By Daniel Dombey Ένα νέο Μεγάλο Παιχνίδι εξελίσσεται και παίζεται στον θαλάσσιο χώρο της ανατολικής Μεσογείου. Η διερευνητική ανακωχή της Τουρκίας με το Ισραήλ είναι μια διαδικασία τόσο εντυπωσιακή, που ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ John Kerry εμφανίστηκε
στην Κωνσταντινούπολη το σαββατοκύριακο να κεντρίζει τις δύο πλευρές
για πλήρη αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων. Αλλά αν μπορούν να
γίνουν τα βήματα που περιέγραψε – αποζημίωση για τους εννέα Τούρκους που
σκοτώθηκαν από Ισραηλινούς στρατιώτες το 2010, αποφυγή των εμπρηστικών
δηλώσεων, ανταλλαγή πρεσβευτών- τότε μια μεγάλη σειρά από αλλαγές θα
δρομολογηθούν, από την Δαμασκό ως τις Βρυξέλλες. Ειδικότερα, υπάρχει το ζήτημα του αγωγού που θα μπορούσε να μεταφέρει το νέο-ανακαλυφθέν ισραηλινό φυσικό αέριο στην διψασμένη για ενέργεια Τουρκία –μια κίνηση που θα έδενε περισσότερο τους δύο συμμάχους των ΗΠΑ, παρά τις αμφότερες καχυποψίες.
«Είναι πιθανό να ακολουθήσει την προβλεπόμενη επαναπροσέγγιση η ενεργειακή συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ», δήλωσε ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας, Taner Yilidz, την Δευτέρα.
Τούρκοι αξιωματούχοι προειδοποιούν ότι οι διακρατικές συνομιλίες για μια τέτοια συνεργασία μπορούν να προωθηθούν πραγματικά, μόνο αφού γίνει ανταλλαγή πρεσβευτών –αλλά προσθέτουν ότι οι επιχειρηματικές επαφές πάνω στο θέμα είναι ήδη πολύ ζωηρές.
Ο Ozgur Altug της BGC στην Κωνσταντινούπολη, εκτιμά ότι η επαναπροσέγγιση σημαίνει ότι «οι σχετικά αδύναμες οικονομικές σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας θα αυξηθούν πάλι». Παρατηρεί ότι αν και οι τουρκικές εξαγωγές στο Ισραήλ έχουν αυξηθεί την τελευταία 10ετία (υποχωρώντας ελαφρώς το 2012) στο σημερινό επίπεδο των 2,5 δισ. δολ, έχουν μειωθεί ως ποσοστό επί των συνολικών εξαγωγών της Άγκυρας (εκ των οποίων καταλαμβάνουν περίπου 1,5% και όχι πάνω από 2% που ίσχυε παλαιότερα).
Αν και σημειώνει ότι οι δύο χώρες έχουν σχετικά χαμηλά επίπεδα άμεσων επενδύσεων μεταξύ τους, υπογραμμίζει τις δυνατότητες που υπάρχουν για τον τουρισμό. Οι Ισραηλινοί εκπροσωπούσαν πάνω από 2% των τουριστών που επισκέπτονταν στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ένα επίπεδο που μειώθηκε στο 9,3% μόλις στα τέλη του περασμένου έτους.
Όμως το μεγαλύτερο οικονομικό ζήτημα είναι πιθανότατα το φυσικό αέριο. Ο κ. Altug υπολογίζει ότι η Τουρκία θα γλιτώσει 1 δισ. δολ. το χρόνο σε ενεργειακό κόστος, αν μπει σε κοινοπραξία στο φυσικό αέριο με το Ισραήλ, ένα ποσό που θα αυξηθεί θεαματικά αν προστεθούν κι άλλες πρωτοβουλίες, όπως το πιθανό ενεργειακό deal της Τουρκίας με το Βόρειο Ιράκ. Λόγω αυτών των εξελίξεων, πιστεύει ότι η οικονομική αχίλλειος πτέρνα της χώρας, το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, που έφτασε στο 10% του ΑΕΠ το 2011 και παρέμεινε πάνω από το 6% το 2012, θα μπορούσε να παραμείνει κάτω από το 5% από το 2016.
