Του Στέφανου ΚωνσταντινίδηΜολονότι η διεθνής κοινή γνώμη έδειξε έκπληξη για την πρόσφατη κρίση ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, πολλοί είναι οι πολιτικοί αναλυτές που πιστεύουν πως πρόκειται για μια καλά μελετημένη στρατηγική κρίσης από μέρους της Σαουδικής βασιλικής οικογένειας για να αντιμετωπίσει τα δικά της έντονα εσωτερικά κοινωνικο-πολιτικά προβλήματα.
Η προσπάθειά της είναι να στρέψει την προσοχή των δικών της πολιτών από τα εσωτερικά τους προβλήματα σε έναν εξωτερικό εχθρό, το Ιράν. Έτσι, η εκτέλεση των 47 Σαουδαράβων και ειδικά του σιίτη ιερωμένου Νιμρ Αλ Νιμρ και τριών άλλων σιιτών, ήταν μια πράξη πολιτική, καλά υπολογισμένη. Η πτώση της τιμής του πετρελαίου αρχίζει να επηρεάζει ακόμη και τη χώρα αυτή που υποχρεώθηκε τελευταία να πάρει μέτρα που περιορίζουν τη διανομή του πετρελαϊκού πλούτου στους πολίτες της. Σε μια χώρα με ένα αυταρχικό, θεοκρατικό καθεστώς, η έλλειψη δημοκρατίας και πολιτικών ελευθεριών, αντισταθμιζόταν με τη διανομή μέρους του πετρελαϊκού πλούτου στους πολίτες, μέσω διαφόρων προγραμμάτων. Ο περιορισμός των ωφελημάτων αυτών οδηγούσε σε μιας μορφής κοινωνική αναταραχή και διεκδίκηση περισσοτέρων πολιτικών δικαιωμάτων που έβαζαν σε κίνδυνο το καθεστώς.
Περισσότερο επικίνδυνη γινόταν με το πέρασμα του χρόνου η καταπιεσμένη σιιτική μειονότητα που αντιπροσωπεύει γύρω στο 15% με 20% του σαουδαραβικού πληθυσμού και επιπλέον κατοικεί στην ανατολική περιοχή της χώρας, εκεί όπου βρίσκονται οι πετρελαιοπηγές. Η εκτέλεση του σιίτη ιερωμένου ήταν μια προειδοποίηση προς αυτή τη μειονότητα που καλύφτηκε με την εκτέλεση και σουνιτικών στοιχείων που ανήκαν στην Αλ Κάιντα. Ο κύριος στόχος όμως ήταν να προκληθεί η κρίση με το Ιράν και να στραφεί η προσοχή της κοινής γνώμης σ’ έναν εξωτερικό εχθρό. Η κρίση αυτή επιτρέπει εξάλλου στη Σαουδική Αραβία να επιβάλει τον ηγεμονικό της ρόλο στον μουσουλμανικό σουνιτικό κόσμο, περιθωριοποιώντας μάλιστα την Τουρκία που είχε παρόμοιες βλέψεις και φιλοδοξίες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε πρόσφατα τη Σαουδική Αραβία, με την ελπίδα να τύχει οικονομικής στήριξης μετά τις ζημιές που έχει υποστεί η τουρκική οικονομία από τα ρωσικά μέτρα σε βάρος της. Φαίνεται όμως ότι οι Σαουδάραβες του αρνήθηκαν αυτή τη στήριξη, προβάλλοντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν και οι ίδιοι. Παρ’ όλα αυτά ο Ερντογάν πήρε το μέρος της Σαουδικής Αραβίας σε αυτή τη διένεξη, επειδή διαβλέπει ότι το Ιράν είναι ο κύριος αντίπαλος της Άγκυρας στη διεκδίκηση ενός περιφερειακού ηγεμονικού ρόλου. Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία έχει αποκλειστεί από του να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο και από τον σιιτικό άξονα και από τον αντίστοιχο σουνιτικό. Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία αναδεικνύονται οι κυρίαρχοι πόλοι του μουσουλμανικού κόσμου, σιιτικού από τη μια σουνιτικού από την άλλη, αφήνοντας την Τουρκία στο περιθώριό του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Άγκυρα στράφηκε προς το Ισραήλ και προς τη Δύση, ειδικά προς την Ευρωπαική Ένωση και το ΝΑΤΟ. Η Ουάσινγκτον μολονότι στηρίζει τη Ριάντ είναι υποχρεωμένη να κρατά κάποιες ισορροπίες λόγω της καλυτέρευσης των σχέσεών της με την Τεχεράνη και του ρόλου της στη Συρία. Για την ώρα φαίνεται να αποτυγχάνει ο στόχος των Σαουδαράβων να στρέψουν τη Δύση εναντίον της Τεχεράνης. Τα συμφέροντα που διακυβεύονται είναι μεγάλα και γι’ αυτό τον λόγο οι χώρες της Δύσης προσπαθούν να διαδραματίσουν περισσότερο ρόλο διαμεσολαβητή ανάμεσα στις δύο χώρες. Το ίδιο άλλωστε προσφέρθηκε να κάνει και η Μόσχα.
Σε ό,τι μας αφορά υπάρχει ένα θετικό και ένα αρνητικό στοιχείο, που προκύπτει από αυτές τις νέες περιφερειακές γεωπολιτικές ισορροπίες, όπως αυτές διαμορφώνονται. Το θετικό είναι η περιθωριοποίηση της Τουρκίας μέσα στον ίδιο τον μουσουλμανικό κόσμο. Για πρώτη φορά, διαθέτουμε στηρίγματα σε αυτό τον κόσμο που η Τουρκία θεωρούσε δική της αυλή. Το αρνητικό είναι η επιδίωξη της Άγκυρας για σύσφιγξη των δεσμών της με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, εκμεταλλευόμενη και το θέμα των προσφύγων. Και είναι γνωστό προς τα πού κλείνει πάντοτε ο αγγλοαμερικανικός παράγοντας και το ΝΑΤΟ, όπως και η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, τον τελευταίο καιρό. Την ίδια ώρα, το τουρκικό καθεστώς γίνεται όλο και πιο καταπιεστικό, όλο και πιο αυταρχικό.
Σε βάρος των Κούρδων που ισοπεδώνει πόλεις και χωριά τους, αλλά και σε βάρος όσων θεωρεί ο Ερντογάν εμπόδιο στον αυταρχικό του δρόμο. Τελευταία πράξη η προσαγωγή σε δίκη του Φετουλάχ Γκιουλέν και πρώην ηγετικών στελεχών της Αστυνομίας που είχαν αποκαλύψει στο παρελθόν τη διαφθορά της οικογένειας Ερντογάν. Με τα δεδομένα αυτά, αν δεν προσέξουμε και δεν διαβάσουμε σωστά τις εξελίξεις, αν δεχτούμε τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και οδηγηθούμε σε μια λύση τουρκικής επικυριαρχίας και Νατοϊκών προδιαγραφών, το μέλλον αυτού του τόπου διαγράφεται ζοφερό!
- Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης – stephanos.constantinides@gmail.com
- ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ
