν ξεκίνησε η ευρωπαϊκή κρίση, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα είχαν κεντροαριστερές κυβερνήσεις, των οποίων η θητεία τελείωσε πρόωρα το 2011, εξαιτίας της εφαρμογής των αντιλαϊκών μέτρων λιτότητας. Τις αντικατέστησαν συντηρητικές κυβερνήσεις, οι οποίες εισέρχονται πλέον στους τελευταίους μήνες (της θητείας τους) με ανάμικτα αποτελέσματα. Η ανεργία πέφτει με αργούς ρυθμούς και οι οικονομίες τους αναμένεται να σημειώσουν ανάπτυξη φέτος μεταξύ 0,6 και 1,2%. Ωστόσο, η ζωή για ένα μεγάλο αριθμό Πορτογάλων, Ισπανών και Ελλήνων εξακολουθεί να είναι δύσκολη. Τα κράτη αυτά έχουν ακόμη χαμηλούς μισθούς, υψηλά ποσοστά μετανάστευσης και μεγάλα τμήματα του πληθυσμού κατέχουν μόνο θέσεις μερικής απασχόλησης. Τα πρόσφατα σκάνδαλα διαφθοράς θα ενισχύσουν πιθανόν τη δυσπιστία των πολιτών στα παραδοσιακά κόμματα.
Η κατάσταση αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη στην Ισπανία, όπου πρόσφατα αποκαλύφθηκε μια σειρά από υποθέσεις διαφθοράς, πλήττοντας το κυβερνών Λαϊκό Κόμμα. Τον Οκτώβριο, Ισπανός δικαστής ξεσκέπασε δίκτυο δημοσίων υπαλλήλων και επιχειρηματιών που εμπλέκονται σε παράτυπη ανάθεση δημοσίων συμβάσεων. Πέρυσι, το κόμμα ήταν υπό έρευνα για φερόμενες παρατυπίες στη χρηματοδότησή του. Οι υποθέσεις αυτές έρχονται να προστεθούν σε άλλα σκάνδαλα διαφθοράς στα οποία εμπλέκονται Ισπανοί τραπεζίτες, συμβάλλοντας στην αυξανόμενη αντίληψη από τους ψηφοφόρους ότι οι θεσμοί στο σύνολό τους (από τους πολιτικούς μέχρι τους τραπεζίτες) είναι διεφθαρμένοι.
Αυτό εξηγεί και την άνοδο του Podemos, που δημιουργήθηκε νωρίτερα φέτος, έχοντας φτάσει στα ύψη στις δημοσκοπήσεις. Οπλισμένος με μια ισχυρή πλατφόρμα ενάντια στη λιτότητα, το Podemos δυσκολεύει σοβαρά το παραδοσιακό δικομματικό σύστημα της Ισπανίας. Η άνοδός του επηρεάζει την ατζέντα των μεγάλων κομμάτων: για παράδειγμα, στις 24 Νοεμβρίου, το Σοσιαλιστικό Κόμμα ανακοίνωσε ότι υποστηρίζει την αναθεώρηση του άρθρου του ισπανικού Συντάγματος που θέτει όριο στο δημόσιο έλλειμμα και χρέος (άρθρο που οι Σοσιαλιστές υποστήριξαν το 2011). Πιο σημαντικό, η πολιτική κρίση στην Ισπανία θέτει υπό αμφισβήτηση ολόκληρο το συνταγματικό σύστημα που χτίστηκε στα τέλη του 1970, καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός Ισπανών ψηφοφόρων που αντιτίθεται στη μοναρχία και το ενιαίο κράτος θα ήθελε να δει την Ισπανία να γίνεται ομοσπονδιακή δημοκρατία.
Λίγα χιλιόμετρα προς τα δυτικά, η Πορτογαλία ασχολείται επίσης με ένα διαβόητο σκάνδαλο διαφθοράς. Ο πρώην πρωθυπουργός, Ζοζέ Σόκρατες, συνελήφθη στις 21 Νοέμβρη στο αεροδρόμιο της Λισαβόνας, ύποπτος για φορολογική απάτη, διαφθορά και ξέπλυμα χρήματος. Παρά το γεγονός ότι ο Σόκρατες αποσύρθηκε από την πολιτική το 2011, η υπόθεση πιθανόν θα βλάψει τη δημοτικότητα της σημερινής μείζονος αντιπολίτευσης, του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Το κόμμα αγωνίζεται να καταλήξει σε μια ενιαία αντίδραση για τις κατηγορίες εναντίον του πρώην ηγέτη του. Επειδή η έρευνα για διαφθορά θα σκάψει στις ενέργειες της κυβέρνησης Σόκρατες είναι πιθανόν να τεθούν υπό διερεύνηση και άλλα μέλη του κόμματος.
