Η σχιστολιθική «επανάσταση» των ΗΠΑ και η χαλάρωση των κυρώσεων στο
Ιράν αλλάζουν δραστικά την δομή της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου. Και ο
Opec χάνει την δυνατότητα αυξομείωσης της παραγωγής και «χειραγώγησης»
των τιμών.
Σε ένα ιδιωτικό γεύμα τον Νοέμβριο, μια ομάδα υψηλόβαθμων
στελεχών από τους μεγαλύτερους traders εμπορευμάτων στον πλανήτη, εκλήθη
να κάνει πρόβλεψη για την τιμή του πετρελαίου σε 12 μήνες. Ολες οι
προβλέψεις, χωρίς καμία εξαίρεση, ήταν ότι το αργό Brent θα πέσει κάτω από τα $100 ανά βαρέλι, το επίπεδο γύρω από το οποίο κινείται στα τελευταία τρία χρόνια.Αυτές οι προβλέψεις καθρεφτίζουν την κυρίαρχη άποψη που επικρατεί στην αγορά πετρελαίου. Από τα σχιστολιθικά κοιτάσματα των ΗΠΑ, μέχρι την χαλάρωση των κυρώσεων στο Ιράν,
στα επόμενα χρόνια αναμένεται να δοθεί τεράστια ώθηση στην διεθνή
παραγωγή πετρελαίου, ανατρέποντας την υπάρχουσα δομή της αγοράς
πετρελαίου, όπου τα επίπεδα προσφοράς επί μακρόν καθορίζονται από λίγους
παραγωγούς.
Κι αυτό αποτελεί πηγή ανησυχίας για το πετρελαϊκό κλαμπ του Opec,
οι υπουργοί Πετρελαίου του οποίου θα πραγματοποιήσουν την ετήσια σύνοδό
τους στην Βιέννη μέσα στην εβδομάδα. Το καρτέλ των παραγωγών της Μέσης
Ανατολής, της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής, έζησαν μια πολύ καλή
περίοδο τελευταία, καθώς οι τιμές παρέμεναν υψηλά, επιτρέποντας σε
ορισμένα μέλη να αντλούν όσο περισσότερο πετρέλαιο μπορούσαν.
Όμως πολλοί παράγοντες πιστεύουν ότι ο Opec θα μειώσει την παραγωγή του τον επόμενο χρόνο, καθώς αυξάνεται η προσφορά από τις ΗΠΑ, τον Καναδά, το Καζακστάν και άλλες χώρες εκτός του καρτέλ.
«Ο Opec συνεχίζει να έχει μεγάλη βαρύτητα στην αγορά, γιατί έχει την δυνατότητα να μειώνει την παραγωγή. Το θέμα είναι κατά πόσον οποιοδήποτε μέλος πέρα από την Σαουδική Αραβία, θα έχει την πρόθεση να το κάνει αυτό στο μέλλον, αντιδρώντας στις μεταβολές των συνθηκών στην αγορά», σχολιάζει ο Jason Bordoff του Columbia University Center on Global Energy Policy, που μέχρι πρόσφατα υπηρετούσε στην κυβέρνηση Obama.
Οι συζητήσεις για την επανάσταση στην προσφορά πετρελαίου ξεκινούν από τις ΗΠΑ. Για πρώτη φορά από την δεκαετία του 1980, η Αμερική παράγει περισσότερο αργό από όσο εισάγει. Σε λίγα χρόνια αναμένεται να γίνει η μεγαλύτερη παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο.
Οι ΗΠΑ επιπλέον είναι πιθανόν ότι ξεφεύγουν από τον «εθισμό» τους στο πετρέλαιο. Η κατανάλωση πετρελαϊκών προϊόντων φέτος κινείται 10% χαμηλότερα από το ζενίθ του 2005, καθώς το φθηνό και άφθονο σχιστολιθικό φυσικό αέριο τροφοδοτεί τους κινητήρες τρένων και φορτηγών, προσβάλλοντας το μονοπώλιο του πετρελαίου ως καύσιμο στις μεταφορές.
Η εξέλιξη αυτή μέχρι στιγμής έχει μικρή επίδραση τις τιμές, καθώς ο εμφύλιος πόλεμος στην Λιβύη και οι κυρώσεις εναντίον του Ιράν αντιστάθμιζαν την αύξηση της παραγωγής από τις ΗΠΑ. Το Brent κινείται φέτος κατά μέσο όρο στα 108,5 δολ. ανά βαρέλι και η Σ. Αραβία προσφέρει παραγωγή ρεκόρ με 10 εκατ. βαρέλια ημερησίως και άνω. Η παραγωγή από άλλα αραβικά κράτη, το Κουβέιτ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, κινείται σε ή κοντά σε επίπεδα ρεκόρ.
Οι αμερικανικές εισαγωγές από την Μ. Ανατολή παραμένουν επίσης ιδιαίτερα δυναμικές, καθώς τα εξελιγμένα διυλιστήρια του Τέξας συνεχίζουν να εξαρτώνται από τις «βαρύτερες» ποικιλίες αργού της περιοχής. Αλλά η «μεταμόρφωση» των ΗΠΑ δεν περνάει απαρατήρητη στον αραβικό κόλπο, και ειδικά στο Ριάντ.
Οι Σαουδάραβες παρατηρητές δεν ανησυχούν τόσο για την αυξανόμενη αμερικανική παραγωγή, όσο για την μεταβολή που διακρίνουν στην στρατηγική του αρχαιότερου συμμάχου τους.
Η συμφωνία που υπόγραψαν οι μεγάλες δυνάμεις με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα την περασμένη εβδομάδα, καθώς και το αποτράβηγμα των ΗΠΑ από τις αεροπορικές επιθέσεις εναντίον της Συρίας, προκαλούν νευρικότητα στις σουνιτικές μοναρχίες της Αραβίας, που φοβούνται ότι οι ΗΠΑ «φλερτάρουν» με τους σιΐτες αντιπάλους τους στην περιφέρεια. Οι νεώτεροι και οι παλαιότεροι παράγοντες της αραβικής βιομηχανίας θεωρούν ότι υπάρχει άμεσος συσχετισμός ανάμεσα στην αμερικανική εξωτερική πολιτική και την αγορά πετρελαίου.
«Επικρατεί ξεκάθαρα η αίσθηση ότι στην Δύση και ειδικά στις ΗΠΑ υπάρχει έλλειψη στρατηγικής και στρατηγικού σχεδιασμού», σχολίασε ο Sadad Al-Husseini, πρώην κορυφαίο στέλεχος της σαουδαραβικής πετρελαϊκής Aramco. «Δείχνουν ότι δεν ξέρουν τι θέλουν να κάνουν στην εξωτερική και την οικονομική πολιτική κι αυτό προκαλεί αβεβαιότητα για τους παραγωγούς πετρελαίου»
Η αβεβαιότητα για την ζήτηση καθρεφτίζεται στις επενδυτικές αποφάσεις. Στις αρχές του έτους η Σαουδική Αραβία είχε αναγγείλει ότι αίρει τον στόχο αύξησης της παραγωγικής της δυνατότητας πάνω από τα τρέχοντα επίπεδα των περίπου 12,5 εκατ. βαρελιών ημερησίως μέχρι το 2040, εξαιτίας της αύξησης της προσφοράς από αλλού.
Τα ΗΑΕ φημολογείται ότι έχουν αναβάλει τον στόχο αύξησης της παραγωγικής τους δυνατότητας στα 3,5 εκατ. β/η από το 2017 στο 2020. Στο Κουβέιτ η κυβέρνηση μάχεται με το κοινοβούλιο για να περάσει μέτρα πρόσθετων επενδύσεων σε πλεονάζουσα παραγωγική δυνατότητα.
