«Δεξιά» και «αριστερά» συνιστούν δύο κατηγορίες οι οποίες, καλώς ή κακώς, έχουν επικρατήσει στην πολιτική σκέψη -και όχι μόνον.
Σύμφωνα με τις τρέχουσες δοξασίες, η «δεξιά» προστατεύει τις παραδοσιακές αξίες, όπως είναι η θρησκεία και η οικογένεια, αντιστέκεται στην ανατροπή της κοινωνικής ιεραρχίας, εμμένει στα καθήκοντα μάλλον παρά στα δικαιώματα, επενδύει στον πατριωτισμό. Η «αριστερά» κηρύσσει την αλλαγή, αμφισβητεί τις παραδοσιακές αξίες, επιδιώκει την κοινωνική και οικονομική εξίσωση, προβάλλει την διεθνή αλληλεγγύη, καταγγέλλει τους θεσμούς, εμφανίζεται ως απελευθερωτική.
Βέβαια,
η πολιτική πραγματικότητα αποκλίνει από αυτές τις αναπαραστάσεις. Όμως,
οι επιστημονικές αναλύσεις έχουν περιορισμένη σημασία για τις
πληθυσμιακές μάζες τις οποίες κινούν πολύ περισσότερο τα στερεότυπα.
Επομένως, η διάκριση «δεξιά»-«αριστερά» σηματοδοτεί την πολιτική πράξη,
ανεξαρτήτως μεθοδολογικών αντιρρήσεων.
Μετά
τον Β' παγκόσμιο πόλεμο, η «δεξιά» ιδεολογία κυριάρχησε στην Ελλάδα και
στην Ευρώπη. Από τα τέλη της δεκαετίας 1960, όμως, άρχισαν να
διαφαίνονται νέες τάσεις, με αποκορύφωμα την φοιτητική εξέγερση στον
Παρίσι τον Μάιο του 1968. Μια δεκαετία αργότερα, η εκλογή του Φρανσουά Μιτεράν (François Mitterrand), o οποίος είχε συνυπογράψει «κοινό πρόγραμμα»
με τον γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα, επιβεβαίωσε την μετακίνηση του
ιδεολογικού εκκρεμούς. Παρά την μεταγενέστερη κατάρρευση των
κομμουνιστικών καθεστώτων, οι αριστερές ιδέες κυριάρχησαν στην δυτική
Ευρώπη. Το αντιδεξιό σύνδρομο καθόρισε τις συμπεριφορές ολόκληρου του
πολιτικού φάσματος. Ουδείς επιθυμούσε να χαρακτηρίζεται «δεξιός».
Η
αριστερή στροφή παρέμεινε σε μετριοπαθή πλαίσια. Το κυρίαρχο ιδεολογικό
ρεύμα εκπροσωπήθηκε και κυριαρχήθηκε από δυνάμεις οι οποίες δεν
αμφισβήτησαν ούτε τους θεμελιακούς
θεσμούς, ούτε τις κύριες γεωπολιτικές επιλογές. Η δυναμική
κεντροαριστερά, περιθωριοποίησε τις ανατρεπτικές δυνάμεις της αριστεράς.
Η Ευρώπη κατόρθωσε να αποφύγει τα δραματικά λάθη του μεσοπολέμου, όταν στον χώρο της αριστεράς είχαν κυριαρχήσει τα κομμουνιστικά κόμματα και στον χώρο της δεξιάς τα φασιστικά.
Σήμερα
οι αριστερές ιδέες, απαξιωμένες στον τέως κομμουνιστικό κόσμο, χάνουν
την δυναμική τους και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η αριστερά δίνει μάχες
οπισθοφυλακών, εξαντλώντας και τα τελευταία ιδεολογικά της εφόδια: επί
παραδείγματι, η «πράσινη ανάπτυξη» στην Ελλάδα, ο «γάμος για όλους» στην
Γαλλία.
Οι κίνδυνοι για τον πολιτισμένο βίο των κοινωνιών μας προέρχονται πλέον από την ακραία δεξιά. Η άνοδος της «χρυσής αυγής»
(ΧΑ) είναι ανησυχητική, επειδή εγγράφεται σε ένα ευρύτερο ιστορικό
ρεύμα το οποίο ξεπερνάει τα όρια της Ελλάδας. Δεν πρόκειται επομένως να
ανασταλεί η ακροδεξιά ροπή απλώς και μόνον με την βελτίωση των
οικονομικών συνθηκών και του αισθήματος ασφαλείας των πολιτών. Επίσης,
στην σημερινή ιδεολογική συγκυρία, η αντιμετώπιση των ακροδεξιών
συνθημάτων και πρακτικών με αριστερό λόγο τα νομιμοποιεί και τα
ενισχύει. Η
ελληνική ιστορική εμπειρία τον αποδεικνύει: ο αντικομουνισμός των
συνταγματαρχών ενδυνάμωσε την ελληνική κομμουνιστική αριστερά. Και τότε,
όπως και τώρα, η Ελλάδα εν αγνοία της βρισκόταν σε ιστορική καμπή. Η
δεξιά ήταν τόσο εξαντλημένη, όσο σήμερα η αριστερά. Η δικτατορία των συνταγματαρχών ήταν ιστορικά καταδικασμένη, αν και ικανή ακόμη να προκαλέσει καταστροφές.
Μόνον μία μεγάλη μετριοπαθής παράταξη με σαφή «δεξιά»
ιδεολογικά χαρακτηριστικά μπορεί να αντιμετωπίσει τις νέες απειλές. Η
φθαρμένη συντηρητική ιδεολογία πρέπει να ανανεωθεί ώστε να καταστεί
πειστική εναλλακτική στο σώμα της κοινωνίας. Προς αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να στραφούν οι προσπάθειες των δημιουργικών πολιτικών δυνάμεων. Η πολιτική ηγεσία πρέπει να απομακρυνθεί από τις ξεπερασμένες παρελθοντογενείς εμπειρίες και να στραφεί προς τον μέλλον. Οι μεταψυχροπολεμικοί
Ευρωπαίοι ηγέτες εξασθένισαν και απέτρεψαν τον κομμουνισμό, υιοθετώντας
πλήρως τις «αριστερές» ιδέες. Σήμερα η αντιμετώπιση της ακροδεξιάς
συνεπάγεται την υιοθέτηση της «δεξιάς» θεματικής, χωρίς αντιδεξιά
συμπλέγματα. Στις καμπές της ιστορίας, όπως η βιούμενη, αυτή είναι η
ακολουθητέα στρατηγική.
Το διακύβευμα για τις προσεχείς δεκαετίες είναι αν η μοίρα των ευρωπαϊκών λαών θα καθοριστεί από μετριοπαθείς δεξιές δυνάμεις ή αν θα κυριαρχήσουν οι ακροδεξιές τάσεις. Για την Ελλάδα η επιλογή είναι ανάμεσα στην συνέχιση της ευρωπαϊκής πορείας ή στην επιστροφή στην «βαλκανιοποίηση», με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
| του Γιώργου Πρεβελάκη - |
Αναδημοσίευση από την «Εστία»
|
