ΓΙΑΤΙ Ο ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΟΛΑΝΤ ΠΗΡΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΝΑ ΕΠΕΜΒΕΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΣΤΟ ΜΑΛΙ Η μεγάλη των Γάλλων επι-στροφή στην Αφρική

Του Γιώργου Παυλόπουλου
Καλά εκπαιδευμένοι και οπλισμένοι, έμπειροι στις συνθήκες που επικρατούν στην έρημο και τις αφρικανικές πόλεις, καθώς και αποφασισμένοι να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων είναι οι περίπου 3.000 ισλαμιστές μαχητές που έχουν βρει απέναντί τους οι 1.400 Γάλλοι κομάντος (που αναμένεται σύντομα να αυξηθούν σε 2.500) και οι σύμμαχοί τους από τις γειτονικές χώρες, στην επιχείρησή τους να ανακαταλάβουν το βόρειο τμήμα του Μάλι. Όπως παραδέχονται οι επικεφαλής τους, η αντίσταση που συναντούν είναι πολύ πιο ισχυρή από ό,τι ανέμεναν, με αποτέλεσμα να καθίσταται ακόμη πιο επιτακτική η ανάγκη για βοήθεια από τους Ευρωπαίους εταίρους και τις ΗΠΑ ? οι οποίοι, για την ώρα, περιορίζονται σε συμβολικές κινήσεις.

Σε κάθε περίπτωση, η ουσία είναι ότι το Παρίσι αποφάσισε να εμπλακεί σε μια επικίνδυνη περιπέτεια, από την οποία είναι άγνωστο εάν θα βγει δαφνοστεφανωμένο και ενισχυμένο ή βαριά λαβωμένο. Και το έκανε εκπλήσσοντας σχεδόν τους πάντες, επικαλούμενο την απόφαση που είχε λάβει το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ τον περασμένο Δεκέμβριο, καθώς και μια συμφωνία αμυντικής συνεργασίας που έχει υπογράψει με τη χούντα η οποία ανέτρεψε τον πρόεδρο Αμάντου Τουμάνι Τουρέ, τον Μάρτιο του 2012. Η συγκεκριμένη εξέλιξη ήταν, άλλωστε, που έδωσε το έναυσμα στους ισλαμιστές και τις φυλές των Τουαρέγκ να συμμαχήσουν και, με την ενίσχυση των εκατοντάδων μισθοφόρων μαχητών οι οποίοι είχαν επιστρέψει από τη Λιβύη (όπου είχαν παίξει αποφασιστικό ρόλο στην ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι), να επιτεθούν και να καταλάβουν σχετικά εύκολα το βόρειο τμήμα της χώρας.

Σήμερα, παρά το γεγονός ότι η παραπάνω συμμαχία έχει σπάσει και οι Τουαρέγκ φέρονται διατεθειμένοι να πολεμήσουν στο πλευρό των Γάλλων, δεν είναι λίγοι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι το Μάλι παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με το Αφγανιστάν: όπως και οι Ταλιμπάν, οι ισλαμιστές θέλουν να επιβάλλουν το νόμο της σαρία, ενώ δεν διστάζουν να καταφέρνουν ασύμμετρα χτυπήματα σε γειτονικές χώρες, για αντιπερισπασμό, όπως απέδειξαν με την κατάληψη της μονάδας φυσικού αερίου στην Αλγερία ? η επιχείρηση ανακατάληψης της οποίας εξελίχθηκε σε μεγάλο φιάσκο, με δεκάδες νεκρούς, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στη Δύση. Επίσης, οι ισλαμιστές έχουν αναπτύξει στενούς δεσμούς με γειτονικές χώρες, στις οποίες διαθέτουν βάσεις ανεφοδιασμού, ενώ οι ηγέτες τους φέρονται να είχαν οργανικές σχέσεις με τις υπηρεσίες πληροφοριών της Αλγερίας ? όπως οι Ταλιμπάν με τις μυστικές υπηρεσίες του Πακιστάν.

