Του Δρα Γιάννου Χαραλαμπίδη
- Η μαρτυρία του Ανάν: Πώς η διζωνικότα πέρασε από τη διχοτόμηση του εδάφους, στις εξουσίες και τις δομές του πολιτειακού συστήματος, και πώς οι Τούρκοι δίδουν τη δική τους ερμηνεία
Οι Τούρκοι λένε το αυτονόητο: Ότι δηλαδή εκ των πραγμάτων η διζωνικότητα οδηγεί σε επί του εδάφους διχοτόμηση. Αυτήν τη διζωνικότητα, όπως είχε διευκρινίσει στη Λουκέρνη το 2004 ο τότε ΓΓ του ΟΗΕ Κόφι Ανάν, έχει περάσει από το έδαφος στο επίπεδο των εξουσιών και των δομών του κράτους! Και ως εκ τούτου, διχοτομούνται και η κυριαρχία και η διεθνής προσωπικότητα και η ιθαγένεια, ασχέτως των όποιων άλλων πολιτικών ρητορικών αναφορών ή ακόμη και «δεσμεύσεων», που είναι δυνατό να προκύψουν μέσω ενός κοινού ανακοινωθέντος. Ή ακόμη και με τη λύση.
Κεφαλοκλείδωμα και φυσικό αέριο
Η Τουρκία θεωρεί ότι η Κύπρος ανήκει στον δικό της ζωτικό χώρο και ότι ο πλούτος της, δηλαδή το φυσικό αέριο, θα πρέπει να τεθεί υπό τον δικό της έλεγχο. Το φυσικό αέριο είναι συναφές εργαλείο για τη γεωπολιτική κυριαρχία στην περιοχή μας και για την επίτευξη των τουρκικών στόχων και φιλοδοξιών, όπως αυτές εκδηλώνονται στη βάση μιας νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορία εντός και εκτός της ΕΕ.
Η Τουρκία εκτιμά ότι στην παρούσα φάση είναι δυνατό να διαδραματίσει ένα ρόλο πέραν εκείνου που διαδραματίζει το Ισραήλ, όμοιο με εκείνον της Ρωσίας στις σχέσεις της με την ΕΕ, καθώς και στις σχέσεις της στην ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου, όπως και στη Μέση Ανατολή. Και αυτό είναι ζήτημα συσχετισμένο με τη στρατηγική της να αναδειχθεί σε ενεργειακό σταυροδρόμι της Ευρώπης και γενικότερα.
Έτσι αναβιώσει ο δρόμος του μεταξιού στη λογική του δρόμου της ενέργειας. Απαραίτητος παράγοντας για να γίνει το όραμα πραγματικότητα είναι ο έλεγχος της Κύπρου και της ΑΟΖ της, μέσω μιας ομοσπονδιακής διευθέτησης. Με τη λύση, η Τουρκία δεν θα διαλύσει μόνο την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά θα επανακαθορίσει την Κυπριακή ΑΟΖ! Η υφιστάμενη συγκυριακή συνεργασία με το Ισραήλ δεν μπορεί να εγγυηθεί το μέλλον της Κύπρου και τα συμφέροντά της.
Επιβάλλεται στρατηγική συνεργασία με κεντρικό σημείο αναφοράς το φυσικό αέριο και τον τερματικό στο Βασιλικό, αλλά και κάτι άλλο: Η Κύπρος είναι η μοναδική διέξοδος για το Ισραήλ στο τουρκικό -ομού μετά των Αράβων- γεωπολιτικό κεφαλοκλείδωμα που οργανώνει η Άγκυρα. Ο άξονας Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ είναι συνταγή σταθερότητας, ακόμη και για την ίδια την Τουρκία, εφόσον στηρίζεται στη λογική των ισοζυγίων δυνάμεων, καθότι μπορεί να αναχαιτίσει την τουρκική επεκτατικότητα και να δημιουργήσει συνθήκες επίλυσης χρόνιων προβλημάτων στη βάση της λογικής και όχι της τουρκικής επιβολής, η οποία τροφοδοτείται από την υφιστάμενη τουρκική υπεροπλία και τη δική μας αδυναμία.
Εάν πέσει η Κύπρος…
ΕΑΝ πέσει η Κύπρος στα χέρια της Τουρκίας μέσω μιας ομοσπονδιακής λύσης τουρκικών προδιαγραφών και κλείσει η τελευταία για το Ισραήλ αναπνευστική οδός, και με δεδομένη την επιθετική τουρκική πολιτική, στην ουσία αυξάνονται οι πιθανότητες αστάθειας ακόμη και κρίσης ή/και σύγκρουσης. Εάν εμείς δεν υποδείξουμε επί τη βάσει σύγκλισης συμφερόντων στις ΗΠΑ και στην ΕΕ πόσο σημαντική είναι η αναθεώρηση της πολιτικής τους στην περιοχή, πώς θα βελτιωθεί η κατάσταση;
Εάν προκύψει μια κακή λύση στο Κυπριακό δεν θα πληγούν μόνο τα δικά μας, κυπριακά συμφέροντα, αλλά πολύ περισσότερο εκείνα των ΗΠΑ, προφανώς και της ΕΕ και του Ισραήλ. Η λύση του Κυπριακού δεν είναι προϋπόθεση μόνο για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, αλλά και για τη σταθερότητα και τη βελτίωση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ, καθώς και για την ειρήνη.