Μια τόσο σημαντική οικονομικά σχέση θα μπορούσε να έχει κι άλλες επιπτώσεις. Αν και οι διπλωμάτες και των δύο πλευρών προειδοποιούν ότι η τουρκο-ισραηλινή σχέση δύσκολα θα επιστρέψει σύντομα στην θερμότητα της δεκαετίας του 1990, η συνεργασία πάνω στην Συρία, που και οι δύο χώρες ελπίζουν ότι θα αποφύγει να γίνει ένα αποτυχημένο κράτος και που το Ισραήλ θέλει να κρατήσει εκτός του ελέγχου της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, είναι μια ευδιάκριτη πιθανότητα.
Η ενεργειακή συνεργασία Τουρκίας – Ισραήλ μπορεί να έχει επίδραση και στην Κύπρο, που έχει τα δικά της κοιτάσματα φυσικού αερίου τα οποία είναι γειτονικά αλλά μικρότερα από του Ισραήλ. Αν η Κύπρος στερηθεί την ισραηλινή συνεργασία, μπορεί να μην έχει τις οικονομίες κλίμακας ώστε να προχωρήσει με το ακριβό εργοστάσιο LNG ή τον αγωγό στην Ελλάδα.
Αν και η Τουρκία, που εισέβαλε στην νήσο το 1974, δεν έχει διπλωματικές σχέσεις με την διεθνώς αναγνωρισμένη κυπριακή κυβέρνηση, ο κ. Yildiz επισήμανε επισταμένα χθες ότι αν προχωρούσε η ενεργειακή συνεργασία με το Ισραήλ, η Τουρκία ίσως «να ήθελε να δει και την συμμετοχή των Ελληνοκυπρίων».
Αν με κάποιο τρόπο, η Τουρκία και η Κύπρος κατορθώσουν να καθιερώσουν μια σχέση, συνακόλουθα θα ξεμπλοκάρει ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της Άγκυρας με την ΕΕ, αφού δεν μπορεί να κλείσει ούτε ένα κεφάλαιο των διαπραγματεύσεων για την συμμετοχή της Τουρκίας, όσο συνεχίζεται η διαμάχη, εξαιτίας της οποίας η Άγκυρα απαγορεύει στα κυπριακά λιμάνια να δέσουν σε λιμάνια της.
Υπάρχουν παράγοντες πολύ μεγάλης σημασίας, λοιπόν, στην ανακωχή Τουρκίας – Ισραήλ. Αλλά υπάρχουν και δύο ερωτήματα που κρέμονται πάνω από όλο το σενάριο των αμοιβαίων οικονομικών πλεονεκτημάτων, της στενότερης συνεργασίας σε μια περιοχή που βρίσκεται σε χάος και της απομάκρυνσης του οδοφράγματος στον δρόμο προς τις Βρυξέλλες.
Πρώτον: Μπορεί η επαναπροσέγγιση Τουρκίας - Ισραήλ να ευδοκιμήσει αν δεν αλλάξει η ισραηλινή πολιτική έναντι των Παλαιστινίων, των οποίων τον σκοπό υποστηρίζει ο πρωθυπουργός Recep Tayyip Erdogan; Και δεύτερον: Ο κ. Erdogan και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Benjamin Netanyahu, αντιμετωπίζουν την θεραπεία των πληγωμένων σχέσεων τους με στρατηγικούς όρους ή απλά ως μέσο τακτικής, που λαμβάνεται σε ένα βαθμό απλώς και μόνο για να μένουν οι Αμερικανοί ήσυχοι και δεν αξίζει να επενδυθεί περισσότερο πολιτικό κεφάλαιο;
Το μέλλον της περιοχής -και ο γεωπολιτικός χάρτης της ανατολικής Μεσογείου- εξαρτώνται από αυτά τα ερωτήματα.