Είναι προφανές, λοιπόν, ότι η κατάσταση είναι περίπλοκη και δύσκολη, ενώ οι δυνατότητες που έχουν οι Γάλλοι είναι περιορισμένες, παρά την υπεροχή που τους προσφέρει η αεροπορία τους. Οι ίδιοι, άλλωστε, ισχυρίζονται ότι η επιδίωξή τους δεν είναι άλλη παρά να ανακόψουν την προέλαση των ισλαμιστών προς την πρωτεύουσα Μπαμάκο, δίνοντας χρόνο στις αφρικανικές χώρες να συγκροτήσουν μια αξιόμαχη δύναμη η οποία θα αναλάβει τον έλεγχο του Μάλι. Έτσι, θεωρούν ότι αποτρέπουν τη μετατροπή του σε άντρο τρομοκρατών οι οποίοι θα συνιστούσαν σοβαρή απειλή για τους 6 - 7.000 Γάλλους που ζουν στη χώρα, ενώ θα αποκτούσαν μεγαλύτερη ευχέρεια να εξαπολύσουν χτυπήματα σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Υπάρχουν, όμως, δύο ακόμη πλευρές που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για να δώσει ο Ολάντ την εντολή της επέμβασης. Η μία έχει να κάνει με τις σκοπιμότητες που υπαγορεύονται από τις πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό. Καθώς ο Ολάντ είναι στριμωγμένος και βλέπει τη δημοτικότητά του να έχει πάρει την κατιούσα, φέρεται να επιτάχυνε (ή ακόμη και να εκβίασε) τη στρατιωτική επέμβαση, επιδιώκοντας να ξεφύγει από το καναβάτσο. Έτσι, αντέγραψε ουσιαστικά το «μοντέλο» που ακολούθησε ο προκάτοχός του, Νικολά Σαρκοζί, στη Λιβύη ? το οποίο, ωστόσο, δεν κατάφερε να τον διασώσει.

Όσο για την άλλη, αφορά στα στρατηγικά οικονομικά συμφέροντα που έχει η Γαλλία στο Μάλι. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στα μεγάλα κοιτάσματα ουρανίου που υπάρχουν στο υπέδαφος του Μάλι και ειδικά στο βόρειο τμήμα του, τα οποία είναι απολύτως απαραίτητα για τη λειτουργία των πυρηνικών αντιδραστήρων που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των ενεργειακών αναγκών της Γαλλίας. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι οι ισλαμιστές έχουν βάλει στο στόχαστρό τους τις εγκαταστάσεις του ομίλου Areva στην Αφρική, καθώς είναι αυτός που ουσιαστικά ελέγχει τα πολύτιμα αυτά κοιτάσματα.

Μένει να αποδειχθεί εάν οι υπολογισμοί του Ολάντ και των επιτελών του θα δικαιωθούν.

Η μοναξιά του Παρισιού
Φραστικά, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί βρίσκονται στο πλευρό της Γαλλίας στον πόλεμο κατά της αλ-Κάιντα και της ισλαμικής τρομοκρατίας. Στον ΟΗΕ, κανείς δεν έχει θέσει θέμα παρανομίας για τη στρατιωτική επέμβαση ? ούτε καν οι Ρώσοι και οι Κινέζοι, που συνήθως αντιδρούν σε κάθε παρόμοια ενέργεια από την πλευρά των Δυτικών. Στην πράξη, όμως, απαντούν στις αιτήσεις και εκκλήσεις του Παρισιού για βοήθεια? σφυρίζοντας αδιάφορα. Η Γερμανία και η Βρετανία ενισχύουν τους Γάλλους με λίγα μεταγωγικά αεροπλάνα που μεταφέρουν στρατιώτες και τεθωρακισμένα οχήματα, ενώ η Ε.Ε. έχει δεσμευτεί να στείλει 200 - 300 στρατιωτικούς για να εκπαιδεύσουν τον στρατό του Μάλι. Οι δε Αμερικανοί προσφέρουν και επιμελητειακή υποστήριξη, αρνούμενοι ωστόσο, κάθε άμεση συμμετοχή τους στις επιχειρήσεις.Προφανώς, έχουν τους λόγους τους για να τηρούν αυτή τη στάση. Παρά το γεγονός ότι επιθυμούν να ανακοπεί η προέλαση των ισλαμιστών, τα στρατηγικά τους συμφέροντα δεν είναι σημαντικά στην περιοχή, ενώ οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν δεν τους επιτρέπει να εμπλακούν σε ένα ακόμη δαπανηρό πόλεμο. Αφήστε δε που ορισμένοι δεν θα έβλεπαν με κακό μάτι ένα «χαστούκι» στον Ολάντ...

