Οι πολιτικοί αναλυτές χρησιμοποιούν συχνά το σκάκι ως μεταφορά για να περιγράψουν παγκόσμια ζητήματα. Κράτη και άνθρωποι κινούνται γύρω από τη σκακιέρα προσπαθώντας να αποκομίσουν στοιχειώδη κέρδη. Κάθε τόσο, φτάνει ένας μεγάλος δάσκαλος και αλλάζει το παιχνίδι με μια εντυπωσιακή κίνηση – όπως έκαναν ο Νίξον και ο Κίσινγκερ το 1972 με το άνοιγμα στην Κίνα.
Αυτή την περίοδο, γράφει ο Γκίντεον Ράχμαν στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, η
διεθνής πολιτική δείχνει να έχει ανάγκη από έναν λαμπρό νέο τρόπο
σκέψης. Πολλές από τις μεγάλες δυνάμεις βρίσκονται σε διπλωματική
σύγχυση. Η Αμερική έχει εμπλακεί ξανά σε πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Η
Ρωσία είναι απομονωμένη. Η Κίνα ανταγωνίζεται όλους της τους γείτονες. Η
Βρετανία οδηγείται προς το περιθώριο της Ευρώπης. Η γεωπολιτική
σκακιέρα σχεδόν κραυγάζει για τολμηρές νέες κινήσεις. Ποιες μπορεί να
είναι αυτές;
Μια κίνηση θα μπορούσε να είναι η υπεράσπιση μιας νέας Γιάλτας. Οι απόψεις διαφέρουν για το κατά πόσον ο Πούτιν είναι ένας μεγάλος δάσκαλος της πολιτικής ή ένας τρελός που όπου νά'ναι θα του κάνουν ρουά ματ. Οι θαυμαστές του είδαν την προσάρτηση της Κριμαίας ως έναν έξυπνο ελιγμό που αιφνιδίασε τη Δύση. Με τη ρωσική οικονομία όμως να διέρχεται μεγάλη κρίση, το πιθανότερο είναι πως η κίνηση του Πούτιν ήταν υπερβολικά απερίσκεπτη. Σε μια προσπάθεια να ανακτήσουν το χαμένο έδαφος, οι Ρώσοι επαναφέρουν στο προσκήνιο το πνεύμα της Γιάλτας, το μοίρασμα δηλαδή της Ευρώπης σε σφαίρες επιρροής. Ορισμένοι στην Ευρώπη δελεάζονται από την ιδέα αυτή. Άλλοι τη βρίσκουν θλιβερή και απαράδεκτη.
Μια άλλη κίνηση θα μπορούσε να ονομαστεί «αντεπίθεση της άπιστης Αλβιώνας». Η παραδοσιακή αυτή βρετανική στρατηγική στηρίζεται στην αρχή «διαίρει και βασίλευε». Σε προηγούμενους αιώνες, είχε χρησιμοποιηθεί εναντίον των Ισπανών, των Γάλλων και των Γερμανών. Η ευρωπαϊκή σκακιέρα μοιάζει έτοιμη για μια τέτοια αντεπίθεση. Υπάρχει ένας οξυνόμενος ανταγωνισμός μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, καθώς και μεταξύ Βορείων και Νοτίων. Οι Βρετανοί όμως μοιάζει να έχουν ξεχάσει πώς παίζεται το σκάκι και πώς οικοδομούνται συμμαχίες.
Μια τρίτη κίνηση είναι ο «ελιγμός του τρελού μουλά» και στηρίζεται στην ιδέα ότι το κλειδί για την ειρήνευση της Μέσης Ανατολής βρίσκεται στην προσέγγιση των Ηνωμένων Πολιτειών με το Ιράν. Οι δύο χώρες θέλουν να νικήσουν το Ισλαμικό Κράτος και να κρατήσουν το Ιράκ ενωμένο. Το Ιράν στηρίζει επίσης το καθεστώς του Άσαντ και άρα κρατά το κλειδί για τον τερματισμό του πολέμου στη χώρα αυτή. Ορισμένοι Αμερικανοί υποστηρίζουν επίσης ότι η στήριξη των τζιχαντιστών από τη Σαουδική Αραβία αποτελεί μεγαλύτερη απειλή για τη Μέση Ανατολή από τις περιφερειακές φιλοδοξίες του Ιράν. Βρείτε τα λοιπόν με το Ιράν, σταματήστε τις κυρώσεις και θα έχετε μια νέα Μέση Ανατολή.
Η τέταρτη κίνηση θα μπορούσε να είναι το κορεατικό άνοιγμα. Σε μια προσπάθεια να δώσει τέλος στη διπλωματική του απομόνωση, ο πρόεδρος Σι επισκέφθηκε τη Σεούλ, αλλά όχι και την Πιονγκγιάνγκ, προς μεγάλη θλίψη των Βορειοκορεατών. Η προσέγγιση Πεκίνου-Σεούλ έχει οικονομική σημασία. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι η Νότια Κορέα στηρίζεται στις αμερικανικές εγγυήσεις για την προστασία της από τον Βορρά. Θα ανταλλάξει αυτές τις εγγυήσεις με μια αβέβαιη συμμαχία με την Κίνα;
Καμιά από τις παραπάνω κινήσεις δεν είναι ιδιαίτερα πιθανή. Σε μια δημοκρατική εποχή είναι δύσκολο να συμπεριφερθεί κανείς σαν τον Ρισελιέ ή τον Μπίσμαρκ. Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης, οι χρηματοπιστωτικές αγορές, τα λαϊκά κινήματα και οι τρομοκρατικές επιθέσεις μπορούν να ανατρέψουν τους υπολογισμούς ακόμη και του πιο λαμπρού σκακιστή. Ενας μεγάλος δάσκαλος, κοιτώντας την παγκόσμια σκακιέρα, ίσως να έφτανε σήμερα στο συμπέρασμα ότι τα πιόνια έχουν αρχίσει να κινούνται κατά βούληση.