Το σχέδιο Ανάν στο Κουρδικό…
ΕΝΟΣΩ η τουρκική πολιτική παραμένει αλαζονική ακόμη και έναντι της ΕΕ, και ενόσω απομακρύνεται η Άγκυρα από τις Βρυξέλλες, συμβαίνουν τα εξής:
1. Τρίβουν τα χέρια τους Γερμανοί, Αυστριακοί, Γάλλοι και άλλοι, που δεν θέλουν να δουν την Τουρκία στην ΕΕ ως πλήρες κράτος-μέλος, διότι όχι μόνο θα συγκατοικούν μαζί της στην εξουσία της ΕΕ, αλλά ταυτοχρόνως η Τουρκία θα είναι, με βάση τα πληθυσμιακά και άλλα στοιχεία (συντελεστές ισχύος), η μεγαλύτερη δύναμη της ΕΕ, καθώς και της Μέσης Ανατολής. Εάν τώρα, που ακόμη και αυτοί οι Ευρωπαίοι διαπιστώνουν τουρκική αλαζονεία, η Άγκυρα εμφανίζεται περάνω της ΕΕ, τι θα συμβεί στο μέλλον, όταν θα καταστεί ενεργειακό σταυροδρόμι και όταν θα γίνει ακόμη πιο ισχυρή;
2. Βολεύεται και η Τουρκία διότι:
α) εμφανίζεται εσωτερικά ως μια υπερήφανη υπερδύναμη.
β) φορτώνει στην Κύπρο, στη Γερμανία, στην Αυστρία και σε άλλους την ευθύνη των καθυστερήσεων στις μεταρρυθμίσεις.
Αληθές είναι ότι η ίδια δεν είναι έτοιμη να προχωρήσει, αφού κατατρύχεται από το δημοκρατικό σύνδρομο των αποσχίσεων. Ότι δηλαδή η δημοκρατία θα απειλήσει τη συνοχή του τουρκικού κράτους.
Επί τούτου δε, θα έπρεπε ήδη η κυπριακή κυβέρνηση, σε συνεργασία με άλλα κράτη, και κυρίως εντός της ΕΕ, κατά τρόπον ώστε να τεθεί το σχέδιο Ανάν -το οποίο υποστηρίζει η Τουρκία στο Κυπριακό και υποστήριξε επίσης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2004- ως μοντέλο επίλυσης του Κουρδικού ή άλλων συναφών προβλημάτων, που σημαίνει εκ περιτροπής προεδρίες, σταθμισμένες ψήφους, 50% -50% αναλογίες στη Γερουσία και ούτω καθεξής. Εφόσον είναι τόσο καλό για την Κύπρο, γιατί να μην είναι και για την Τουρκία;
Η αξιοπρέπεια και ισχύς του Νταβούτογλου
Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ λογική της Τουρκίας αποτυπώθηκε την περασμένη Πέμπτη και Παρασκευή στη Μεικτή Διακοινοβουλευτική Επιτροπή Τουρκίας - ΕΕ (ΜΔΕ) όταν: πρώτο, ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου δεν παρέστη ως κύριος ομιλητής, όπως ήταν προγραμματισμένο, επειδή δεν θα ερχόταν ο αρμόδιος για θέματα Διεύρυνσης Στέφαν Φούλε. Και ως Τούρκος αξιωματούχος στη βάση της αρχής της ισότητας και εθνικής αξιοπρέπειας, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι ορθώς έπραξε.
Γιατί να δείχνει υποβαθμισμένος. Στο κάτω-κάτω, θεωρεί εαυτόν θεσμικά και άλλως πως ως ισχυρότερο. Δεύτερο, αποχώρησαν μετά από ολιγόλεπτες τοποθετήσεις από τη ΜΔΕ ο Τούρκος Υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Εγκεμέν Μπαγίς, ο Πρόεδρος της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης Τσεμίν Τσιτσέκ και ο Συμπρόεδρος της ΜΔΕ Αφίφ Ντεμιρκιράν. Το πρόσχημα ήταν οι εσωκομματικές υποχρεώσεις λόγω τοπικών εκλογών.
Ο λόγος τον οποίον αντιλήφθηκαν οι ευρωβουλευτές ήταν άλλος: Οι Τούρκοι αξιωματούχοι, αφού άνοιξε το κεφάλαιο 22 (περιφερειακή πολιτκή), πήραν αυτό που ήθελαν, ζήτησαν τα κεφάλαια 23 και 24, και μετά άφησαν τους ευρωβουλευτές στα κρύα του λουτρού. Ο τρόπος τουρκικής δράσης μοιάζει να είναι αυτοκρατορικός, και κάποιοι να τον βλέπουν ώς και εντυπωσιακό. Όμως, από την άλλη, είναι δυνατόν, αυτή η τουρκική πολιτική που βλέπει αφ' υψηλού, να εξελιχθεί σε αχίλλειο πτέρνα της Άγκυρας και κυρίως του τουρκικού λαού, που ζητά περισσότερη δημοκρατία και ένταξη στην ΕΕ.
