Διχασμός της Ουκρανίας - Νέα διαίρεση της Ευρώπης Δυστυχώς οι σημερινές ευρωπαϊκές ηγεσίες είναι τόσο μικρές...

Του ΠΑΝΟΥ ΤΡΙΓΑΖΗ * Η εσωτερική σύγκρουση στην Ουκρανία έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, με πολλά αθώα θύματα και απρόβλεπτες συνέπειες. Οι δραματικές εξελίξεις δεν σηκώνουν απλουστεύσεις αλλά σφαιρική προσέγγιση.Το βέβαιο είναι ότι η Ουκρανία αποτελεί πεδίο νέων ανταγωνισμών στην Ευρώπη ανάμεσα στη Ρωσία και τις ΗΠΑ, αλλά και μεγάλες δυνάμεις στην Ε.Ε. Η Ρωσία θεωρεί ότι έχει θεμιτά συμφέροντα στην Ουκρανία, της οποίας μεγάλο τμήμα κατοικείται από παραδοσιακά ρωσόφωνους πληθυσμούς, ιδιαίτερα η Κριμαία και άλλες περιοχές που έχουν ταυτιστεί με τη ρωσική ιστορία στη διάρκεια πολλών αιώνων.Από την άλλη, η δυτική Ουκρανία είναι δυτικόστροφη και πολιτισμικά διαφοροποιημένη από την ανατολική. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια διχασμένη χώρα, με μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, κάτι που εκμεταλλεύονται οι μεγάλες δυνάμεις για τα παιχνίδια διεθνούς επιρροής που παίζουν.

Κατά τη μετασοβιετική εποχή, οι σχέσεις Ουκρανίας - Ρωσίας πέρασαν πολλές δύσκολες φάσεις, ιδιαίτερα μετά την ουκρανική λεγόμενη «πορτοκαλί επανάσταση». Το 2006, αρχές του χρόνου, είχε σημειωθεί ένταση Ρωσίας - Ουκρανίας για τις τιμές του φυσικού αερίου, με αποτέλεσμα η Ρωσία να διακόψει τη ροή μέσω Ουκρανίας του σημαντικότατου αυτού ενεργειακού πόρου για τη Δυτ. Ευρώπη.
Ας σημειωθεί ότι το 1/4 των προμηθειών της Ε.Ε. σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο προέρχονται από τη Ρωσία. Η Ουκρανία, στο πλαίσιο αυτό, αποτελεί πανευρωπαϊκό ενεργειακό κόμβο, στοιχείο που θα μπορούσε να λειτουργήσει ενοποιητικά για την Ευρώπη. 

Την Ουκρανία επιδιώκει να εντάξει στους κόλπους του και το ΝΑΤΟ, στο πλαίσιο της επέκτασής του προς ανατολάς. Αυτό γεννάει εύλογες και έντονες ανησυχίες στη Ρωσία, η οποία δεν θέλει το ΝΑΤΟ στα σύνορά της. Το άκρως ανησυχητικό συμπέρασμα είναι ότι το ουκρανικό μπορεί να αποτελέσει πηγή νέου διχασμού και αποσταθεροποίησης του συνόλου της Ευρώπης, με τη διαφορά ότι η γραμμή διαίρεσης, αυτή τη φορά, θα μετατεθεί ανατολικότερα. 

Πανευρωπαϊκή συνεργασία
Ποια είναι η απάντηση στην ουκρανική κρίση; Σίγουρα δεν είναι ο περιορισμός της ανεξαρτησίας της και η επιστροφή της σε αυταρχικά μοντέλα διακυβέρνησης, ούτε οι νεοφιλελεύθεροι μονόδρομοι για την αντιμετώπιση των οξύτατων κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων.Σε ό,τι αφορά τη διεθνή θέση της χώρας, αυτή πρέπει να είναι μέσα σε μια νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική, η οποία θα συμπεριλάβει μια νέα δομή για την πανευρωπαϊκή συνεργασία με τη συμμετοχή και της Ρωσίας. Και τα θεμέλια για μια τέτοια δομή υπάρχουν. Είναι ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), που αποτελεί συνέχεια της ιστορικής διαδικασίας της ΔΑΣΕ (γνωστής και ως «Διαδικασίας του Ελσίνκι»). 

Στο πλαίσιο αυτό, η Ουκρανία μπορεί να αποτελέσει παράγοντα ειρήνης και σταθερότητας για όλη την Ευρώπη.Ζητείται, λοιπόν, ένας «ιστορικός συμβιβασμός» για την Ουκρανία και το μέλλον της σε μια ειρηνική Ευρώπη.Δυστυχώς, οι σημερινές ευρωπαϊκές ηγεσίες είναι τόσο μικρές και πίσω από τις εξελίξεις, που είναι πολύ αμφίβολο αν μπορούν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων. Ούτε εμπνέονται από πανευρωπαϊκά οράματα, έχοντας αποδεχθεί την πρωτοκαθεδρία του ΝΑΤΟ (δηλαδή των ΗΠΑ) στα θέματα Ευρωπαϊκής Ασφάλειας, υποτιμώντας τον ρόλο του ΟΑΣΕ. 

Αλλωστε, οι ηγεσίες αυτές, συμπεριλαμβανομένης και της κυβέρνησης της Ελλάδας, φαίνεται να έχουν χάσει επί της ουσίας τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό τους, αφού έχουν επιλέξει το νεοφιλελευθερισμό και τον ευρωατλαντισμό. Επιλογές που σε καμιά περίπτωση δεν υπηρετούν την ενοποίηση της Ευρώπης, αλλά αντιθέτως συντελούν σε νέες διαιρέσεις στην ήπειρό μας, τόσο ανάμεσα σε Ανατολή-Δύση, Βορρά-Νότο, όσο και εντός των κοινωνιών των ευρωπαϊκών χωρών.
* υπεύθυνου του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων και Θεμάτων Ειρήνης του ΣΥΡΙΖΑ και μέλους του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Ειρήνη και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα