Του Κώστα Ράπτη Κατά τη διάρκεια του κογκλαβίου που έμελλε να τον εκλέξει Πάπα, ο κατά
κόσμον Jorge Mario Bergoglio είχε, όπως ο ίδιος αποκάλυψε εκ των
υστέρων, μια “μυστικιστική εμπειρία”: καθώς η καταμέτρηση των ψήφων
έδειχνε ότι επρόκειτο αυτός να είναι ο εκλεκτός των καρδιναλίων, τον
πλημμύρισε μια παράδοξη αίσθηση γαλήνης – η οποία και δεν τον
εγκατέλειψε έκτοτε.Ίσως λοιπόν μόνο εκτός ορθολογιστικού πλαισίου να μπορεί να εξηγηθεί το
παράδοξο ότι ο άνθρωπος που ως αρχιεπίσκοπος Μπουένος Άιρες απέφευγε με
κάθε τρόπο τις συνεντεύξεις και που όλοι χαρακτήριζαν συνεσταλμένο, όχι
απλώς ρίχτηκε στα νέα του καθήκοντα με πρωτόγνωρη αυτοπεποίθηση, αλλά και αποτέλεσε “επικοινωνιακό φαινόμενο”...
Απονέμοντας στον Πάπα Φραγκίσκο τον τίτλο του “Ανθρώπου της Χρονιάς” για
το 2013, το περιοδικό TIME απέφυγε μεν την αμήχανη θέση να στραφεί στον
έτερο επάξιο φιναλίστ Edward Snowden, αλλά και επικύρωσε ένα ήδη
διαμορφωμένο ρεύμα καθολικής αποδοχής του νέου Ποντίφηκα διεθνώς, το
οποίο χρήζει ερμηνείας.Ο Bergoglio δεν είναι βέβαια ο πρώτος Πάπας που ανακηρύσσεται “Πρόσωπο της Χρονιάς” από το Time: είχαν προηγηθεί ο Ιωάννης ΚΓ΄ (Angelo Giuseppe Roncalli) το ταραγμένο 1962, οπότε συγκάλεσε την Β΄ Βατικανή Σύνοδο, και ο Ιωάννης-Παύλος Β΄ (Karol Józef Wojtyła) το 1994, μετά από 16 χρόνια παποσύνης, ήδη σημαδεμένης από τον αγώνα του για την πτώση του ανατολικού μπλοκ.
Όμως ο Πάπας Φραγκίσκος βρίσκεται μόνο εννέα μήνες στον Θρόνο του Αγίου Πέτρου – και τον τίτλο του “Προσώπου της Χρονιάς” του τον είχε απονείμει η ιταλική έκδοση του Vanity Fair ήδη από τον Ιούλιο, ενώ σήμερα Παρασκευή σε εκδήλωση στην αντιπροσωπεία της Κομισιόν στη Ρώμη θα ανακοινωθεί η απονομή στον Ποντίφηκα του σημαντικού δημοσιογραφικού βραβείου “Argil: Άνθρωπος της Ευρώπης”. Σύμφωνα δε με τον ιταλικό Τύπο, ο Πάπας υπήρξε το αντικείμενο συζήτησης ή αναφοράς περίπου 1,2 δισ. χρηστών του Facebook το 2013.
"Σπάνια ένας νέος πρωταγωνιστής της παγκόσμιας σκηνής προκαλεί τόσο γρήγορα τόση προσοχή, τόσο μεταξύ των νέων όσο και μεταξύ των πιο ηλικιωμένων, μεταξύ των πιστών και των σκεπτικιστών, όσο ο πάπας Φραγκίσκος. Μέσα σε εννέα μήνες, κατάφερε να πάρει κεντρική θέση σε ουσιαστικές συζητήσεις της εποχής μας: για τον πλούτο και τη φτώχεια, την ισοδικία και τη δικαιοσύνη, τη διαφάνεια, τον εκσυγχρονισμό, την παγκοσμιοποίηση, το ρόλο της γυναίκας, τη φύση του γάμου, τους πειρασμούς της εξουσίας", δήλωσε χαρακτηριστικά η διευθύντρια του TIME, Nancy Gibbs.