Η αόρατη πλευρά της γαλλικής επέμβασης
Με τον τρόπο που διεξάγεται η συζήτηση γύρω από τη γαλλική επέμβαση στο Μάλι, δημιουργείται η εντύπωση ότι έχουμε να κάνουμε με (έναν ακόμη) πόλεμο του Καλού ενάντια στο Κακό.
Πράγματι, δεν είναι ιδιαιτέρως δύσκολο να ταυτίσει κανείς το Κακό με τους ακραίους ισλαμιστές, οι οποίοι διαπράττουν αποτρόπαια εγκλήματα -υπερτονισμένα από τα ΜΜΕ- και το Καλό με τον Ολάντ και τους Γάλλους κομάντος. Μάλιστα, καθώς είναι υπαρκτή η απειλή δημιουργίας στην Αφρική ενός «άντρου» τρομοκρατών οι οποίοι, αργά ή γρήγορα, θα χτυπήσουν και την Ευρώπη, δεν θα δυσκολευτεί κανείς να επικρίνει τους εταίρους του Παρισιού στην Ε.Ε. για το γεγονός ότι δεν συμμετέχουν ενεργά στις επιχειρήσεις.Μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία, όμως -η οποία είναι συνέχεια των επεμβάσεων στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Λιβύη και αλλού- συντελείται μια κοσμογονία, που αλλάζει ριζικά την αντίληψη που επικράτησε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πλέον, η Δύση (και όχι μόνο) έχει κατοχυρώσει στην πράξη το δικαίωμά της να επεμβαίνει στρατιωτικά σε κάθε χώρα στην οποία θεωρεί ή υποψιάζεται ότι δρουν «εχθρικές ομάδες». Για να γίνει δε αυτό, δεν χρειάζεται καν απόφαση ενός διεθνούς οργάνου, όπως για παράδειγμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ - αρκεί η αίτηση από μια κυβέρνηση, η οποία συχνά στη χώρα της δεν ασκεί καμία εξουσία και μπορεί να είναι ανδρείκελο.
Κι αν σήμερα αυτές οι επιχειρήσεις φαντάζουν δικαιολογημένες, καθώς αντίπαλοι είναι οι φονταμενταλιστές του Ισλάμ, είναι βέβαιο ότι εφόσον χρειαστεί, το συγκεκριμένο μοντέλο θα εφαρμοστεί απέναντι και σε άλλους επικίνδυνους και ενοχλητικούς...

