ΑΠ. ΔΟΞΙΑΔΗΣ Ο Ευκλείδης «σημάδεψε» τον Λίνκολν

Η επιρροή που άσκησε ο μεγάλος μαθηματικός Ευκλείδης στις ομιλίες του Αβραάμ Λίνκολν, σημαντικότερη εκ των οποίων θεωρείται η «Ομιλία στο Γκέτισμπεργκ», ήταν το θέμα της διάλεξης του μαθηματικού και συγγραφέα Απόστολου Δοξιάδη με θέμα «Ο Ευκλείδης στο Γκέτισμπεργκ», που έγινε την Παρασκευή στο Μουσείο Μπενάκη.Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την ομάδα Θαλής και Φίλοι, ιδρυτικό μέλος της οποίας είναι ο κ. Δοξιάδης, με αφορμή την προβολή της ταινίας του Στίβεν Σπίλμπεργκ στη χώρα μας.

Η μελέτη του Ευκλείδη έκανε τον Λίνκολν να γράφει τους λόγους του με βάση έννοιες όπως η «λογική» και η «απόδειξη». Το ανέφερε, άλλωστε, και ο ίδιος σε ένα βιογραφικό του που έγραψε για εφημερίδα της εποχής. «Μελέτησα τον Ευκλείδη, έμαθα τι σημαίνει ''απόδειξη'' και γύρισα στα νομικά μου», ανέφερε. Επιπλέον, σύμφωνα με μαρτυρίες που επικαλέστηκε ο κ. Δοξιάδης κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, ο Λίνκολν διάβαζε συνεχώς Ευκλείδη στο κρεβάτι του και μάλιστα ψιθύριζε αυτά που μόλις είχε μάθει.

Στις ομιλίες του ο Λίνκολν, ακολουθώντας την ίδια διαδικασία με τον Ευκλείδη, ξεκινά από αξιώματα τα οποία είναι πάντα αυτονόητα και στη συνέχεια έχτιζε το κατάλληλο νοητικό σύμπαν για να στηρίξει τις απόψεις του. Επιπλέον, ακολουθούσε τη μέθοδο της απόδειξης με βάση προηγούμενες είτε αυτονόητες είτε ήδη αποδεκτές αλήθειες.

Ο μαθηματικός και συγγραφέας Απ. Δοξιάδης κατά τη διάρκεια της διάλεξης στο Μουσείο Μπενάκη με θέμα «Ο Ευκλείδης στο Γκέτισμπεργκ»

Ο κ. Δοξιάδης τόνισε ότι η έλλειψη τυπικής μόρφωσης του Λίνκολν, ο οποίος φοίτησε σε σχολείο μόνο για έναν χρόνο, τον έκανε εντελώς διαφορετικό ρήτορα σε σχέση με τους άλλους πολιτικούς της εποχής που ανήκαν σε ανώτερη κοινωνική τάξη. «Ο λόγος του Λίνκολν ήταν γήινος, με καθημερινό ύφος, κοινό λεξιλόγιο και απλή σύνταξη» σημείωσε.
Ο Λίνκολν εγκατέλειψε προσωρινά την πολιτική το 1850 για να αφοσιωθεί στη δικηγορία. Επέστρεψε τέσσερα χρόνια αργότερα και ήταν εντελώς αλλαγμένος σε σχέση με τη μέχρι τότε άχρωμη πολιτική παρουσία του.