Ο δρόμος προς τη Βιένη και τις Βρυξέλλες
ΕΝΟΣΩ οι Ευρωπαίοι κατανοούν ότι η Τουρκία αυξάνει την ισχύ της, όλο και περισσότερο απομακρύνονται από τη λήψη απόφασης για αποδοχή πλήρους ένταξης. Και ενόσω η Τουρκία αυξάνει την ισχύ της, όλο και περισσότερο -τουλάχιστον σε ρητορικό επίπεδο- απομακρύνεται η ίδια από την επιλογή της πλήρους ένταξης, η οποία, κατά μια άποψη, δεν είναι ούτε για την ίδια ούτε για την ΕΕ η πιο συμφέρουσα.
Γιατί; Διότι με την πλήρη ένταξη η Τουρκία θα είναι η ισχυρότερη χώρα της Ευρώπης και θα απειλεί τα συμφέροντα των υφιστάμενων ηγετικών χωρών της ΕΕ. Από την άλλη, με τον εκδημοκρατισμό της Τουρκίας υπάρχει μια αντίληψη που ισχυρίζεται ότι θα απειληθεί η συνοχή της. Θεωρείται ορθή η τουρκική πρακτική, με βάση την οποία η Άγκυρα δίδει το μήνυμα ότι μπορεί να γράφει στα παλαιότερα των υποδημάτων της την ΕΕ, διότι έτσι δεν γίνεται όμηρος των Βρυξελλών και θα μπορέσει να δικαιολογήσει την πολιτική τής μη ένταξης, όταν κρίνει στο μέλλον ότι αυτή θα είναι καταστροφική, επειδή θα απειλεί τη συνοχή της χώρας.
Οπότε θα προτιμά την ειδική σχέση. Χωρίς όμως να το αποδεχθεί δημόσια, διότι κάτι τέτοιο θα ήταν μέγιστο στρατηγικό διαπραγματευτικό ολίσθημα. H παρούσα φάση είναι μια win-win situation για την ΕΕ και την Τουρκία, όμως υπάρχει ο κίνδυνος να εξελιχθεί σε περιπέτεια, εάν η Τουρκία επιμένει να καταστεί πλήρες κράτος-μέλος και η ΕΕ λέει όχι. Σε μια τέτοια περίπτωση, όσο πιο ισχυρή είναι η Τουρκία τόσο περισσότερες θα είναι οι πιθανότητες πάσης φύσεως κρίσης.
Υπάρχει όμως και κάτι άλλο, το οποίο θα πρέπει να ληφθεί υπόψη: Για να αποδεχθεί η Τουρκία μια εδική σχέση, θα ζητήσει ισοδύναμα αντάλλαγμα. Και είναι πρόδηλο ότι εάν δεν λυθεί το Κυπριακό ώς τότε, θα είναι μέσα στα ανταλλάγματα, που δεν θα διστάσει η Ευρώπη να δώσει στην Άγκυρα, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι θα γλιτώσει από τον μπελά. Εάν όμως η Ευρώπη παραδώσει την Κύπρο στην Τουρκία, η Άγκυρα δεν θα δει την κίνηση αυτή ως απλό συμβιβασμό, αλλά ως αδυναμία. Και θα ζητά μελλοντικά περισσότερα, πλέον όχι από εμάς, αλλά από τις Βρυξέλλες.
Συνεπώς, ακόμη και αν δοθεί η Κύπρος στην Τουρκία, η αυτοκρατορική της πολιτική δεν θα ανακοπεί. Αντιθέτως, μέσω ημών θα ανοίξει ο δρόμος για τη Βιένη και μετά για τις Βρυξέλλες. Και για να λέμε και του στραβού το δίκαιο, οι Τούρκοι τη δουλειά τους κάνουν, όπως όλες οι περιφερειακές δυνάμεις που θέλουν να έχουν παγκόσμιο ηγετικό ρόλο. Το πρόβλημα όμως δεν είναι εάν η τουρκική πολιτική χαρακτηρίζεται ή όχι από αλαζονεία, η οποία είναι δυνατό να εξελιχθεί σε αχίλλειο πτέρνα, αλλά κάτι άλλο:
Η αλαζονεία των Ευρωπαίων, που έχουν την ψευδαίσθηση ότι μπορούν να παίζουν με τις φιλοδοξίες της Τουρκίας και η δική μας αδυναμία να αντιληφθούμε πού κινούνται τα πράγματα, συνιστούν εμφανείς πλέον αχίλλειες πτέρνες, από τις οποίες εάν δεν απαλλαγούμε, τόσο εμείς όσο και οι Ευρωπαίοι εταίροι θα βρεθούμε κάτω από τη σκιά της αυτοκρατορικής Τουρκίας, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει…
