Στις αρχές Ιουλίου ο πρόεδρος του αυτόνομου Κουρδιστάν (στο Βόρειο Ιράκ) Μασούντ Μπαρζανί ζήτησε από το κουρδικό κοινοβούλιο να διοργανώσει «το ταχύτερο δυνατόν» δημοψήφισμα
για την ανεξαρτησία. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ως προς το αποτέλεσμα.
Η γέννηση ενός νέου κράτους είναι ζήτημα χρόνου.
Ο ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου έχει ήδη
εκδηλώσει την υποστήριξή του προς ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν, το οποίο
καθίσταται πλέον δυνατό γιατί φαίνεται ότι υπάρχει η ανοχή της Τουρκίας
που επί δεκαετίες εξοργιζόταν και μόνο στην αναφορά του όρου
«Κουρδιστάν».
Κουρδικές πηγές λένε στο «Βήμα» ότι η Αγκυρα, που είναι ο μεγαλύτερος
εμπορικός εταίρος του Κουρδιστάν σήμερα, διαπραγματεύεται ως αντάλλαγμα
για την ανακήρυξη ανεξάρτητου κράτους των Κούρδων στο Βόρειο Ιράκ μια
συμφωνία που θα εξασφαλίσει στην Τουρκία φθηνό πετρέλαιο για 50 χρόνια.
Επιπλέον ο τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που πραγματοποιεί ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν και το ΡΚΚ, έχει ανάγκη την υποστήριξη των Κούρδων για να κυβερνήσει άλλα 10 χρόνια, όπως σχεδιάζει.
Η γέννηση του Κουρδιστάν προδιαγράφεται εδώ και χρόνια με την όλο και μεγαλύτερη πολιτική αυτονομία των κουρδικών περιοχών του Βορείου Ιράκ από τη Βαγδάτη. Τον Φεβρουάριο η απομάκρυνσή τους από τη Βαγδάτη έφθασε σε σημείο χωρίς επιστροφή όταν η κεντρική κυβέρνηση αποφάσισε να παγώσει τα χρήματα προς το Κουρδιστάν (17% του εθνικού προϋπολογισμού), το οποίο οι Κούρδοι εξέλαβαν ως κήρυξη πολέμου.
Ενας ακόμη καταλύτης για την πρώτη σύγχρονη αλλαγή συνόρων στη Μέση Ανατολή ήταν η κατάληψη της Μοσούλης από το Ισλαμικό Κράτος (πρώην ISIS) τον Ιούνιο και η αυτοανακήρυξη ενός «χαλιφάτου» στις σουνιτικές περιοχές της Ανατολικής Συρίας και του Δυτικού Ιράκ με πρωτεύουσα προς το παρόν τη Ράκα της Συρίας και αποδοχή από τον τοπικό σουνιτικό πληθυσμό που θεωρεί ότι έχει περιθωριοποιηθεί από τη σιιτική κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης.
Αφού ο Μπαράκ Ομπάμα ξεκίνησε τον βομβαρδισμό του Ιράκ την Παρασκευή, για να προστατεύσει τους χριστιανούς και άλλες μειονότητες που εγκαταλείπουν κατά δεκάδες χιλιάδες τις πόλεις τους κυνηγημένοι από τους μαχητές του Ισλαμικού Κράτους, αναμένεται η αποφασιστικότητα των σουνιτών για δικό τους κράτος να ενισχυθεί και ίσως παράλληλα ενισχυθεί η αποφασιστικότητα άλλων παικτών, όπως το Κατάρ, να το υποστηρίξουν ανοιχτά.
Καταλύτη για την αλλαγή των συνόρων αποτέλεσε επίσης η Αραβική Ανοιξη, η οποία, αν και απέτυχε παντού εκτός από την Τυνησία, ταρακούνησε τις εύθραυστες ισορροπίες που κρατούσαν οι δικτάτορες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής και έφερε στην επιφάνεια τις εθνοτικές και θρησκευτικές διαφορές.
Μεγάλος καταλύτης, τέλος, υπήρξε ο εμφύλιος στη Συρία, ο οποίος εξαπλώθηκε στο Ιράκ και στον Λίβανο (οι μάχες μεταξύ ισλαμιστών και σιιτών μαίνονται την τελευταία εβδομάδα, ενώ στην Τρίπολη του Βορείου Λιβάνου σιγοβράζουν επί χρόνια). Μία από τις πιο μακροχρόνιες επιπτώσεις είναι ότι διαβρώνεται σταδιακά η ιδέα ότι η Συρία, το Ιράκ και ο Λίβανος αποτελούν εθνικές οντότητες.
