Γιατί στην Αίγυπτο και την Ουκρανία και
όχι κάπου αλλού; Ποιοι παράγοντες προκαλούν σήμερα τις κοινωνικές
εξεγέρσεις και πώς μπορεί αυτές να μεταδοθούν από χώρα σε χώρα; Το
αμερικανικό Πεντάγωνο ξοδεύει τα τελευταία χρόνια εκατομμύρια δολάρια
για να μάθει τις απαντήσεις. Και μάλλον όχι από επιστημονικό
ενδιαφέρον...Το 2008, τη χρονιά δηλαδή που ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση στις
ΗΠΑ, ο αμερικανικός στρατός άρχισε να συνεργάζεται με πανεπιστημιακά
ιδρύματα και να χρηματοδοτεί ερευνητικά προγράμματα προκειμένου "να
κατανοήσει καλύτερα τις κοινωνικές, πολιτισμικές, συμπεριφορικές και
πολιτικές δυνάμεις που διαμορφώνουν περιοχές του κόσμου με στρατηγική
σημασία για τις ΗΠΑ".Το πρόγραμμα αποκαλείται Πρωτοβουλία Μινέρβα και η ιστοσελίδα του αποκαλύπτει ότι το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας έχει ήδη χρηματοδοτήσει 12 ερευνητικά προγράμματα πανεπιστημίων σε όλο τον κόσμο. Πώς ακριβώς στρατιωτικοποιούνται οι κοινωνικές επιστήμες; Μα φυσικά με την υιοθέτηση ερευνών που εμπίπτουν στα ενδιαφέροντα του Πενταγώνου. Έρευνες με τίτλους όπως "Ανιχνεύοντας την κρίσιμη μάζα στις κοινωνικές μεταδόσεις" (Πανεπιστήμιο του Κορνέλ) και "Κατανοώντας την προέλευση, τα χαρακτηριστικά και τις επιπτώσεις των μαζικών κινημάτων" (Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον) εντάσσονται στη σχετική πρωτοβουλία - με το αζημίωτο, βέβαια.
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Λόουελ της Μασαχουσέτης θα λάβουν δύο εκατομμύρια δολάρια για να ερευνήσουν τη συμπεριφορά των τρομοκρατών. Και ξεκινούν από πολύ νωρίς. "Η έρευνα σκοπεύει να αναγνωρίσει ακριβώς πως εμπλέκονται τα παιδιά στη διαδικασία" δηλώνει η καθηγήτρια Μια Μπλουμ στην εφημερίδα Λόουελ Σαν εξηγώντας ότι οι ερευνητές θα επικοινωνήσουν με παιδιά που συμμετέχουν σε τρομοκρατικές ομάδες, σε στρατούς και σε συμμορίες για να κατανοήσουν καλύτερα τα κοινά τους σημεία και τις μεταξύ τους διαφορές.
Το Πανεπιστήμιο του Ντένβερ διαπίστωσε ότι οι περισσότερες έρευνες αφορούν την αστάθεια στις φτωχές χώρες και αποφάσισε να επικεντρώσει τη δική του στις "χώρες μεσαίου εισοδήματος". Πέρσι, η Πρωτοβουλία Μινέρβα χρηματοδότησε έρευνα του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ που εστιάζει στους κινδύνους κοινωνικής αναταραχής από την κλιματική αλλαγή.
Το τριετές πρόγραμμα χρηματοδοτείται με περίπου δύο εκατομμύρια δολάρια για να επεξεργαστεί σενάρια σχετικά με το πώς η περιβαλλοντική κρίση μπορεί να επηρεάσει μια σειρά χώρες. Μέχρι σήμερα, το Μινέρβα έχει δαπανήσει 75 εκατομμύρια δολάρια σε αντίστοιχες έρευνες. Φέτος, το αμερικανικό Κογκρέσο ενέκρινε 17,8 εκατομμύρια για τη συνέχισή του.
Τα κοινωνικά κινήματα στο μικροσκόπιο
Ο ανεξάρτητος δημοσιογράφος Ναφίζ Αχμέντ ερεύνησε με τη σειρά του τα διάφορα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από το Πεντάγωνο για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πολλά από αυτά αφορούν μαζικά κινήματα και πράξεις πολιτικής ανυπακοής των τελευταίων χρόνων.Το Πανεπιστήμιο Κορνέλ, παραδείγματος χάριν, ερευνά "την κρίσιμη μάζα" των εξεγερμένων - το αριθμητικό σημείο ύστερα από το οποίο οι διαδηλωτές γίνονται επικίνδυνοι για την εξουσία. Από την πλευρά του, το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον βάζει στο μικροσκόπιο κοινωνικά κινήματα με περισσότερα από 1.000 μέλη σε 58 χώρες για να αποκαλύψει τη δυναμική τους, σημειώνει στο άρθρο του στην εφημερίδα Γκάρντιαν.
Με βάση την ορολογία των "επιστημών τρομοκρατίας" ή "τρομοκρατικών επιστημών", οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε ένα κίνημα αποκαλούνται "μεταδότες" με την επιδημιολογική έννοια. Η έρευνα του Πανεπιστημίου του Κορνέλ προσπαθεί να ανακαλύψει την κοινή συνισταμένη ανάμεσα στην αιγυπτιακή επανάσταση του 2011, το κίνημα διαμαρτυρίας κατά του Πούτιν μετά τις εκλογές του 2012 και τις περσινές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στην Τουρκία.
