Του Γ. Σ. Κουμουτσάκου
Το έγκλημα. Ποιος ο θύτης;
Η χρήση χημικών αποτελεί κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου και βάναυση προσβολή των θεμελιωδών αρχών της διεθνούς ζωής και του πολιτισμού μας. Ακόμα περισσότερο, η χρήση χημικών όπλων κατά πολιτών σε κατοικημένη περιοχή συνιστά σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Η διεθνής κοινότητα δεν είχε λοιπόν άλλη επιλογή από το να καταδικάσει απερίφραστα τις εγκληματικές πράξεις στη Συρία που οδήγησαν σε τραγικό θάνατο πάνω από χίλιους αμάχους, μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά. Ωστόσο ακόμα και η πιο αυστηρή καταδίκη έχει σχετική μόνον αξία, αν δεν συνεπάγεται και τιμωρία για τον θύτη, τον όποιο θύτη. Όμως η επιβολή «τιμωρίας» σε ανεξάρτητο κράτος, είναι, πολιτικά, διπλωματικά και στρατιωτικά μια εξαιρετικά πολύπλοκη και επομένως εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση.
Πρώτα απ΄όλα θα πρέπει να είναι σαφές ποιος είναι ο θύτης. Στην
περίπτωση της Συρίας, όλα δείχνουν ότι θύτης είναι το στυγνό δικτατορικό
καθεστώς Άσαντ. Εντούτοις, μόνον το τελικό πόρισα των επιθεωρητών του
ΟΗΕ θα μπορέσει να δώσει μια οριστική, γενικής αποδοχής απάντηση
αίροντας τις επιφυλάξεις και τις αμφιβολίες, ειλικρινείς ή
προσχηματικές. Τέτοιο πόρισμα προς το παρόν δεν υπάρχει. Θα υπάρξει όμως
σε λίγα εικοσιτετράωρα.Το έγκλημα. Ποιος ο θύτης;
Η χρήση χημικών αποτελεί κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου και βάναυση προσβολή των θεμελιωδών αρχών της διεθνούς ζωής και του πολιτισμού μας. Ακόμα περισσότερο, η χρήση χημικών όπλων κατά πολιτών σε κατοικημένη περιοχή συνιστά σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Η διεθνής κοινότητα δεν είχε λοιπόν άλλη επιλογή από το να καταδικάσει απερίφραστα τις εγκληματικές πράξεις στη Συρία που οδήγησαν σε τραγικό θάνατο πάνω από χίλιους αμάχους, μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά. Ωστόσο ακόμα και η πιο αυστηρή καταδίκη έχει σχετική μόνον αξία, αν δεν συνεπάγεται και τιμωρία για τον θύτη, τον όποιο θύτη. Όμως η επιβολή «τιμωρίας» σε ανεξάρτητο κράτος, είναι, πολιτικά, διπλωματικά και στρατιωτικά μια εξαιρετικά πολύπλοκη και επομένως εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση.
Η τιμωρία. Ποια και πώς;
Στο παρόν στάδιο λοιπόν πολλά μέλη της διεθνούς κοινότητας εμφανίζονται διστακτικά ή και αρνητικά μπροστά στην επιλογή της στρατιωτικής «τιμωρίας» του καθεστώτος Άσαντ. Η ανάγκη ύπαρξης νομιμοποιητικής βάσης αποτέλεσε καθοριστικής σημασίας παράγοντα για την εξέλιξη αυτή. Στο πλαίσιο του σημερινού διεθνούς συστήματος, η χρήση ένοπλης δύναμης νομιμοποιείται πλήρως μόνο με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Όμως με βάση τα έως τώρα δεδομένα, είναι εμφανές ότι η Ρωσία και η Κίνα, ως μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, θα ασκήσουν βέτο σε ψήφισμα που θα μπορούσε να παράγει μια τέτοια νομιμοποίηση.
Γνωρίζοντας τις ισορροπίες στο Συμβούλιο Ασφαλείας, οι ΗΠΑ προσπάθησαν να αποσπάσουν διεθνή υποστήριξη, αναζητώντας ένα άλλο υπόβαθρο νομιμότητας, το οποίο όμως εκ των πραγμάτων δεν θα ήταν τόσο ισχυρό και γενικής αποδοχής, όσο μια απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Το ΝΑΤΟ και ο Αραβικός Σύνδεσμος καταδίκασαν σκληρά το καθεστώς Άσαντ, παρέχοντας πολιτική κάλυψη στις ΗΠΑ. Ωστόσο κανείς από τους δύο Οργανισμούς δεν υποστήριξε ανοικτά την ανάληψη στρατιωτικής δράσης. Το μεγαλύτερο, όμως, πλήγμα στις προσπάθειες των ΗΠΑ να εξασφαλίσουν την υποστήριξη ισχυρών παικτών της διεθνούς κοινότητας ήρθε από τον παραδοσιακά στενότερο σύμμαχό τους. Το Βρετανικό Κοινοβούλιο δεν ενέκρινε συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου σε στρατιωτική επίθεση κατά της Συρίας.