Εν μέρει, η απήχηση αυτή οφείλεται στον ίδιο τον άνθρωπο, ο οποίος σε αντίθεση με τον λόγιο και μάλλον αγοραφοβικό προκάτοχό του, διακρίνεται από μία θερμή και αυθόρμητη σχέση με τον κόσμο, μη διστάζοντας να αγκαλιασθεί δημοσίως με παραμορφωμένους ασθενείς, να καθίσει ένα παιδί στον θρόνο του ή να πλύνει τα πόδια κρατούμενων τοξικομανών.
Από την πρώτη του εμφάνιση στον εξώστη ως Πάπας (όπου ζήτησε την ευλογία του λαού, προτού ο ίδιος απευθύνει την καθιερωμένη ευλογία Urbi et Orbi) και την επιλογή του ονόματός του, μέχρι την επίσκεψη έκπληξη στην Νήσο Λαμπεντούζα την επιμονή του να αποκαλείται απλώς “Επίσκοπος Ρώμης” ή την εγκατάσταση στον Ξενώνα της Αγίας Μάρθας αντί του Αποστολικού Ανακτόρου, ο Jorge Mario Bergoglio αποδεικνύεται δεξιοτέχνης των επικοινωνιακών χειρονομιών.
Επιπλέον, ο Πάπας Φραγκίσκος έχει προβεί στη συνειδητή επιλογή να προβάλλει μόνο το “θετικό” μήνυμα του Καθολικισμού και να προσπερνά τα θέματα των “πολιτιστικών πολέμων” (αμβλώσεις, gay γάμος κ.ο.κ.), διατυπώνοντας τις τοποθετήσεις του σε θέματα της συγκυρίας με φρασεολογία “στρογγυλεμένη” και αφήνοντας στις κατά τόπους Επισκοπικές Συνόδου το έργο της αντιπαράθεσης, εάν χρειάζεται, με τις πολιτικές ηγεσίες.
Στους περισσότερο συντηρητικούς καθολικούς κύκλους επικρατεί ήδη νευρικότητα, αλλά όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο βατικανολόγος δημοσιογράφος John Allen ανάμεσα στο πρόβλημα του να αποσπάσεις την προσοχή της υφηλίου και το πρόβλημα του να τη διαχειρισθεί, το δεύτερο είναι πολύ προτιμότερο. Ιδίως, θα πρόσθετε κανείς, μετά την καταρράκωση του κύρους της Εκκλησίας που έφεραν τα σκάνδαλα των παιδόφιλων ιερέων, της Τράπεζας του Βατικανού, των διαρροών παπικών εγγράφων κ.ο.κ.
Ήδη από την Ιταλία μέχρι τις ΗΠΑ οι ιερείς καταγράφουν με τρόπο μετρήσιμο το “effetto Francesco”, ήτοι την αύξηση, μετά την εκλογή του νέου Πάπα, του αριθμού των ανθρώπων που προσέρχονται στη λειτουργία ή την εξομολόγηση, μετά από απουσία πολλών ετών.
Στην πραγματικότητα, όμως, η επικοινωνιακή επιτυχία του Bergoglio οφείλεται κυρίως στην προέλευσή του από τον πλανητικό Νότο, γεγονός που του προσφέρει μεγαλύτερη εγγύτητα προς τη λαϊκή ευσέβεια και μία οπτική ριζικά διαφορετική από την ευρωπαϊκή σε ό,τι αφορά τα προβλήματα ενός κόσμου σε κρίση.
Του προσφέρει επίσης και μιαν συγκεκριμένη κληρονομιά, αυτήν της (μαρξιστικών επιρροών) λατινοαμερικανικής “θεολογίας της απελευθέρωσης”, η οποία μετά από δεκαετίες συντονισμένης καταδίωξης από το Βατικανό και τη Ουάσιγκτον περνά σε φάση μερικής επίσημης αποκατάστασης. Ήδη ο Βενέδικτος Ιστ΄ είχε ορίσει ως διάδοχό του στην ηγεσία της Συνόδου για το Δόγμα της Πίστεως (παλαιότερα γνωστής και ως Ιεράς Εξέτασης...) τον επιμελητή των Απάντων του, επίσκοπο Gerhard Ludwig Müller, ο οποίος συνδέεται στενά με τον κορυφαίο Περουβιανό “θεολόγο της απελευθέρωσης” Gustavo Gutiérrez.
