Πολυπολιτισμικότητα και εξέλιξη των κοινωνιών

Σπύρος ΛίτσαςΕνα λάθος του δαίμονα του τυπογραφείου στο σημείωμα της προηγούμενης Κυριακής μού έδωσε την ιδέα για το σημερινό άρθρο. Εγραφα λοιπόν στο σημείωμα της 13ης Ιουνίου με τίτλο «Τα δύο "θερμά μέτωπα" του χειμώνα για την Ευρώπη»: «Η πολυπλοκότητα της διεθνούς πολιτικής, που γίνεται ακόμα πιο έντονη εξαιτίας του πολυπολισμού...» Ο δαίμων μετέτρεψε τη συστημική συνθήκη του πολυπολισμού, την ανάδειξη δηλαδή μιας πολυεπίπεδης κατανομής ισχύος σε διεθνές επίπεδο που επηρεάζεται από τουλάχιστον τρεις κύριους εθνοκρατικούς δρώντες και άνω, σε αυτήν του πολυπολιτισμού, μετατρέποντας ένα κυρίαρχο διεθνοπολιτικό ζήτημα σε καθαρά κοινωνιολογικό.

 Αφού έγιναν οι απαραίτητες διευκρινίσεις, που προσωπικά τις θεωρώ εξαιρετικά σημαντικές, μια και η επικοινωνία που έχουμε δομήσει μεταξύ μας όλα αυτά τα χρόνια μέσα από αυτήν εδώ τη στήλη βασίζεται σε ξεκάθαρους όρους και σε ορθολογικές αναλύσεις, ας δούμε ποιο το επίπεδο του επηρεασμού του πολυπολιτισμού στις ζωές μας.


Ο πολυπολιτισμός δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Υφίσταται και επηρεάζει θετικά την εξέλιξη των κοινωνιών από την αυγή της Ιστορίας μέχρι και σήμερα. Οι διαφορετικές πνευματικές, πολιτισμικές, θρησκευτικές τάσεις που επικρατούν στο εσωτερικό κρατών, οι πολυεπίπεδες μουσικές, γεύσεις, μόδες, κοινωνικές νόρμες, ρεύματα και πεποιθήσεις προάγουν ένα πολύχρωμο, ζωντανό και διαρκώς ανανεούμενο κοινωνικό πρότυπο που προτρέπει τη συλλογική συμπεριφορά να μη λιμνάζει αλλά να αποκτά διαρκώς νέες προσλαμβάνουσες και να εξελίσσεται με τον καιρό. Κοινωνίες που άκμασαν κατά τη διάρκεια του ιστορικού γίγνεσθαι εξέπεμψαν πολυπολιτισμικές αύρες. Η Μινωική θαλασσοκράτειρα, η αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η Γαλλία, η Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μερικά παραδείγματα πολυπολιτισμικών κοινωνικών δεδομένων που η ορθή πολιτική διαχείριση αυτών τα μετέτρεψε σε σημαντικές πηγές ήπιας ισχύος. Δείτε σε αντιδιαστολή τις κοινωνίες που επέλεξαν να αποκοπούν από τα εκσυγχρονιστικά ρεύματα και από τις διεθνοπολιτικές ροές.

Η Κίνα με το εσωστρεφές αυτοκρατορικό της σύστημα, η Ιαπωνία μέχρι τις δομικές μεταβολές στην οντολογία της που προκάλεσε η παλινόρθωση Μέιτζι, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, η Σοβιετική Ενωση, η Αλβανία του Χότζα, η Ρουμανία του Τσαουσέσκου, τα αραβικά κράτη πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, η Καμπότζη των Ερυθρών Χμερ και η Βόρειος Κορέα. Δρώντες που θεωρούσαν την πολυπολιτισμικότητα παράγοντα «διαφθοράς των ηθών», πηγή θρησκευτικής απόκλισης ή εργαλείο αποσυντονισμού της μονοσήμαντης διαδρομής που τα γηγενή καθεστώτα είχαν δημιουργήσει για τους πολίτες τους. Αυτά είναι τα παραδείγματα κοινωνιών μονοδιάστατων που επιδίωξαν να κρυφτούν από την ίδια την εξέλιξη, με αποτέλεσμα να οδηγηθούν στο ιστορικό νεκροταφείο ή να έχουν χαράξει μια ευθεία πορεία προς αυτό.

Ο πολυπολιτισμός όχι μόνο δεν αποτελεί σημείο αρνητισμού και πολυπλοκότητας αλλά επιλύει εξαιρετικά πολλά ζητήματα που διαμορφώνουν συνθήκες κοινωνικού αρνητισμού και οπισθοδρόμησης. Σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία ο ρατσισμός απέναντι στο άλλο και το διαφορετικό δεν υφίσταται, επομένως, τοποθετούνται στο κοινωνικό περιθώριο ως λούμπεν μειοψηφίες όλες αυτές οι κοινωνικές τάσεις που οδηγούν τη συλλογικότητα σε τροχιές υψηλών εσωτερικών τριβών. Ο Ελληνισμός επέτυχε να αναπτυχθεί και να επιβιώσει γιατί ήταν πάντα στην πρωτοπορία των τάσεων αυτών. Αρκεί να συνομιλήσεις με Ελληνες της Πόλης, της Αλεξάνδρειας, της Κύπρου, από την κοσμοπολίτισσα Θεσσαλονίκη, από τα Χανιά, τη Σύρο και την Κέρκυρα, για να διαπιστώσεις το πόσο ισχυρές γίνονται οι κοινωνίες αυτές που μπολιάζονται με την αύρα των ανοιχτών οριζόντων ως άποψη και ως στάση ζωής. Ο πολυπολιτισμός δεν αποτελεί ισοπέδωση της ετερότητας αλλά λειτουργεί ως θεμέλιος λίθος του δημοκρατικού γίγνεσθαι, της κοινωνικής σύνθεσης και της πολυεπίπεδης δημιουργίας καθιστώντας εαυτόν ωφέλιμο για την ορθολογική ανάπτυξη της κάθε κοινωνίας.

 Οχι μόνο σήμερα στον 21ο αιώνα αλλά από την αρχή της ύπαρξης αυτού του κόσμου του «μικρού του μέγα».
  Σπύρος Ν. Λίτσας