Τα σύνορά τους δεν αποκλείεται να επανασχεδιαστούν για να συμπεριλάβουν ένα αλεβιτικό κράτος στη Συρία, καθώς ο Μπασάρ αλ Ασαντ φαίνεται από τους κερδισμένους, ένα κράτος για τους σουνίτες Συρίας, Ιράκ και Λιβάνου, ένα κράτος για τους άραβες σιίτες του Ιράκ και έναν ευρύτερο Λίβανο.
Η ανεξαρτησία του ιρακινού Κουρδιστάν ή Νότιου Κουρδιστάν, όπως το αποκαλούν οι Κούρδοι, θα επιφέρει εξελίξεις στο συριακό Κουρδιστάν (ή Δυτικό Κουρδιστάν ή Ροτζάβα) που ήδη αυτοοργανώνεται και αποτελεί μια νησίδα σχετικής ηρεμίας και δημοκρατίας μέσα στη δίνη του εμφυλίου στη Συρία και ενδεχομένως στο τουρκικό Βόρειο Κουρδιστάν και στο ιρανικό Ανατολικό Κουρδιστάν.
Οι ανακατατάξεις στο Ιράκ, στη Συρία και στον Λίβανο θα μπορούσαν να επισπεύσουν εξελίξεις και σε άλλα γειτονικά τους κράτη, πολλά από τα οποία είναι εύθραυστα ή έχουν απολυταρχικά καθεστώτα με αντιπαθείς κυβερνήσεις που καταπιέζουν τις μειονότητες - ή ακόμη και τις πλειοψηφίες, όπως συμβαίνει στο Μπαχρέιν, όπου μια σουνιτική μειοψηφία, υποστηριζόμενη από το Ριάντ, καταπιέζει το σιιτικό 70%. Αλλά και στην ίδια τη Σαουδική Αραβία η σιιτική μειονότητα δεν αφήνεται να σηκώσει κεφάλι διότι ζει στις παράκτιες πετρελαιοπαραγωγικές περιοχές.
Η σταθερότητα της Ιορδανίας είναι υπό αμφισβήτηση, ιδίως αν πραγματοποιηθούν τα σχέδια της ισραηλινής Δεξιάς να γίνει η Ιορδανία, όπου ούτως ή άλλως πλειοψηφούν οι Παλαιστίνιοι, ένα παλαιστινιακό κράτος και να προσαρτηθεί η Δυτική Οχθη στο Ισραήλ.
ΑΠΟ ΤΗ ΧΑΪΦΑ ΩΣ ΤΟ ΚΙΡΚΟΥΚ
Υπό αμφισβήτηση η συμφωνία Σάικς - Πικό
Τα αυθαίρετα χαραγμένα σύνορα της Μέσης Ανατολής που δεν έχουν λάβει καθόλου υπόψη τα εθνοτικά και θρησκευτικά χαρακτηριστικά της περιοχής ήταν αποτέλεσμα μιας μυστικής συμφωνίας Βρετανών και Γάλλων που μοίρασε την Οθωμανική Αυτοκρατορία σύμφωνα με τα συμφέροντα των δύο αυτών δυνάμεων.
Το 1916 ο βρετανός συνταγματάρχης Μαρκ Σάικς και ο γάλλος διπλωμάτης Ζορζ Πικό τράβηξαν μια γραμμή από τη Χάιφα ως το Κιρκούκ: οι Γάλλοι θα ήλεγχαν τις περιοχές βόρεια της γραμμής αυτής, οι Γάλλοι νότια και οι Αραβες δεν θα έπαιρναν τίποτα, παρά τις υποσχέσεις του Λόρενς της Αραβίας που τους είχε τάξει κράτος με αντάλλαγμα να πολεμήσουν τους Οθωμανούς.
Τη συμφωνία Σάικς - Πικό θέτουν σήμερα υπό αμφισβήτηση οι εξελίξεις στο Ιράκ και στη Συρία. Το Ισλαμικό Κράτος δηλώνει ανοιχτά ότι θα ανατρέψει τα σύνορα Σάικς - Πικό και ανεβάζει στο Internet συμβολικά βίντεο με την καταστροφή συνοριακών φυλακίων ανάμεσα στο Ιράκ και στη Συρία.