Τα αραβικά κρατίδια οπωσδήποτε συνεχίζουν να κάνουν δαπάνες: Η Σ. Αραβία «έριξε» 17 δισ. δολ. στην ανάπτυξη του οικοπέδου Μανίφα, που ξεκίνησε την παραγωγή του φέτος. Η παραγωγή από εκεί προβλέπεται να φτάσει στα 900.000 β/η, όσο είναι και η τρέχουσα παραγωγή από τα οικόπεδα Μπέικεν ή Ίγκλ Φορντ, τα οποία πρωτοστατούν στην σχιστολιθική «επανάσταση» των ΗΠΑ.
Ωστόσο οι επενδύσεις όλο περισσότερο γίνονται για να αντικατασταθεί η χαμένη παραγωγή από την ωρίμανση κοιτασμάτων και όλο λιγότερο για να αυξηθεί η παραγωγική δυνατότητα.
«Το κόστος επένδυσης σε πλεονάζουσα παραγωγική δυνατότητα είναι πολύ υψηλό και οι λαοί των αραβικών κρατών ασκούν τεράστιες πιέσεις ώστε να τοποθετηθούν αλλού οι επενδύσεις», εξηγεί ο κ. Al Sabban.
Πάντως οι Άραβες αξιωματούχοι διασκεδάζουν την ιδέα ότι η αυξανόμενη διασπορά της προσφοράς, συνιστά ευρύτερη απειλή για την ζήτηση αργού πετρελαίου. Η εκτίναξη στην αμερικανική παραγωγή πετρελαίου έχει επισκιάσει τα απογοητευτικά μεγέθη παραγωγής μιας σειράς άλλων κρατών εκτός Opec, που αναμενόταν να αναδειχθούν σε αντίβαρα του καρτέλ.
Στην Βραζιλία, οι ανακαλύψεις σε πολύ μεγάλα θαλάσσια βάθη το 2007 και 2008 υποτίθεται ότι θα ανέβαζαν την χώρα στις κορυφαίες θέσεις των πετρελαιοπαραγωγικών κρατών. Αντ' αυτού όμως, η παραγωγή μειώθηκε το 2012 και η International Energy Agency πιστεύει ότι θα μειωθεί εκ νέου φέτος, καθώς η κρατική Petrobras δυσκολεύεται να αντλήσει πετρέλαιο 4 χιλιόμετρα κάτω από νερό, βράχο και αλάτι.
Στο Καζακαστάν, το αχανές κοίτασμα Κασάγκαν εξακολουθεί να βασανίζει τους κολοσσούς ExxonMobil, ENI, Royal Dutch Shell και Total, με διαρροές δηλητηριωδών αερίων και άλλα μεγάλα τεχνικά θέματα. Μετά από μια 5ετία καθυστερήσεων και 50 δισ. δολ. επενδύσεων, η παραγωγή ξεκίνησε μόλις τον Σεπτέμβριο και σταμάτησε πάλι μέσα σε λίγες εβδομάδες, λόγω νέου τεχνικού προβλήματος.
Όμως πολλοί παράγοντες πιστεύουν ότι ο Opec θα μειώσει την παραγωγή του τον επόμενο χρόνο, καθώς αυξάνεται η προσφορά από τις ΗΠΑ, τον Καναδά, το Καζακστάν και άλλες χώρες εκτός του καρτέλ.
«Ο Opec συνεχίζει να έχει μεγάλη βαρύτητα στην αγορά, γιατί έχει την δυνατότητα να μειώνει την παραγωγή. Το θέμα είναι κατά πόσον οποιοδήποτε μέλος πέρα από την Σαουδική Αραβία, θα έχει την πρόθεση να το κάνει αυτό στο μέλλον, αντιδρώντας στις μεταβολές των συνθηκών στην αγορά», σχολιάζει ο Jason Bordoff του Columbia University Center on Global Energy Policy, που μέχρι πρόσφατα υπηρετούσε στην κυβέρνηση Obama.