Μια κίνηση θα μπορούσε να είναι η υπεράσπιση μιας νέας Γιάλτας. Οι απόψεις διαφέρουν για το κατά πόσον ο Πούτιν είναι ένας μεγάλος δάσκαλος της πολιτικής ή ένας τρελός που όπου νά'ναι θα του κάνουν ρουά ματ. Οι θαυμαστές του είδαν την προσάρτηση της Κριμαίας ως έναν έξυπνο ελιγμό που αιφνιδίασε τη Δύση. Με τη ρωσική οικονομία όμως να διέρχεται μεγάλη κρίση, το πιθανότερο είναι πως η κίνηση του Πούτιν ήταν υπερβολικά απερίσκεπτη. Σε μια προσπάθεια να ανακτήσουν το χαμένο έδαφος, οι Ρώσοι επαναφέρουν στο προσκήνιο το πνεύμα της Γιάλτας, το μοίρασμα δηλαδή της Ευρώπης σε σφαίρες επιρροής. Ορισμένοι στην Ευρώπη δελεάζονται από την ιδέα αυτή. Άλλοι τη βρίσκουν θλιβερή και απαράδεκτη.
Μια άλλη κίνηση θα μπορούσε να ονομαστεί «αντεπίθεση της άπιστης Αλβιώνας». Η παραδοσιακή αυτή βρετανική στρατηγική στηρίζεται στην αρχή «διαίρει και βασίλευε». Σε προηγούμενους αιώνες, είχε χρησιμοποιηθεί εναντίον των Ισπανών, των Γάλλων και των Γερμανών. Η ευρωπαϊκή σκακιέρα μοιάζει έτοιμη για μια τέτοια αντεπίθεση. Υπάρχει ένας οξυνόμενος ανταγωνισμός μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, καθώς και μεταξύ Βορείων και Νοτίων. Οι Βρετανοί όμως μοιάζει να έχουν ξεχάσει πώς παίζεται το σκάκι και πώς οικοδομούνται συμμαχίες.
Μια τρίτη κίνηση είναι ο «ελιγμός του τρελού μουλά» και στηρίζεται στην ιδέα ότι το κλειδί για την ειρήνευση της Μέσης Ανατολής βρίσκεται στην προσέγγιση των Ηνωμένων Πολιτειών με το Ιράν. Οι δύο χώρες θέλουν να νικήσουν το Ισλαμικό Κράτος και να κρατήσουν το Ιράκ ενωμένο. Το Ιράν στηρίζει επίσης το καθεστώς του Άσαντ και άρα κρατά το κλειδί για τον τερματισμό του πολέμου στη χώρα αυτή. Ορισμένοι Αμερικανοί υποστηρίζουν επίσης ότι η στήριξη των τζιχαντιστών από τη Σαουδική Αραβία αποτελεί μεγαλύτερη απειλή για τη Μέση Ανατολή από τις περιφερειακές φιλοδοξίες του Ιράν. Βρείτε τα λοιπόν με το Ιράν, σταματήστε τις κυρώσεις και θα έχετε μια νέα Μέση Ανατολή.
Η τέταρτη κίνηση θα μπορούσε να είναι το κορεατικό άνοιγμα. Σε μια προσπάθεια να δώσει τέλος στη διπλωματική του απομόνωση, ο πρόεδρος Σι επισκέφθηκε τη Σεούλ, αλλά όχι και την Πιονγκγιάνγκ, προς μεγάλη θλίψη των Βορειοκορεατών. Η προσέγγιση Πεκίνου-Σεούλ έχει οικονομική σημασία. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι η Νότια Κορέα στηρίζεται στις αμερικανικές εγγυήσεις για την προστασία της από τον Βορρά. Θα ανταλλάξει αυτές τις εγγυήσεις με μια αβέβαιη συμμαχία με την Κίνα;
Καμιά από τις παραπάνω κινήσεις δεν είναι ιδιαίτερα πιθανή. Σε μια δημοκρατική εποχή είναι δύσκολο να συμπεριφερθεί κανείς σαν τον Ρισελιέ ή τον Μπίσμαρκ. Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης, οι χρηματοπιστωτικές αγορές, τα λαϊκά κινήματα και οι τρομοκρατικές επιθέσεις μπορούν να ανατρέψουν τους υπολογισμούς ακόμη και του πιο λαμπρού σκακιστή. Ενας μεγάλος δάσκαλος, κοιτώντας την παγκόσμια σκακιέρα, ίσως να έφτανε σήμερα στο συμπέρασμα ότι τα πιόνια έχουν αρχίσει να κινούνται κατά βούληση.
