ΤΗΣ ΦΑΝΟΥΛΑΣ ΑΡΓΥΡΟΥ
Τα ερωτήματα των Βρετανών ήταν κατά πόσον ήταν πρακτική λύση για όλους και αν στην πραγματικότητα ήταν η λιγότερο αρνητική επιλογή που είχαν
μέρος β’
Στο προηγούμενο μέρος της παρουσίασής των νέων βρετανικών εγγράφων, έγινε αναφορά στις μελέτες που έκαναν οι Βρετανοί προς υλοποίηση της διχοτόμησης στην Κύπρο. Το 1957 μελετήθηκαν τελικά (από την αποικιακή κυβέρνηση Χάρτινγκ στη Λευκωσία) δύο τρόποι διαχωριστικής γραμμής για τις δύο ζώνες (το 1956 είχαν μελετηθεί τέσσερις) και δόθηκαν ξεχωριστές εκτιμήσεις για τις δαπάνες. Οι δύο αυτές διαχωριστικές γραμμές βρίσκονται στον χάρτη και αντιστοιχούν από X σε X και από Y σε Y.
Υπολόγιζαν ότι:
Α) Καθαρή διχοτόμηση θα έπαιρνε τέσσερα χρόνια για την αναγκαστική μετακόμιση πληθυσμού.
Β) Σταδιακός διπολισμός των δύο κοινοτήτων μέσω επιχειρήσεων πολιτικών και οικονομικών πιέσεων. Αυτός ο τρόπος υπολόγιζαν θα χρειαζόταν δέκα χρόνια να φέρει αποτέλεσμα.
Επιτροπή περιουσιών
Οι οικονομικές πιέσεις θα επιβάλλονταν με τη δημοσιοποίηση της διχοτομικής γραμμής και τη θέσπιση νόμου, που θα απαγόρευε τις πωλήσεις ακίνητης περιουσίας ή μεταβίβασής της ως δωρεάς ή κληρονομιάς σε Ελληνοκύπριο στην τουρκική ζώνη ή σε Τουρκοκύπριο στην ελληνική ζώνη. Θα ιδρυόταν μια επιτροπή περιουσιών, που θα αναλάμβανε να αγοράσει τις ακίνητες περιουσίες που θα τις προσέφεραν Ε/κ στην τουρκική ζώνη ή αντίθετα, και θα τη μεταπωλούσε σε Ε/κ αγοραστές στην ελληνική ζώνη ή αντίθετα. Θα διδόταν προτεραιότητα σε αγοραστές που ζούσαν στη «λανθασμένη ζώνη» και ήθελαν να εγκατασταθούν με τις οικογένειές τους στη σωστή πλευρά της γραμμής. Οι αξίες της ακίνητης περιουσίας θα πάγωναν π.χ. στις τιμές αγοράς του 1956... Σημειώνεται ότι οι πρόνοιες αυτές ελάχιστα διαφέρουν από τις πρόνοιες που συνόδευαν το απορριφθέν Σχέδιο Ανάν 50 χρόνια αργότερα, όπως επίσης και τις σημερινές επιδιώξεις της ψευδοεπιτροπής των κατεχομένων.
Ζήτημα… πρακτικότητας
Στα συμπεράσματά τους οι σχεδιαστές Χάρτιγκ σημείωναν τα εξής: «Κανείς δεν μπορεί λογικά να υποστηρίξει ότι η διχοτόμηση είναι καλή λύση για το κυπριακό πρόβλημα. Τα ερωτήματα που πηγάζουν δεν είναι κατά πόσο είναι επιθυμητή αλλά κατά πόσο είναι πρακτική, κατά πόσο είναι λύση για όλους και κατά πόσο, στην πραγματικότητα, είναι η λιγότερο αρνητική από αριθμό άλλων επιλογών μπροστά μας. Το συμπέρασμα στο οποίο φθάσαμε με τη μελέτη αυτή είναι ότι η διχοτόμηση ίσως να μην είναι πρακτική, εκτός και αν επιβληθεί με δύο τρόπους (είτε με τον έναν είτε με τον άλλον) διά της βίας - είτε διά πυρός και σιδήρου είτε σταδιακά, με ένα σκόπιμο διπολισμό μεταξύ των δύο κοινοτήτων κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίες ή και περισσότερο...».
Λύση faute de mieux
Η έκθεση συνέχιζε: «Η διχοτόμηση θα πρέπει να θεωρηθεί ως λύση faute de mieux (εφόσον δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο) και πρέπει να χρησιμοποιηθεί μόνο και εφόσον δεν βρίσκονται πιο λογικές λύσεις. Οι προτιμητέες λύσεις παρά τη διχοτόμηση είναι α) η αυτοκυβέρνηση βάσει του σχεδίου Ράτκλιφ και β) ανεξαρτησία κάτω από διεθνείς εγγυήσεις, με κάποια διεθνή Αρχή να κρατάει τα ηνία και γ) η λύση με μια περίοδο προσαρμογής σε ένα ομόσπονδο σύστημα με ξεχωριστές ζώνες, μια ελληνική και μία τουρκική. Η διχοτόμηση θα φανεί ως μια σκόπιμη απόφαση υπέρ της φιλίας με την Τουρκία και εχθρότητας εναντίον της Ελλάδας, και επομένως θα υπάρξει ο ισχυρισμός ότι η διχοτομική γραμμή σε τέτοια περίπτωση θα γέρνει υπέρ της εξυπηρέτησης των τουρκικών συμφερόντων... Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών και νοουμένου ότι όλοι οι Έλληνες θα έχουν εκδιωχθεί από την τουρκική ζώνη, η ισορροπία θα επανεκτιμηθεί, δίδοντας στους Τούρκους μεγαλύτερο ποσοστό γης... Η ελληνική ζώνη θα είναι σε καλύτερη μοίρα βιωσιμότητας, λόγω των ορυκτών πλούτων που θα βρίσκονται στην ελληνική πλευρά...».
Η μοιρασιά
Εν πάση περιπτώσει, έγραφε η έκθεση Χάρτινγκ, έστω και αν οι Τουρκοκύπριοι, που είναι μόνο το ένα πέμπτο του πληθυσμού, θα έχουν σχεδόν το ένα τρίτο της νήσου... δεν έχουμε λόγο να υποθέσουμε ότι οποιοδήποτε σχέδιο διχοτόμησης, που για την κυβέρνηση της Α. Μεγαλειότητος θα είναι αντικειμενικό και δίκαιο, θα γίνει δεκτό ως ικανοποιητικό είτε από τους Τουρκοκυπρίους είτε από την τουρκική κυβέρνηση.
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Δημοσιογράφος/ερευνήτρια