Οι συζητήσεις για την επανάσταση στην προσφορά πετρελαίου ξεκινούν από τις ΗΠΑ. Για πρώτη φορά από την δεκαετία του 1980, η Αμερική παράγει περισσότερο αργό από όσο εισάγει. Σε λίγα χρόνια αναμένεται να γίνει η μεγαλύτερη παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο.
Οι ΗΠΑ επιπλέον είναι πιθανόν ότι ξεφεύγουν από τον «εθισμό» τους στο πετρέλαιο. Η κατανάλωση πετρελαϊκών προϊόντων φέτος κινείται 10% χαμηλότερα από το ζενίθ του 2005, καθώς το φθηνό και άφθονο σχιστολιθικό φυσικό αέριο τροφοδοτεί τους κινητήρες τρένων και φορτηγών, προσβάλλοντας το μονοπώλιο του πετρελαίου ως καύσιμο στις μεταφορές.
Η εξέλιξη αυτή μέχρι στιγμής έχει μικρή επίδραση τις τιμές, καθώς ο εμφύλιος πόλεμος στην Λιβύη και οι κυρώσεις εναντίον του Ιράν αντιστάθμιζαν την αύξηση της παραγωγής από τις ΗΠΑ. Το Brent κινείται φέτος κατά μέσο όρο στα 108,5 δολ. ανά βαρέλι και η Σ. Αραβία προσφέρει παραγωγή ρεκόρ με 10 εκατ. βαρέλια ημερησίως και άνω. Η παραγωγή από άλλα αραβικά κράτη, το Κουβέιτ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, κινείται σε ή κοντά σε επίπεδα ρεκόρ.
Οι αμερικανικές εισαγωγές από την Μ. Ανατολή παραμένουν επίσης ιδιαίτερα δυναμικές, καθώς τα εξελιγμένα διυλιστήρια του Τέξας συνεχίζουν να εξαρτώνται από τις «βαρύτερες» ποικιλίες αργού της περιοχής. Αλλά η «μεταμόρφωση» των ΗΠΑ δεν περνάει απαρατήρητη στον αραβικό κόλπο, και ειδικά στο Ριάντ.
Οι Σαουδάραβες παρατηρητές δεν ανησυχούν τόσο για την αυξανόμενη αμερικανική παραγωγή, όσο για την μεταβολή που διακρίνουν στην στρατηγική του αρχαιότερου συμμάχου τους.
Η συμφωνία που υπόγραψαν οι μεγάλες δυνάμεις με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα την περασμένη εβδομάδα, καθώς και το αποτράβηγμα των ΗΠΑ από τις αεροπορικές επιθέσεις εναντίον της Συρίας, προκαλούν νευρικότητα στις σουνιτικές μοναρχίες της Αραβίας, που φοβούνται ότι οι ΗΠΑ «φλερτάρουν» με τους σιΐτες αντιπάλους τους στην περιφέρεια. Οι νεώτεροι και οι παλαιότεροι παράγοντες της αραβικής βιομηχανίας θεωρούν ότι υπάρχει άμεσος συσχετισμός ανάμεσα στην αμερικανική εξωτερική πολιτική και την αγορά πετρελαίου.
«Επικρατεί ξεκάθαρα η αίσθηση ότι στην Δύση και ειδικά στις ΗΠΑ υπάρχει έλλειψη στρατηγικής και στρατηγικού σχεδιασμού», σχολίασε ο Sadad Al-Husseini, πρώην κορυφαίο στέλεχος της σαουδαραβικής πετρελαϊκής Aramco. «Δείχνουν ότι δεν ξέρουν τι θέλουν να κάνουν στην εξωτερική και την οικονομική πολιτική κι αυτό προκαλεί αβεβαιότητα για τους παραγωγούς πετρελαίου»
Η αβεβαιότητα για την ζήτηση καθρεφτίζεται στις επενδυτικές αποφάσεις. Στις αρχές του έτους η Σαουδική Αραβία είχε αναγγείλει ότι αίρει τον στόχο αύξησης της παραγωγικής της δυνατότητας πάνω από τα τρέχοντα επίπεδα των περίπου 12,5 εκατ. βαρελιών ημερησίως μέχρι το 2040, εξαιτίας της αύξησης της προσφοράς από αλλού.