Μολονότι ο Bergoglio ουδέποτε εντάχθηκε προσωπικά στο συγκεκριμένο θεολογικό ρεύμα φέρει πάντως τις επιδράσεις του, όπως αποδεικνύει η Αποστολική Προτροπή Evangelii Gaudium, το “προγραμματικό κείμενο” της παποσύνης του, όπου αρθρώνεται μια ενδιαφέρουσα κριτική στην “ειδωλολατρεία του χρήματος” στον αχαλίνωτο παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό.
“Η αλληλουχία των οικονομικών κρίσεων θα έπρεπε να οδηγήσει σε έναν επίκαιρο αναστοχασμό των μοντέλων οικονομικής ανάπτυξης και σε μια αλλαγή των τρόπων ζωής”, αναφέρει πάλι στο πρώτο μήνυμά του για την Ημέρα της Ειρήνης ο Επίσκοπος Ρώμης, καταδικάζοντας την “παγκοσμιοποίηση της αδιαφορίας”, επικρίνοντας τα υπέργοκα μπόνους των στελεχών, καταγγέλλοντας την απληστία και στην ανισότητα και προτείνοντας ευθέως την "αλληλέγγυα" αναδιανομή του πλούτου.
Και νά που αυτές ακριβώς οι “αποκλίσεις” γέννησαν την εξαίρεση στα διεθνή “ωσαννά” προς τον νέο Πάπα, αφού το συντηρητικότερο τμήμα των Λευκών Αγγλοσαξόνων Προτεσταντών των ΗΠΑ, του τύπου του Tea Party, δεν δίστασε να ορθωθεί επικριτικό. Χαρακτηριστική περίπτωση ο δημοφιλής ραδιοσχολιαστής Rush Limbaugh, ο οποίος κατήγγειλε ότι η Evangelii Gaudium είναι “καθαρός μαρξισμός από το στόμα ενός Πάπα”.”Αχαλίνωτος καπιταλισμός; Δεν υπάρχει πουθενά. Είναι μια φράση των σοσιαλιστών για να περιγράψουν τις ΗΠΑ”. Για να συμπληρώσει γλαφυρά ότι η Καθολική Εκκλησία των ΗΠΑ έχει προϋπολογισμό μεγαλύτερο από της General Electric και είναι ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης γης στο Μανχάταν.
“Ο Ιησούς κλαίει στον Παράδεισο για τα λόγια αυτού του Πάπα” σημειώνει από την πλευρά του ο Jonathon Moseley του Tea Party στο World Net Daily, υποστηρίζοντας ότι ο Χριστός στο Ευαγγέλιο υποστήριζε την ατομική ευθύνη και όχι τις πολιτικές αναδιανομής...
Ο σάλος υποχρέωσε ήδη την Washington Post να υπερασπισθεί, δια χειρός Michael Gerson, τον Πάπα Φραγκίσκο, σημειώνοντας ότι “η ιδεολογία μπορεί να αποβεί καταστροφικό υποκατάστατο της πίστης”, ότι όντως “ο ατομικισμός μπορεί να υπονομεύσει τη δικαιοσύνη και η ευημερία να καταστεί φυλακή” και ότι οι Πάπες Ιωάννης-Παύλος Β΄ και Βενέδικτος Ιστ΄ “δεν έλεγαν κάτι διαφορετικό” ως προς την κοινωνική διδασκαλία της Εκκλησίας.
Απομένει η ετυμηγορία της αμερικανικής κοινής γνώμης. Η οποία, πάντως, σύμφωνα με δημοσκόπηση του ABC News εκφράζει θετική γνώμη για τον Πάπα Φραγκίσκο σε ποσοστό 69%, δεκαπέντε μονάδες περισσότερο από τις αντίστοιχες γνώμες πέρσι για τον προκάτοχό του. Το ποσοστό μεταξύ των Καθολικών Αμερικανών ανέρχεται στο 92%, ενώ θετική εικόνα για την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έχει το 62% του συνόλου – έναντι μόλις 40% το 2002 στον απόηχο των σκανδάλων παιδοφιλίας της Βοστώνης.
http://www.capital.gr/4
