Δημοκρατία στην Τουρκία: Ο δείκτης δημοκρατικότητας (του Economist Intelligence Unit) κατατάσσει την Τουρκία στην κατηγορία του “υβριδικού πολιτεύματος.” Η Τουρκία βρίσκεται ένα σκαλί πριν την τελευταία κατηγορία. Δηλαδή, του “αυταρχικού πολιτεύματος” (όπου βρίσκονται η Κούβα, Β. Κορέα και άλλοι.) Η κατάταξη καθορίζεται, μεταξύ άλλων, από το επίπεδο πολιτικών ελευθεριών της χώρας, το εύρος πολιτικής συμμετοχής και πολιτικής κουλτούρας. Το περιοδικό Economist, παραδοσιακά φιλικό προς την Τουρκία, αναφέρει τα εξής εντυπωσιακά στοιχεία (Economist 2α Φεβρουαρίου, 2013): α.) ένας στους πέντε στρατηγούς, ή σύνολο 400 στρατηγών, βρίσκονται στις φυλακές της Τουρκίας, β.) από βομβαρδισμούς του Σεπτεμβρίου, 2012 σκοτώθηκαν 34 Κούρδοι πολίτες χωρίς καμιά έρευνα, γ.) μέχρι σήμερα ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων δεν είναι υπόλογος στον υπουργό άμυνας, δ.) οι εσωτερικοί κανονισμοί του στρατού, του επιτρέπουν παρεμβάσεις στην πολιτική, ε.) από το 1960 μέχρι σήμερα ο στρατός ανέτρεψε 4 κυβερνήσεις (κατά μέσο όρο, μια ανατροπή κάθε 15 χρόνια ), στ.) σε μια από αυτές της ανατροπές εκτελέστηκαν 50 πολίτες και συνελήφθηκαν 500,000 άλλοι, πολλοί εκ των οποίων τελικά πέθαναν στις φυλακές και ζ.) κατά τα τελευταία 10 χρόνια 934 νεαροί στρατιώτες αυτοκτόνησαν (ένας κάθε 4-5 μέρες για συνεχή περίοδο δέκα ετών.) Πολλές από τις οικογένειες των άτυχων νέων υποψιάζονται πως πολλοί από αυτούς έχουν δολοφονηθεί. Η Τουρκία συνεχίζει να διατηρεί τα παγκόσμια πρωτεία σε ότι αφορά τον αριθμό δημοσιογράφων που βρίσκονται στις φυλακές της. Όλα τα πιο πάνω από το Economist. Τώρα ας έλθουμε στο Freedom House που στην έκθεση του για το 2013 κατατάσσει την Τουρκία στην κατηγορία “μερικώς ελεύθερη” και την Κύπρο στην κατηγορία “ελεύθερη” σε ότι αφορά τα πολιτικά δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες. Δηλαδή, Τουρκία και δημοκρατία οδεύουν σε αντίθετες κατευθύνσεις.
Οικονομία της Τουρκίας: Βλέποντας τον αυταρχισμό και τα τεράστια δημοκρατικά ελλείμματα της Τουρκίας δεν μας ξαφνιάζει η κατάρρευση της αξίας της Τουρκικής λίρας, με όλους τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται για μια εισαγωγική χώρα,. Μέσα σε 4 μόνο μέρες ταραχών το χρηματιστήριο σημείωσε κατακόρυφη πτώση και οι περίφημες ξένες επενδύσεις άρχισαν να φεύγουν. Τα εταιρικά δάνεια δυσκολεύονται να εξυπηρετηθούν εφόσον 2/5 των συγκεκριμένων δανείων είναι σε ξένο συνάλλαγμα. Τα πήλινα πόδια πάνω στα οποία στηριζόταν το υποτιθέμενο οικονομικό θαύμα της Τουρκίας δεν άντεξαν.