Βόρεια Αφρική
Λιβύη σημαίνει διάλυση
Στη Βόρεια Αφρική η Λιβύη είναι η πιο επίφοβη για διάλυση. Η ανατροπή του Καντάφι έφερε στο προσκήνιο τις αποσχιστικές τάσεις της Βεγγάζης από την Τρίπολη - η πρωτεύουσα κοιτάζει προς το Μαγκρέμπ (τον δυτικό ισλαμικό κόσμο) ενώ οι Κυρηναίοι προς τον ανατολικό. Το Κυρηναϊκό Εθνικό Συμβούλιο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του τον Ιούνιο στην Ανατολική Λιβύη, που προμηθεύει το 80% του πετρελαίου της χώρας.
Παράλληλα από τις δεκάδες πολιτοφυλακές που δρουν στη χώρα καλύτερα εξοπλισμένες φαίνονται εκείνες της Μισράτα, της τρίτης μεγαλύτερης πόλης, που ενδεχομένως να μετατραπεί σε πόλη-κράτος. Η Λιβύη θα μπορούσε να σπάσει στα τέσσερα αν ανεξαρτητοποιηθεί και το Φεζάν στον Νότο, που έχει περισσότερο υποσαχάρια παρά βορειοαφρικανική κουλτούρα.
Οι συγκρούσεις στη Λιβύη εξάγονται τελευταίως στη Δυτική Αίγυπτο, όπου υπάρχουν ακόμη και νεκροί στην αιγυπτιακή πόλη Μάρσα Ματρούχ. Το Κάιρο αγωνίζεται επίσης να θέσει υπό τον έλεγχό του το Σινά, που είναι ζώνη τζιχαντιστών.
Η αλλαγή συνόρων στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική αποτελεί ταμπού για τη Δύση. Την τελευταία δεκαετία όμως πληθαίνουν οι φωνές που αποδέχονται έναν επανασχεδιασμό του χάρτη, όπως εκείνη του Τζο Μπάιντεν, ο οποίος προτού αναλάβει αντιπρόεδρος των ΗΠΑ μιλούσε υπέρ της διάσπασης του Ιράκ.
Σαλέχ Μουσλίμ, Ηγέτης των Κούρδων της Συρίας
«H Ροτζάβα να αποτελέσει παράδειγμα για ολόκληρη τη Συρία»
«Εχουμε τις περιοχές μας και τις υπερασπιζόμαστε. Αλλά προς το παρόν δεν αποζητούμε ανεξαρτησία, αποτελούμε μέρος της Συρίας» λέει στο «Βήμα» ο Σαλέχ Μουσλίμ, άτυπος πρωθυπουργός των Κούρδων της Συρίας, οι οποίοι έχουν στήσει μια αυτόνομη αυτοδιοικούμενη οντότητα κατά μήκος των συνόρων με την Τουρκία ονόματι Δυτικό Κουρδιστάν ή Ροτζάβα (που σημαίνει «δυτικό» στα κουρδικά). «Σκοπός μας είναι η δημοκρατική διοίκηση που έχουμε στήσει στη Ροτζάβα να αποτελέσει παράδειγμα για ολόκληρη τη Συρία».
Ο κ. Μουσλίμ είναι πρόεδρος του PYD (Κόμμα Δημοκρατικής Ενωσης), του μεγαλύτερου κόμματος των Κούρδων της Συρίας. Είναι επίσης επικεφαλής της κουρδικής πολιτοφυλακής (YPG) που αντιστέκεται σθεναρά στο Ισλαμικό Κράτος. «Τα όπλα μας τα προμηθευόμαστε από τη μαύρη αγορά, αλλά έχουμε πάρει και πολλά από τους αντιπάλους» προσθέτει.
Πριν από δύο χρόνια, όταν οι δυνάμεις του Ασαντ αποσύρθηκαν από τις κουρδικές περιοχές της Βόρειας Συρίας, πήρε τον έλεγχο το PYD. Πέρυσι δήλωσε ότι θα εφαρμόσει τις ιδέες του Αμπντουλάχ Οτσαλάν περί αυτοδιοίκησης. Με αυτόν τον τρόπο στήθηκαν τρία καντόνια «στα πρότυπα της Ελβετίας» κατά μήκος των συνόρων 900 χλμ. με την Τουρκία στα οποία ζουν 3,5 εκατ. Κούρδοι.