Η Γαλλία στην Αφρική
Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1870, οι Ευρωπαίοι είχαν υπό τον άμεσο έλεγχό τους μόλις το 10% της Αφρικής. Σε λιγότερο από 30 χρόνια, με την αυγή του 20ού αιώνα, το 90% της Μαύρης Ηπείρου ήταν αποικία μιας ευρωπαϊκής χώρας. Μάλιστα, ο ανταγωνισμός υπήρξε τόσο έντονος ώστε το 1884-'85 πραγματοποιήθηκε, με πρωτοβουλία του καγκελαρίου Ότο φον Μπίσμαρκ, η Διάσκεψη του Βερολίνου, η οποία είχε στόχο να βάλει τάξη στο χάος που είχε προκαλέσει ο «Αγώνας για την Αφρική». Ιδού πώς περιγράφει το BBC το αποτέλεσμα της διάσκεψης αυτής: «Ουσιαστικά, ξεκίνησε τη διαδικασία μοιρασιάς της Αφρικής, χωρίς να δίνει σημασία στους τοπικούς πολιτισμούς και τις εθνικές ομάδες, αφήνοντας ανθρώπους της ίδιας φυλής σε διαφορετική πλευρά των συνόρων τα οποία χάραξαν οι Ευρωπαίοι. Σε αυτή τη διαδικασία, η Γαλλία διαδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο...
1642: Η Γαλλία εμπλέκεται ενεργά στη διαδικασία του δουλεμπορίου, το οποίο είχαν εγκαινιάσει οι Βρετανοί από το 1562.
1659: Οι γαλλικές δυνάμεις εισβάλλουν στη Σενεγάλη, την οποία και κατακτούν σχετικά εύκολα, καθιστώντας την μελλοντικά επίκεντρο του ελέγχου τους σε ολόκληρη τη δυτική Αφρική.
1827: Με την εισβολή των Γάλλων στο Αλγέρι και την κατάκτηση της Αλγερίας, ξεκινά ουσιαστικά ο σκληρός ανταγωνισμός ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης (Γαλλία, Βρετανία, Γερμανία, Βέλγιο, Ισπανία, Πορτογαλία) για την αποικιοποίηση της Μαύρης Ηπείρου.
1884: Πραγματοποιείται η Διάσκεψη του Βερολίνου, επίσημος στόχος της οποίας ήταν να θέσει οριστικά τέλος στο δουλεμπόριο. Στην ουσία, όμως, εκεί ξεκίνησε η αυθαίρετη χάραξη των συνόρων της Αφρικής.
1881: Η Τυνησία ανακηρύσσεται σε γαλλικό προτεκτοράτο.
1895: Εγκαθιδρύεται ενιαίο καθεστώς των χωρών που ελέγχει η Γαλλία στη δυτική Αφρική, με τον κυβερνήτη τους να έχει έδρα τη Σενεγάλη.
1946: Μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, στο πλαίσιο της Τέταρτης Γαλλικής Δημοκρατίας, ιδρύεται η Γαλλική Ένωση, δίνοντας κάποια παραπάνω δικαιώματα στους κατοίκους των αφρικανικών αποικιών, σε μια προσπάθεια να μείνουν υπό τον έλεγχο του Παρισιού.
1954: Ξεσπά ο πόλεμος της Αλγερίας, που λήγει με την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της το 1962. Μέχρι τότε, μέσω δημοψηφισμάτων, όλες οι πρώην αποικίες έχουν αποφασίσει να αποσχιστούν από τη γαλλική κυριαρχία και οι παγκόσμιες φιλοδοξίες του Παρισιού, μετά και την ήττα στην Ινδοκίνα, φτάνουν στο τέλος τους.

Αγωνία για τους ομήρους

• Έκδηλη είναι η αγωνία που επικρατεί για την τύχη των ομήρων στη μονάδα φυσικού αερίου που καταλήφθηκε από τους ισλαμιστές, καθώς οι πληροφορίες είναι συγκεχυμένες και αναφέρουν ότι οι επιχείρηση των αλγερινών δυνάμεων συνεχίζεται. Πάντως, στη Δύση επικρατεί δυσφορία για τον τρόπο που οργανώθηκε η επιχείρηση και εκφράζονται φόβοι ότι οι νεκροί θα είναι πολλοί...
  
• 11 εκατ. Αφρικανοί μεταφέρθηκαν με τη βία μέσα στα ευρωπαϊκά πλοία ως σκλάβοι στη διάρκεια του δουλεμπορίου, από τα μέσα του 16ου αιώνα ως τις αρχές του 19ου. Βρετανοί και Γάλλοι πρωταγωνίστησαν.