Προς ενθάρρυνση όσων εκτίθενται στην προπαγάνδα του τύπου “τρέξτε να παραδοθούμε προτού η Τουρκία μεγαλώσει και άλλο και μας δώσει χειρότερους όρους συνθηκολόγησης” αναφέρω τα εξής: η αύξηση του ΑΕΠ της Τουρκίας κατά 4.5% είναι παραπλανητική και δεν εκφράζει την δημοκρατικότητα της χώρας ή την ποιότητα της οικονομίας της. Τα ουσιώδη πολιτικό- οικονομικά δεδομένα της χώρας προμηνούν συνεχή οικονομική, πολιτική και κοινωνική αστάθεια /κρίση: 1.) η Τουρκία λειτουργεί στα όρια του αυταρχισμού (και με επεκτατικές διαθέσεις.) Άρα, εξ ορισμού δεν μπορεί να σταθεροποιήσει πολίτευμα και οικονομία εφόσον απουσιάζει η δημοκρατική αρχή. Αισιόδοξες προβλέψεις όπως αυτές του οικονομολόγου Jim O'Neill περί τεράστιας μελλοντικής ανάπτυξης (μέχρι το 2050) των χωρών MINT (Mexico, Indonesia, Nigeria & Turkey) μετριάζονται /αμφισβητούνται από το ΒΒC με το εξής: “βέβαια, το πολιτικό (δηλαδή το δημοκρατικό έλλειμμα!) αποτελεί πρόκληση για την οικονομία της Τουρκίας” (BBC, 06.01.2014), 2.) Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών (εισαγωγές / εξαγωγές σε σχέση με το ΑΕΠ) βρίσκεται στο 7-8% (στο ίδιο ύψος όπως αυτό της Ελλάδας πριν την οικονομική κατάρρευση), 3.) το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Τουρκίας, με τρέχουσες τιμές, βρίσκεται στο καταθλιπτικό $10,595 (της Κύπρου: $26,389), 4.) η κατανομή εισοδήματος στην Τουρκία είναι η ίδια όπως και του Τουρκμενιστάν (ευνοεί σημαντικά τους πλουσίους) με Gini coefficient 40.3% (πηγή:CIA) ενώ το Gini coefficient της Κύπρου είναι 29%. (Σημείωση: όσο πιο ψηλό είναι το Gini coefficient τόσο στρεβλή είναι και η κατανομή πλούτου πράγμα που πολλές φορές αποτελεί προπομπό κοινωνικών προβλημάτων), 5.) ο μέσος όρος ανεργίας τις τελευταίες δεκαετίες στην Τουρκία ήταν 11-12% (στην Κύπρο μόλις 3.2%.) 6.) ο πληθωρισμός βρίσκεται στο 7.3% (ενώ στην Κύπρο στο πλην 1.3%.), 6.) ο μέσος μηνιαίος μισθός στην Τουρκία βρίσκεται στο πενιχρό $1,150 (ενώ στη Κύπρο είναι $2,800.) (κύρια πηγή των πιο πάνω στοιχείων: Κεντρικές Τράπεζες Τουρκίας και Κύπρου), 7.) στην Τουρκία το κράτος προσπαθεί να ελέγξει την δικαστική εξουσία ενώ στην Κύπρο η δικαιοσύνη λειτουργεί ανεξάρτητα, 8.) στην Τουρκία η δημοκρατικές αρχές παραβιάζονται συνεχώς. Το, «θα σπάσω τα χέρια όσων με υπονομεύουν” του Τούρκου πρωθυπουργού είναι ενδεικτικό της όλης κατάστασης.
Προς που πάμε; Η οικονομία των αυταρχικών καθεστώτων στο τέλος αποσταθεροποιείται (ή/και καταρρέει) ενώ των δημοκρατικών καθεστώτων, παρά τις κατά καιρούς προσωρινές οικονομικές κρίσεις, στο τέλος αναγεννιέται και επεκτείνεται. Η αυταρχική και επεκτατική Τουρκία εισέβαλε βίαια το 1974 και κατάστρεψε την οικονομία της Δημοκρατίας της Κύπρου. Σαράντα, μόλις, χρόνια μετά βλέπουμε την οικονομία του κατακτητή να βρίσκεται κατά πολύ πίσω αυτής του κατακτημένου (αλλά δημοκρατικού.) Μέσα από την πιο πάνω εικόνα βλέπω τα δικά μας τεράστια αποθέματα αισιοδοξίας, πατριωτισμού, σθένους αλλά και αντοχής. Η σημερινή οικονομική κρίση δεν θα πρέπει να μας φοβίζει γιατί απλά αυτή αποτελεί μια παρέκκλιση στην πορεία μας. Οι νέες συγκυρίες φαίνεται να είναι βοηθητικές για μας, ιδιαίτερα τα γεωστρατηγικά της ΑΟΖ. Απλά θα πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε πως τα πράγματα αλλάζουν υπέρ μας και μετά να διαχειριστούμε σωστά στην πορεία μας προς μια ελεύθερη και δημοκρατική Κύπρο.
*Ο Δρ Άρης Πετάσης, είναι μέλος του Board of Trustees, International Fund, Moscow State Aviation University.
