Την πρώτη φορά που εμφανίστηκε στον διεθνή Τύπο το ακρωνύμιο BRIC (τούβλο), σε ένα κείμενο του τότε επικεφαλής οικονομολόγου της Goldman Sachs,
Τιμ Ο' Νιλ στα τέλη του 2001, προκάλεσε χαμόγελα. Και δεν άρεσε
ιδιαίτερα στις τέσσερις χώρες που κρύβονταν πίσω από τα αρχικά, τη
Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία και την Κίνα. Δεν τους άρεσε ούτε η
σημασία της εφευρεθείσας λέξης
ούτε ένιωθαν ότι τους συνδέουν κοινά συμφέροντα, ήξεραν απλώς ότι είχαν
κοινά χαρακτηριστικά. Ήταν χώρες με τεράστιες εκτάσεις, μεγάλο ώς
τεράστιο πληθυσμό και ρυθμούς ανάπτυξης πολλαπλάσιους από τις
αναπτυγμένες: από 5% έως 10% ετησίως, την ώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση, για
παράδειγμα, στις καλές εποχές ήταν ικανοποιημένη με ένα 2% και οι
Ηνωμένες Πολιτείες με ένα 2,5%.
Όμως το ακρωνύμιο ήρθε για να μείνει - κι όχι μόνο υιοθετήθηκε από τα «τούβλα», αλλά και διευρύνθηκε επίσημα το 2010 με μια ακόμη αναπτυσσόμενη χώρα, τη Νότια Αφρική. Από τον Απρίλιο του 2011 στα καλεντάρια του πλανήτη σημειώνονται οι σύνοδοι κορυφής της νέας υπερεθνικής οργάνωσης BRICS, η οποία εκπροσωπεί το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού -σχεδόν 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους- και κάτι λιγότερο από το 22% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Την εβδομάδα που πέρασε, στη Φορταλέζα, μια πόλη στη Βόρεια Βραζιλία που έγινε παγκόσμια γνωστή τον τελευταίο μήνα επειδή φιλοξενούσε ματς του Μουντιάλ, διοργανώθηκε η 6η σύνοδος κορυφής των BRICS, η οποία μπορεί να περάσει στην ιστορία ως σύνοδος χειραφέτησης από τον παλιό κόσμο - που στο οικονομικό επίπεδο τουλάχιστον κυριαρχείτο από τις επιλογές των G7.
Η Βραζιλιάνα οικοδέσποινα Ντίλμα Ρούσεφ, τον πρόεδρο της Κίνας, Σι Τσιπίνγκ, της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, της Νότιας Αφρικής, Τζέικομπ Ζούμα, και ο νέος πρωθυπουργός της Ινδίας -μετά από την... υπερπαραγωγή των τελευταίων εκλογών- Ναρέντα Μόντι, υπέγραψαν την ίδρυση της δικής τους Παγκόσμιας Τράπεζας και του δικού τους Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ή εν πάση περιπτώσει ίδρυσαν μια αναπτυξιακή τράπεζα (New Development Bank ή NDB) και ένα ταμείο στήριξης (Contingency Reserve Arrangement ή CRA), στα πρότυπα των υφιστάμενων διεθνών οικονομικών οργανισμών, δηλώνοντας, βεβαίως, ότι οι δικοί τους νέοι οργανισμοί δεν πρόκειται να ανταγωνιστούν την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, αλλά να λειτουργούν συμπληρωματικά.
Η αλήθεια είναι ότι οι BRICS είναι μέτοχοι στο ΔΝΤ - και δη από αυτούς που εκνευρίστηκαν αφάνταστα όταν μπήκε το Ταμείο στις χώρες της Ευρωζώνης, δανείζοντας ποσά που ο Τρίτος Κόσμος δεν είχε δει ούτε στον ύπνο του. Αλλά ξέρουν καλά ότι ποτέ τους δεν θα μπορέσουν να πλειοψηφήσουν στο διευθυντήριο του ΔΝΤ κόντρα στους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους - γι' αυτό και θέλουν το δικό τους εργαλείο, που θα τους επιτρέψει να παίξουν ενισχυμένο ρόλο στη διεθνή σκηνή.