Τα ΗΑΕ φημολογείται ότι έχουν αναβάλει τον στόχο αύξησης της παραγωγικής τους δυνατότητας στα 3,5 εκατ. β/η από το 2017 στο 2020. Στο Κουβέιτ η κυβέρνηση μάχεται με το κοινοβούλιο για να περάσει μέτρα πρόσθετων επενδύσεων σε πλεονάζουσα παραγωγική δυνατότητα.
Τα αραβικά κρατίδια οπωσδήποτε συνεχίζουν να κάνουν δαπάνες: Η Σ. Αραβία «έριξε» 17 δισ. δολ. στην ανάπτυξη του οικοπέδου Μανίφα, που ξεκίνησε την παραγωγή του φέτος. Η παραγωγή από εκεί προβλέπεται να φτάσει στα 900.000 β/η, όσο είναι και η τρέχουσα παραγωγή από τα οικόπεδα Μπέικεν ή Ίγκλ Φορντ, τα οποία πρωτοστατούν στην σχιστολιθική «επανάσταση» των ΗΠΑ.
Ωστόσο οι επενδύσεις όλο περισσότερο γίνονται για να αντικατασταθεί η χαμένη παραγωγή από την ωρίμανση κοιτασμάτων και όλο λιγότερο για να αυξηθεί η παραγωγική δυνατότητα.
«Το κόστος επένδυσης σε πλεονάζουσα παραγωγική δυνατότητα είναι πολύ υψηλό και οι λαοί των αραβικών κρατών ασκούν τεράστιες πιέσεις ώστε να τοποθετηθούν αλλού οι επενδύσεις», εξηγεί ο κ. Al Sabban.
Πάντως οι Άραβες αξιωματούχοι διασκεδάζουν την ιδέα ότι η αυξανόμενη διασπορά της προσφοράς, συνιστά ευρύτερη απειλή για την ζήτηση αργού πετρελαίου. Η εκτίναξη στην αμερικανική παραγωγή πετρελαίου έχει επισκιάσει τα απογοητευτικά μεγέθη παραγωγής μιας σειράς άλλων κρατών εκτός Opec, που αναμενόταν να αναδειχθούν σε αντίβαρα του καρτέλ.
Στην Βραζιλία, οι ανακαλύψεις σε πολύ μεγάλα θαλάσσια βάθη το 2007 και 2008 υποτίθεται ότι θα ανέβαζαν την χώρα στις κορυφαίες θέσεις των πετρελαιοπαραγωγικών κρατών. Αντ' αυτού όμως, η παραγωγή μειώθηκε το 2012 και η International Energy Agency πιστεύει ότι θα μειωθεί εκ νέου φέτος, καθώς η κρατική Petrobras δυσκολεύεται να αντλήσει πετρέλαιο 4 χιλιόμετρα κάτω από νερό, βράχο και αλάτι.
Στο Καζακαστάν, το αχανές κοίτασμα Κασάγκαν εξακολουθεί να βασανίζει τους κολοσσούς ExxonMobil, ENI, Royal Dutch Shell και Total, με διαρροές δηλητηριωδών αερίων και άλλα μεγάλα τεχνικά θέματα. Μετά από μια 5ετία καθυστερήσεων και 50 δισ. δολ. επενδύσεων, η παραγωγή ξεκίνησε μόλις τον Σεπτέμβριο και σταμάτησε πάλι μέσα σε λίγες εβδομάδες, λόγω νέου τεχνικού προβλήματος.