Μία από τις πολλές πολιτικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη είναι ότι τα παραδοσιακά κόμματα χάνουν τη στήριξη από τα αντισυστημικά κόμματα. Ομως τα κόμματα αυτά δεν είναι ομοιογενή, ενώ υφίσταται ιδεολογικό χάσμα μεταξύ της βόρειας και της νότιας Ευρώπης. Σε χώρες, όπως η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ολλανδία και η Σουηδία, η κρίση ωφέλησε κόμματα της Δεξιάς, τα οποία έχουν μια ισχυρή αντιμεταναστευτική και αντιευρωπαϊκή ατζέντα.
Στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και την Ελλάδα, ωστόσο, η κρίση αποτελεί το θείο δώρο για τα κόμματα της Αριστεράς, τα οποία εστιάζουν κυρίως σε περισσότερες δημόσιες δαπάνες και την επαναδιαπραγμάτευση του δημόσιου χρέους. Μέρος του λόγου για την άνοδο της Αριστεράς είναι ότι η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα έχουν σχετικά νωπές αναμνήσεις από δεξιές δικτατορίες, καθώς η ανεργία και το χρέος θεωρούνται επίσης ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα. Η αυξανόμενη δημοτικότητα του Podemos και του ΣΥΡΙΖΑ είναι σύμφωνη με αυτήν την τάση. Η Πορτογαλία δεν έχει ακόμη δει ένα παρόμοιο φαινόμενο αλλά αν συμβεί, θα έρθει πιθανώς από τα αριστερά.
Επιπλέον, τα αριστερά κόμματα εξακολουθούν να αγωνίζονται για να καταλήξουν σε μια ενιαία θέση για την Ε.Ε. Από τη μία πλευρά, επικρίνουν τα μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης που επέβαλε στις χώρες τους η Ε.Ε. Από την άλλη, υπόσχονται να αλλάξουν την Ε.Ε. χωρίς την αποσυναρμολόγησή της. Το Podemos και ο ΣΥΡΙΖΑ έχουν υποσχεθεί να αναδιαρθρώσουν το δημόσιο χρέος των χωρών τους, αλλά δεν είναι ξεκάθαρα στις θέσεις τους σχετικά με την ευρωζώνη. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Πορτογαλίας έχει δημόσια επικρίνει τα μέτρα λιτότητας αλλά παραμένει βαθύτατα προσηλωμένο στο ευρώ. Η Πορτογαλία έχει μικρότερα κομμουνιστικά κόμματα που επικρίνουν το ευρώ, αλλά μπορούν να επωφεληθούν από τα σκάνδαλα διαφθοράς και τα μέτρα λιτότητας.
Ανεξάρτητα από το μέλλον τους, τα συγκεκριμένα αυτά κόμματα καθορίζουν την πολιτική ατζέντα στην Ισπανία, στην Ελλάδα και, σε μικρότερο βαθμό, στην Πορτογαλία. Ο προηγούμενος πολιτικός κύκλος στη Νότια Ευρώπη έφερε τα κεντροδεξιά κόμματα στην εξουσία. Ο επόμενος κατά πάσα πιθανότητα θα προκαλέσει δυσκολίες στις παραδοσιακές κυρίαρχες δυνάμεις, τόσο στην Κεντροδεξιά όσο και την Κεντροαριστερά. Πολιτικές όπως η δημοσιονομική εξυγίανση και η αποπληρωμή του χρέους, που στήριξαν σε μεγάλο βαθμό τα παραδοσιακά κόμματα, θα τεθούν υπό αμφισβήτηση. Αυτό θα δημιουργήσει νέο κύμα πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας σε μια ήδη εύθραυστη ευρωζώνη.
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