Η ανησυχία του ότι ο θεσμός της δουλείας θα συνεχιζόταν, η αγάπη του για το μυθιστόρημα της Χάριετ Μπίτσερ Στόου «Η Καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά» και η μελέτη του Ευκλείδη τον είχαν αλλάξει εντελώς.
«Μόνο με τη ρητορική του δεινότητα κατάφερε με λίγες ομιλίες να γίνει υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων για την προεδρία. Φανταστείτε πόσο παράξενο ακούγεται αυτό σήμερα», τόνισε ο κ. Δοξιάδης.
Ο κ. Δοξιάδης επισήμανε ότι οι σημερινοί πολιτικοί έχουν να κερδίσουν πολλά αν διαβάσουν τις ομιλίες του Λίνκολν, αν και αναγνώρισε ότι οι εποχές έχουν αλλάξει από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά.
«Είναι μάταιο να προτείνεις να διαβάσουν Ευκλείδη. Ο Λίνκολν ήταν ευτυχής που έζησε σε μια εποχή στην οποία ήταν τεράστια η δύναμη του λόγου. Στις σημερινές συνθήκες, με τα μέσα που υπάρχουν, δεν θα ευδοκιμούσαν εύκολα οι δυνατότητες να γίνουν τέτοιες ομιλίες με βάση τη λογική».
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1863
Η κληρονομιά της ιστορικής «Ομιλίας στο Γκέτισμπεργκ»
H ομιλία του Λίνκολν στο Γκέτισμπεργκ έγινε το απόγευμα της 19ης Νοεμβρίου 1863 κατά τη διάρκεια των εγκαινίων του στρατιωτικού νεκροταφείου στην περιοχή. Τέσσερις μήνες πριν, από την 1η έως την 3η Ιουλίου, είχε γίνει στο Γκέτισμπεργκ μια από τις πιο σημαντικές και φονικότερες μάχες του εμφυλίου πολέμου των ΗΠΑ με νικητές τους Βόρειους.
Η διάρκεια της ομιλίας του Λίνκολν στο Γκέτισμπεργκ ήταν περίπου δύο λεπτά και δεν ξεπέρασε τις 271 λέξεις. Αν και τα πρώτα χρόνια η συγκεκριμένη ομιλία έμεινε στην αφάνεια, η σπουδαιότητά της ανακαλύφθηκε μετά από μερικές δεκαετίες. Πλέον, αποτελεί θεμελιώδες κείμενο της πολιτικής Ιστορίας των ΗΠΑ και διδάσκεται στα σχολεία. Η κληρονομιά της ομιλίας στο Γκέτισμπεργκ είναι εμφανής και σε άλλες ομιλίες και κείμενα. Οταν, τον Αύγουστο του 1963, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στεκόταν στα σκαλιά του μνημείου του Λίνκολν για να εκφωνήσει τον λόγο που περιελάμβανε την περίφημη φράση «έχω ένα όνειρο», ξεκίνησε αντιγράφοντας την εναρκτήρια πρόταση της ομιλίας στο Γκέτισμπεργκ. Επίσης, στο σημερινό Σύνταγμα της Γαλλίας αναφέρεται ότι βασική αρχή της γαλλικής δημοκρατίας είναι «κυβέρνηση του λαού, από τον λαό, για τον λαό», ακριβώς όπως είχε πει ο Λίνκολν το 1863.
Ολόκληρο το κείμενο της ομιλίας στο Γκέτισμπεργκ είναι χαραγμένο στο μνημείο του Αβραάμ Λίνκολν στην Ουάσιγκτον.
Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ 1863
«Ολοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι»
Η ομιλία του Α. Λίνκολν στο Γκέτισμπεργκ της Πενσιλβάνια στις 19 Νοεμβρίου 1863, εν μέσω του αμερικανικού εμφιλίου πολέμου, έχει ως εξής:
Πριν από ογδόντα και επτά χρόνια οι πρόγονοί μας δημιούργησαν στην ήπειρο αυτή ένα νέο έθνος, που γεννήθηκε ελεύθερο και αφοσιώθηκε στην ιδέα ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι.
Τώρα έχουμε εμπλακεί σε φοβερό εμφύλιο πόλεμο, που θέτει σε δοκιμασία το κατά πόσον αυτό το έθνος, ή οποιοδήποτε άλλο έθνος, που γεννήθηκε και αφοσιώθηκε με τον τρόπο αυτό, μπορεί να επιβιώσει για πολύ. Συναντιόμαστε σε ένα σπουδαίο πεδίο μάχης αυτού του πολέμου. Εχουμε έλθει για να αφιερώσουμε ένα μέρος του πεδίου αυτού ως τελευταία κατοικία γι' αυτούς που έδωσαν εδώ τις ζωές τους, έτσι ώστε το έθνος αυτό να μπορέσει να ζήσει. Αυτή η ενέργειά μας είναι απολύτως ταιριαστή και πρέπουσα.
Ομως, με την ευρύτερη έννοια, δεν μπορούμε να αφιερώσουμε, δεν μπορούμε να καθαγιάσουμε τα χώματα αυτά. Οι γενναίοι άνδρες, ζωντανοί και νεκροί, που πολέμησαν εδώ, τα έχουν ήδη αγιάσει, πολύ πέρα των φτωχών δυνατοτήτων μας να εξάρουμε ή να μειώσουμε. Ο κόσμος θα ασχοληθεί λίγο και δεν θα θυμάται για πολύ τα όσα πούμε εδώ, αλλά ποτέ δεν μπορεί να λησμονήσει τι έπραξαν εδώ. Εναπόκειται σε εμάς τους ζωντανούς, όμως, να αφιερωθούμε στο έργο που έχουν φέρει, με τόση αριστεία, εις ατελές πέρας, μέχρι σήμερα, αυτοί που έπεσαν εδώ.
Εναπόκειται σε εμάς, όμως, να αφιερωθούμε, εδώ, στο μεγάλο καθήκον που στέκει ενώπιόν μας - να εντείνουμε την αφοσίωσή μας στον αγώνα για τον οποίο έδωσαν το τελευταίο μέτρο αφοσίωσης αυτοί οι τιμημένοι νεκροί, να διακηρύξουμε ξεκάθαρα εδώ ότι οι νεκροί αυτοί δεν πέθαναν μάταια, ότι αυτό το έθνος, υπό τη σκέπη του Θεού, θα βιώσει μια αναγέννηση της ελευθερίας, και ότι η διακυβέρνηση του λαού, από τον λαό, για τον λαό δεν θα εκλείψει από τη γη.
Στέλιος Βογιατζάκης