Διπλή πίεση στην Merkel από Kohl και Erdogan

Του Κώστα Ράπτη-Κατά την Γερμανίδα υπουργό Άμυνας και επίδοξη διάδοχο της Angela Merkel, Ursula von der Leyen, η προσφυγική κρίση μοιάζει με την κρίση του ευρώ, κατά το ότι και οι δύο μπορούν να επιλυθούν μόνο με τη μεγαλύτερη μεταφορά κυριαρχίας από το εθνικό στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Τόσο με τη δημιουργία της ευρωζώνης όσο και με τη δημιουργία της Ζώνης Schengen, τόνισε η von der Leyen, μιλώντας την Παρασκευή στη συνάντηση ασφαλείας της ανατολικής Ευρώπης Globsec στη Μπρατισλάβα, το αρχικό σχήμα ήταν ατελές, διότι οι Ευρωπαίοι ιθύνοντες δεν ήταν πρόθυμοι να ομολογήσουν ενώπιον των εκλογικών τους σωμάτων την "πίσω όψη” της συμφωνημένης νέας ρύθμισης: την ανάγκη να υπάρξουν, όπως κατέστη προφανές εκ των υστέρων, εγγυήσεις σε υπερεθνικό επίπεδο.

Στην περίπτωση της οικονομίας, αυτό εικονογραφείται από τον προληπτικό δημοσιονομικό έλεγχο που ασκεί στους εθνικούς προϋπολογισμούς η Κομισιόν, ενώ στην περίπτωση του Χώρου Schengen και της Συνθήκης του Δουβλίνου το αντίστοιχο θα είναι η ανάληψη της φύλαξης των εξωτερικών συνόρων από κάποια κοινή ευρωπαϊκή δύναμη (ακόμη και ερήμην του ενδιαφερόμενου κράτους-μέλους) και η υποχρεωτική ανακατανομή των αιτουμένων ασύλου βάσει ποσοστώσεων.

Το πρόβλημα βέβαια με αυτό το "όραμα” για το ευρωπαϊκό μέλλον προκύπτει από τη ριζική ανισοτιμία που δημιουργεί, και μάλιστα σε συνθήκες "δημοκρατικού ελλείμματος”, μεταξύ κρατών-μελών που δεν παύουν να ορίζονται ως εθνικά. Προκύπτει όμως και από την ουσιαστική αναποτελεσματικότητα που διακρίνει το γερμανικό "στυλ ηγεσίας".

Το πρώτο στοιχείο καταδεικνύει χαρακτηριστικά το ότι μέσα στην εβδομάδα η Γερμανίδα καγκελάριος αναλαμβάνει δύο πρωτοβουλίες επί κρίσιμων για την Ε.Ε. ζητημάτων, συνοδευόμενη από κοινοτικούς αξιωματούχους, σαν να ήταν και τυπικά αναγορευμένη επικεφαλής των "28": Την Κυριακή, θα συνομιλήσει με τον Αμερικανό πρόεδρο Barack Obama στο πλαίσιο της Διεθνούς Εκθέσεως Ανόβερου για το μέλλον της διαπραγμάτευσης επί της διατλαντικής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών (TTIP), παρούσης και της αρμόδιας επιτρόπου της Κομισιόν Cecilia Malmström. Την προηγουμένη, δε, θα έχει μεταβεί μαζί με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Donald Tusk και τον πρώτο αντιπρόεδρο της Κομισιόν Frans Timmermans στο Gaziantep της Τουρκίας για να λάβει εικόνα των συνθηκών φιλοξενίας των Σύρων προσφύγων και να συζητήσει την πορεία υλοποίησης της ευρω-τουρκικής συμφωνίας για την προσφυγική κρίση.

Ωστόσο, η επίσκεψη στην Τουρκία πρόκειται να πραγματοποιηθεί σε συγκυρία ιδιαίτερα προβληματική, καθώς η "γραμμή Merkel” αδυνατεί να πείσει όχι μόνο τους δύστροπους ανατολικοευρωπαίους εταίρους αλλά και μεγάλο μέρος της Γερμανίας.