«Κατόπιν συνεννόησης με τους Αραβες, τους Τουρκμένους, τους Σύρους και τους χριστιανούς που ζουν στη Ροτζάβα, τα τρία καντόνια έχουν το καθένα μια τοπική κυβέρνηση. Υπάρχει μια κοινή διοίκηση και ένα κοινωνικό συμβόλαιο το οποίο εξασφαλίζει, για παράδειγμα, ότι οι επίσημες γλώσσες της Ροτζάβα είναι τρεις: κουρδική, αραβική και συριακή, την οποία μιλούν οι χριστιανοί της Συρίας. Διαθέτουμε αστυνομία και δικαστήρια» λέει ο κ. Μουσλίμ.
Σήμερα η κατάσταση έχει ως εξής: το ανατολικό καντόνι, Αλ Τζαζίρα, και το μεσαίο, Κόμπανι, που συνορεύουν με το Ισλαμικό Κράτος, δέχονται επιθέσεις από τους ισλαμιστές, ενώ το δυτικό, Αφρίν, είναι συγκριτικά πιο ήσυχο. Τις τελευταίες ημέρες το Ισλαμικό Κράτος επικέντρωσε τις επιθέσεις του στο ιρακινό Κουρδιστάν και στην πόλη Σιντζάρ του Βορείου Ιράκ. «Στη Ροτζάβα δεχθήκαμε 10.000 πρόσφυγες από το Σιντζάρ μέσα σε λίγες ημέρες» λέει ο κ. Μουσλίμ.
Τον ηγέτη των Κούρδων της Συρίας τον είχε συναντήσει «Το Βήμα» πριν από δυόμισι μήνες στην Αθήνα, όπου είχε ταξιδέψει με δυσκολία, καθώς η Τουρκία δεν τον δεχόταν και πέρασε μέσω Σουλεϊμανίγιας του (ιρακινού) Κουρδιστάν και Λιβάνου (για τη βίζα Σένγκεν). Στην τηλεφωνική μας συνομιλία την περασμένη Τετάρτη ο κ. Μουσλίμ είπε ότι σε σχέση με την πρώτη συνάντησή μας στα τέλη Μαΐου η κατάσταση στη Ροτζάβα είναι ακόμη καλύτερη σήμερα. «Είμαστε ισχυρότεροι, πόλεις στο Κομπάνι που διεκδικούσαμε από το Ισλαμικό Κράτος έχουν πέσει στα χέρια της πολιτοφυλακής μας, του YPG».
Ο κ. Μουσλίμ, 63 ετών, κατάγεται από μια πόλη κοντά στο Χαλέπι. Σπούδασε χημικός μηχανικός στην Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια εργάστηκε για 12 χρόνια στη Σαουδική Αραβία. Στη Συρία επέστρεψε στη δεκαετία του '90 και το 2003 ήταν από τους συνιδρυτές του PYD (που πρόσκειται στο ΡΚΚ του «Απο»). Το 2010 εξελέγη πρόεδρος του PYD. Στην πραγματικότητα, συμπροεδρεύει με μια γυναίκα, γιατί «κάθε κόμμα στη Ροτζάβα έχει υποχρεωτικά και μια γυναίκα στην προεδρία του».
Μπαινοβγαίνοντας στις φυλακές του Ασαντ από το 2003, το 2010 κατέφυγε σε στρατόπεδο του ΡΚΚ στο Βόρειο Ιράκ αλλά επέστρεψε στη Συρία μόλις ξέσπασε ο εμφύλιος το 2011 για να ηγηθεί των εκεί Κούρδων. Ο γιος του Σερβάν σκοτώθηκε πέρυσι σε μάχη με ισλαμιστές.
«Τρεις είναι οι στόχοι μας» λέει ο κ. Μουσλίμ. «Να αντισταθούμε στο Ισλαμικό Κράτος με τα δικά μας μέσα, να προωθήσουμε τα δικαιώματα των γυναικών - η πολιτοφυλακή μας έχει γυναικείες μονάδες και 3.000-4.000 γυναίκες πολεμούν το Ισλαμικό Κράτος - και οι δημοκρατικές δομές που οικοδομούμε, καθώς και το κοινωνικό μας συμβόλαιο, να αποτελέσουν παράδειγμα για τη Συρία και τη Μέση Ανατολή».