Οι τρεις πιο αδύναμες χώρες, Βραζιλία, Ινδία, Νότια Αφρική, πάλι είχαν προσπαθήσει να αναβαθμιστούν στο διεθνές σκηνικό από μόνες τους, πιέζοντας μεταξύ άλλων για μια μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, αλλά για την ώρα πέφτουν σε τοίχο. Εκτιμούν, λοιπόν, ότι η συμμετοχή τους στους BRICS βοηθάει να δυναμώσει διεθνώς η φωνή τους έναντι του «παλιού» κόσμου - και ανέχονται ως μικρότερο κακό την οικονομική υπεροπλία των Κινέζων και την πολιτική υπεροπλία των Ρώσων.
Όμως το ακρωνύμιο ήρθε για να μείνει - κι όχι μόνο υιοθετήθηκε από τα «τούβλα», αλλά και διευρύνθηκε επίσημα το 2010 με μια ακόμη αναπτυσσόμενη χώρα, τη Νότια Αφρική. Από τον Απρίλιο του 2011 στα καλεντάρια του πλανήτη σημειώνονται οι σύνοδοι κορυφής της νέας υπερεθνικής οργάνωσης BRICS, η οποία εκπροσωπεί το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού -σχεδόν 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους- και κάτι λιγότερο από το 22% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Την εβδομάδα που πέρασε, στη Φορταλέζα, μια πόλη στη Βόρεια Βραζιλία που έγινε παγκόσμια γνωστή τον τελευταίο μήνα επειδή φιλοξενούσε ματς του Μουντιάλ, διοργανώθηκε η 6η σύνοδος κορυφής των BRICS, η οποία μπορεί να περάσει στην ιστορία ως σύνοδος χειραφέτησης από τον παλιό κόσμο - που στο οικονομικό επίπεδο τουλάχιστον κυριαρχείτο από τις επιλογές των G7.
Η Βραζιλιάνα οικοδέσποινα Ντίλμα Ρούσεφ, τον πρόεδρο της Κίνας, Σι Τσιπίνγκ, της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, της Νότιας Αφρικής, Τζέικομπ Ζούμα, και ο νέος πρωθυπουργός της Ινδίας -μετά από την... υπερπαραγωγή των τελευταίων εκλογών- Ναρέντα Μόντι, υπέγραψαν την ίδρυση της δικής τους Παγκόσμιας Τράπεζας και του δικού τους Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ή εν πάση περιπτώσει ίδρυσαν μια αναπτυξιακή τράπεζα (New Development Bank ή NDB) και ένα ταμείο στήριξης (Contingency Reserve Arrangement ή CRA), στα πρότυπα των υφιστάμενων διεθνών οικονομικών οργανισμών, δηλώνοντας, βεβαίως, ότι οι δικοί τους νέοι οργανισμοί δεν πρόκειται να ανταγωνιστούν την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, αλλά να λειτουργούν συμπληρωματικά.
Η αλήθεια είναι ότι οι BRICS είναι μέτοχοι στο ΔΝΤ - και δη από αυτούς που εκνευρίστηκαν αφάνταστα όταν μπήκε το Ταμείο στις χώρες της Ευρωζώνης, δανείζοντας ποσά που ο Τρίτος Κόσμος δεν είχε δει ούτε στον ύπνο του. Αλλά ξέρουν καλά ότι ποτέ τους δεν θα μπορέσουν να πλειοψηφήσουν στο διευθυντήριο του ΔΝΤ κόντρα στους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους - γι' αυτό και θέλουν το δικό τους εργαλείο, που θα τους επιτρέψει να παίξουν ενισχυμένο ρόλο στη διεθνή σκηνή.