"Η λύση βρίσκεται στις πληττόμενες περιοχές και όχι στην Ευρώπη. Η Ευρώπη δεν μπορεί να γίνει νέα πατρίδα για εκατομμύρια ανθρώπους σε κατάσταση ανάγκης σε όλο τον κόσμο" διακήρυξε σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε στο κυριακάτικο φύλλο της εφημερίδας Tagesspiegel ο προκάτοχος και άλλοτε μέντορας της καγκελαρίου, Helmut Kohl, ο οποίος πρόκειται να δεχθεί την Τρίτη στην οικία του στο Ludwigshaven τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Viktor Orbán. Πρόκεται για μια συμβολική κίνηση ιδιαίτερου βάρος, καθώς ο Orbán προσωποποιεί τις αντιστάσεις των Ανατολικοευρωπαίων στις προσπάθειες για μια κοινή ευρωπαϊκή λύση στο προφυγικό, όπως την αντιλαμβάνεται η Angela Merkel. Ο 86χρονος Kohl αρνείται ότι η πρωτοβουλία του να δεχθεί τον Ούγγρο πρωθυπουργό ενέχει οποιανδήποτε αιχμή προς την καγκελάριο -αντιθέτως επιμένει στην ανάγκη διαφύλαξης της ευρωπαϊκής ενότητας με το να μην περιθωριοποιείται η Ουγγαρία, η οποία, όπως υπενθυμίζει, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην επανένωση της Γερμανίας το 1989 με το να κρατήσει τα σύνορά της ανοιχτά στους χιλιάδες Ανατολικογερμανούς που διέφευγαν προς τη Δύση.

Αν πάντως, ο Helmut Kohl θέτει αντίρρηση "αρχής" στην προσφυγική πολιτική της Merkel, για τους περισσότερους Γερμανούς αρκούν και μόνο τα ανταλλάγματα που αυτή συνεπάγεται προς την Τουρκία ώστε να εγείρουν ανησυχίες. Η απόφαση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης να επιτρέψει την άσκηση δίωξης (με βάση ένα πεπαλαιωμένο άρθρο του ποινικού κώδικα, που πλέον δηλώνεται ότι θα αναθεωρηθεί) εναντίον του τηλεοπτικού κωμικού Jan Böhmermann για προσβολή του Τούρκου ηγέτη Tayyip Erdoğan, όχι μόνο προκάλεσε τριβές με τους συγκυβερνώντες Σοσιαλδημοκράτες, αλλά και απορρίπτεται από το 66% των πολιτών, με βάση δημοσκόπηση της Emnid για λογαριασμό της Bild am Sonntag.

Για μία καγκελάριο που σε μεγάλο βαθμό καθορίζει τις κινήσεις της με βάση τη μελέτη των διαθέσεων της κοινής γνώμης, το μήνυμα είναι ήδη ανησυχητικό -πόσω μάλλον που στις σελίδες του γερμανικού Τύπου μαίνεται η συζήτηση για το αν οι ανάγκες υλοποίησης της ευρωτουρκικής συμφωνίας μεταφράζονται ήδη σε "εξαγωγή” επί γερμανικού εδάφους των όλο και πιο αυταρχικών αντιλήψεων του Erdoğan για την ελευθερία του λόγου. H υπόθεση Böhmermann έχει παγιδεύσει την Merkel και το "στραβοπάτημα" ενδεχομένως να αποδειχθεί μοιραίο.

Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι αυτή η εικόνα μίας δύναμης η οποία θα οδηγήσει τους "28", ακόμη και παρά τις αντιρρήσεις τους, σε ένα ανώτερο επίπεδο εμβάθυνσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης ή θα ασκεί διαμορφωτική επίδραση στον άμεσο περίγυρο της Ευρώπης.