Για να το πετύχουν αυτό, οι ερευνητές παραδέχονται ότι εξετάζουν συζητήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Twitter προκειμένου "να αναγνωρίσουν τα άτομα που κινητοποιούνται σε μια κοινωνική μετάδοση και το πότε ακριβώς κινητοποιούνται". Πέρσι, το Μινέρβα χρηματοδότησε ερευνητικό πρόγραμμα με τον ευφάνταστο τίτλο "Ποιος δεν γίνεται τρομοκράτης και γιατί;" Διαβάζοντας όμως το προοίμιο της μελέτης ανακαλύπτει κανείς ότι ο πραγματικός στόχος της έρευνας είναι άλλος.
"Σε πολλές περιπτώσεις συναντούμε άτομα που μοιράζονται το ίδιο δημογραφικό, οικογενειακό, πολιτισμικό και κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο με εκείνους που ενεπλάκησαν με την τρομοκρατία, αλλά απείχαν από τον ένοπλο ακτιβισμό αν και συμμερίζονται τους στόχους των ένοπλων ομάδων. Το πεδίο των σπουδών τρομοκρατίας δεν έχει μέχρι σήμερα επιχειρήσει να μελετήσει αυτή την ομάδα. Το πρόγραμμά μας δεν επικεντρώνεται στους τρομοκράτες, αλλά στους υποστηρικτές της πολιτικής βίας", σημειώνουν οι ερευνητές.
"Μήπως είσαι τρομοκράτης;"
Και τελικά δεν επικεντρώνεται ούτε καν σε αυτούς, αφού διαβάζοντας κανείς λίγο παρακάτω διαπιστώνει ότι οι ερευνητές διεξήγαγαν 14 συνεντεύξεις με μέλη πολιτικών κομμάτων ή μη κυβερνητικών οργανώσεων που, αν και "ριζοσπαστικά", δεν επέλεξαν τον δρόμο της βίας. Ο Αχμέντ επικοινώνησε με την ερευνήτρια Μαρία Ράσμουσεν για να μάθει ποια ακριβώς κόμματα και ΜΚΟ κλήθηκαν σε ανάκριση από την πανεπιστημιακή ασφάλεια. Δεν έλαβε απάντηση.Ο δημοσιογράφος επικοινώνησε και με τους διευθύνοντες του προγράμματος Μινέρβα ρωτώντας ευθέως αν τα κινήματα διαμαρτυρίας σε πολλές χώρες του κόσμου θεωρούνται απειλή για την ασφάλεια των ΗΠΑ. Απάντησε το ίδιο το Πεντάγωνο: "Το υπουργείο Άμυνας παίρνει σοβαρά τον ρόλο του για την ασφάλεια των ΗΠΑ, των πολιτών και των συμμάχων τους. Αν και όλες οι προκλήσεις δεν αποτελούν αιτία σύγκρουσης και όλες οι συγκρούσεις δεν περιλαμβάνουν τον αμερικανικό στρατό, το Μινέρβα βοηθά στη χρηματοδότηση κοινωνικών ερευνών που ενισχύουν την κατανόηση του υπουργείου για το τι προκαλεί αστάθεια και ανασφάλεια στον κόσμο. Με το να κατανοεί καλύτερα αυτές τις συγκρούσεις και τις αιτίες τους, το υπουργείο μπορεί να προετοιμάζεται καλύτερα για το δυναμικό περιβάλλον ασφαλείας του μέλλοντος".
Τώρα επομένως έχουμε μια καλύτερη ιδέα γιατί η Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ παρακολουθεί τις τηλεφωνικές και ηλεκτρονικές επικοινωνίες ολόκληρου του πλανήτη, όπως αποκάλυψε πέρσι ο καταζητούμενος πλέον Έντουαρντ Σνόουντεν. Κάθε δίκτυο ανθρώπινης επικοινωνίας μπαίνει στο μικροσκόπιο και αναλύεται από μια σειρά πράκτορες και "ενσωματωμένους" επιστήμονες για να εντοπιστούν πιθανές εστίες αντίστασης που μπορούν να προκαλέσουν ενδεχόμενη "επιδημία" εξεγέρσεων.
Τη χρονιά άλλωστε που ξεκινούσε το πρόγραμμα Μινέρβα, το Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών του αμερικανικού στρατού προειδοποιούσε ότι μια σειρά από "εσωτερικές κρίσεις" θα μπορούσαν κάποια στιγμή να πυροδοτήσουν γενικευμένο κύμα διαμαρτυρίας. "Το υπουργείο Άμυνας ενδεχομένως να υποχρεωθεί από τις συνθήκες να θέσει τα μέσα που διαθέτει στη διάθεση της πολιτικής εξουσίας για να συγκρατηθούν και να ανατραπούν οι βίαιες απειλές προς τη δημόσια τάξη" σημείωνε η έκθεση αποκαλύπτοντας έτσι ότι η εισβολή στις κοινωνικές επιστήμες αποτελεί απλώς το πρώτο στάδιο μιας μακροχρόνιας εκστρατείας.