Η επιτυχία του Πούτιν
Ουσιαστικά αυτός που πίεσε περισσότερο για την ίδρυση των NDP και CRA ήταν ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν, ο οποίος είχε πανευτυχής και με τη... συγκυρία. Ενώ είχε δρομολογήσει πριν από δύο χρόνια το... εναλλακτικό ΔΝΤ, οι υπογραφές έπεσαν τώρα, που η Ρωσία απομονώνεται όλο και περισσότερο από τους μέχρι πρόσφατα εταίρους της στο G8, το οποίο ξανάγινε -προσωρινά;- G7. Για τον πιεσμένο, λόγω Ουκρανίας, Πούτιν, που βλέπει τις κυρώσεις της Δύσης να εντείνονται, η σύνοδος των BRICS ήταν μια βαθιά ανάσα. Στη «Διακήρυξη της Φορταλέζα» δεν υπήρχε ούτε μια επικριτική επισήμανση για τον ρόλο της Ρωσίας στην ουκρανική κρίση, ούτε κουβέντα για την προσάρτηση της Κριμαίας. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι ειδικά η Κίνα, που έχει αποσχιστικά ζητήματα να την ταλαιπωρούν, θεωρεί κακό προηγούμενο κάθε αλλαγή συνόρων.Τα νέα εργαλεία
Όμως και η Κίνα ήθελε στη Φορταλέζα να επικεντρωθεί σε ζητήματα οικονομικής συνεργασίας και διακυβέρνησης. Και ήταν η πιο... γαλαντόμα, αφού είναι οικονομικά και στην καλύτερη θέση από τους άλλους τέσσερις. Το δικό της μερίδιο στο CRA δεσμεύτηκε ότι θα είναι 41 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η Ρωσία, η Βραζιλία και η Ινδία θα βάλουν από 18 και η πιο αδύναμη Νότια Αφρική 5 δισ. Αντίθετα, τα ιδρυτικά κεφάλαια για την εναλλακτική Παγκόσμια Τράπεζα, την NDB, θα διοχετευτούν ακριβοδίκαια, από 10 δισεκατομμύρια κάθε χώρα. Η αρχική ιδέα είναι να επεμβαίνει το CRA με βραχυπρόθεσμα δάνεια, εάν έχουν δυσκολίες πληρωμών οι χώρες των BRICS, ενώ η NDB θα χρηματοδοτεί πρωτίστως έργα υποδομών. Έδρα της τράπεζας θα είναι η Σαγκάη, ενώ θα είναι έτοιμη να λειτουργήσει το 2016.Η σημασία της νέας τράπεζας είναι περισσότερο πολιτική, παρά αμιγώς οικονομική, καθώς το ιδρυτικό της κεφάλαιο είναι μικρό και τα πρώτα χρόνια δεν θα έχει τη δυνατότητα να δίνει πιστώσεις μεγαλύτερες από 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως - την ώρα που η Παγκόσμια Τράπεζα δάνεισε μόνο πέρσι 61 δισ. Αντίστοιχα το CRA διαθέτει μόλις το ένα δέκατο των δυνατοτήτων του ΔΝΤ, που διαθέτει αυτή τη στιγμή περί τα 940 δισεκατομμύρια δολάρια.Η ικανοποίηση των Κινέζων
Παρ' όλα αυτά για την Κίνα, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει μαζέψει τεράστια συναλλαγματικά αποθέματα, η ίδρυση των δύο νέων οργανισμών είναι θέμα κύρους - και εξαιρετικά... φθηνή. Καθώς είναι η μόνη από τους νέους εταίρους της που διατηρεί σταθερά υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και έχει βγει στο σεργιάνι για επενδύσεις, εκτιμά ότι η συμμετοχή της στους BRICS της ανοίγει νέους ορίζοντες. Βέβαια, το Πεκίνο δεν έχει την ψευδαίσθηση ότι βρήκε μια νέα «οικογένεια», τα συμφέροντα των πέντε χωρών είναι πολύ συχνά αντικρουόμενα - κυρίως στον οικονομικό τομέα ανταγωνίζονται μεταξύ τους για τη διασφάλιση πρώτων υλών. Αλλά βλέπει τους BRICS ως μια προσωρινή συμμαχία, αμοιβαία επωφελή. Συμφώνησε, λοιπόν, να αγοράσει φυσικό αέριο από τη Μόσχα, αξίας 400 δισεκατομμυρίων, συμφωνία που πανηγύρισε η Ρωσία ως απόδειξη ότι υπάρχουν κι αλλού αγορές, πέρα από την Ευρώπη. Ταυτόχρονα, όμως, της έκλεισε και προσωρινά το στόμα, μπροστά στην οικονομική επέλαση της Κίνας στην κεντρική Ασία, σε χώρες που η Ρωσία θεωρούσε «δικές» της.Οι τρεις πιο αδύναμες χώρες, Βραζιλία, Ινδία, Νότια Αφρική, πάλι είχαν προσπαθήσει να αναβαθμιστούν στο διεθνές σκηνικό από μόνες τους, πιέζοντας μεταξύ άλλων για μια μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, αλλά για την ώρα πέφτουν σε τοίχο. Εκτιμούν, λοιπόν, ότι η συμμετοχή τους στους BRICS βοηθάει να δυναμώσει διεθνώς η φωνή τους έναντι του «παλιού» κόσμου - και ανέχονται ως μικρότερο κακό την οικονομική υπεροπλία των Κινέζων και την πολιτική υπεροπλία των Ρώσων.