Ο διστακτικός αστυνόμος
Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, όμως, η απραξία δεν αποτελεί επιλογή. Σχεδόν ένα χρόνο πριν, ο Αμερικανός Πρόεδρος προειδοποιούσε το καθεστώς Ασαντ ότι η χρήση χημικών όπλων αποτελεί “κόκκινη γραμμή” για την Ουάσιγκτον. Έτσι η σημερινή κατάσταση αποτελεί μια ηθική, πολιτική και στρατηγική δοκιμασία για τις ΗΠΑ και τον Ομπάμα προσωπικά. Πιθανή υπαναχώρηση από την αρχική θέση θα συνεπαγόταν σοβαρό πλήγμα στο κύρος και την αξιοπιστία του ιδίου και των ΗΠΑ. Η πειστικότητα της αμερικανικής στρατηγικής εθνικής ασφάλειας θα εξασθενούσε μακροπρόθεσμα. Σε περίπτωση αδράνειας, χώρες όπως το Ιράν ή η Βόρειος Κορέα θα θεωρήσουν ότι ΗΠΑ και Δύση βρίσκονται σε αδυναμία να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά χώρες που παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο και απειλούν τη διεθνή ασφάλεια και ειρήνη με τις παράνομες πυρηνικές πολιτικές τους.
Με αυτά τα δεδομένα οι ΗΠΑ εμφανίζονται έτοιμες να ενεργήσουν ακόμα και μόνες τους αν χρειαστεί. Όμως, λόγω των προαναφερθεισών αντιδράσεων και επιφυλάξεων σε διεθνές επίπεδο και σε συνδυασμό με τη θέση που είχε διατυπώσει ο ίδιος ο Ομπάμα ως υποψήφιος για την Προεδρία των ΗΠΑ, ότι δηλαδή ο Πρόεδρος δε θα πρέπει να διατάζει μονομερώς ένοπλη επίθεση όταν δε θίγεται άμεσα η αμερικανική εθνική ασφάλεια, ο Αμερικανός Πρόεδρος αποφάσισε να ζητήσει την έγκριση του Κογκρέσου για να επέμβει στη Συρία.
Η ενδεχόμενη αλλά και εξόχως πιθανή αεροπορική επέμβαση φαίνεται ότι θα γίνει με “χειρουργικά” κτυπήματα σε εγκαταστάσεις αποθηκευμένων χημικών όπλων ώστε να εμποδιστεί μελλοντική χρήση τους από το καθεστώς. Ο πολιτικός στόχος θα είναι διττός. Αφενός η υπεράσπιση του Διεθνούς Δικαίου και συγκεκριμένα η απαγόρευση χρήσης χημικών. Αφετέρου η εξασθένιση του Άσαντ. Σημειώνω ότι αν και η Συρία δεν έχει υπογράψει τη Διεθνή Σύμβαση για τα Χημικά Όπλα, είναι συμβαλλόμενο μέρος του Πρωτοκόλλου της Γενεύης του 1925 που απαγορεύει τη χρήση χημικών όπλων. Χώρες όπως η Τουρκία και η Γαλλία αναμένεται να συνεισφέρουν σε αμερικανική επιχείρηση.
Ο αδύναμος ειρηνοποιός
Από μέρους της, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχοντας καταδικάσει την εγκληματική ενέργεια, υποστηρίζει σθεναρά την ανάγκη πολιτικής λύσης του Συριακού προβλήματος, τη λεγόμενη Γενεύη ΙI. Όμως η διεξαγωγή της διεθνούς ειρηνευτικής διάσκεψης καθυστερεί. Πολλοί θέλουν να πιστεύουν ότι ενδεχόμενο στρατιωτικό πλήγμα θα μπορούσε να σύρει τον Άσαντ στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΕ δε θα συμμετέχει με στρατιωτικές δυνάμεις σε ενδεχόμενη επέμβαση χωρίς σχετική Απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Λογικά όμως, θα στηρίξει διπλωματικά εκείνα τα κράτη-μέλη της που θα αποφασίσουν να συνταχθούν με τις ΗΠΑ. Σίγουρα, ο ρόλος της ΕΕ μπορεί να αναδειχθεί την επαύριον μιας επέμβασης δεδομένης της εμπειρίας της στην οικοδόμηση και διαφύλαξη της ειρήνης.
Ο σημαντικός προσεκτικός σύμμαχος
Για την χώρα μας, η συριακή κρίση είναι διπλή πρόκληση. Σε περίπτωση επίθεσης και διασποράς της κρίσης το μαζικό προσφυγικό ρεύμα από την Συρία αναμένεται να ενισχυθεί. Η χώρα μας θα είναι το πρώτο μέλος της ΕΕ που θα αισθανθεί το σχετικό αντίκτυπο. Σε οικονομικούς όρους, η ελληνική οικονομία θα υποστεί συνέπειες από τυχόν αύξηση της τιμής του πετρελαίου λόγω της κρίσης. Επιπρόσθετα, στη Συρία υπάρχει το ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο και αξιόλογη ελληνορθόδοξη κοινότητα. Ούτως ή άλλως ο κίνδυνος αποσταθεροποίησης της ευρύτερης περιοχής δε μπορεί να αποκλειστεί.
Μέσα στα δύσκολα αυτά, η Ελλάδα αναδεικνύεται σε ιδιαίτερα σημαντικό πόλο σταθερότητας στη «φλεγόμενη» γειτονιά της Ανατολικής Μεσογείου. Η γεωπολιτική αξία της Ελλάδας ενισχύεται. Επομένως θα ήταν σφάλμα να μείνει αδρανής μπροστά στη Συριακή κρίση. Τα γεγονότα επιβάλλουν άσκηση ενεργού εξωτερικής πολιτικής που θα ορίζεται από δύο παραμέτρους: α) το σεβασμό τη διεθνούς νομιμότητας, που σημαίνει ότι χωρίς Απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας η Ελλάδα δε συμμετέχει σε στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της Συρίας και β) την τήρηση των συμβατικών και συμμαχικών υποχρεώσεών της, εφόσον ζητηθεί κάτι τέτοιο.
*Ο κ. Γιώργος Σ. Κουμουτσάκος είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τη Νέα Δημοκρατία.
