Ο Τούρκος προσκεκλημένος των Βρυξελλών και τα απρόσκλητα ρωσικά μαχητικά

Του Κώστα Ράπτη-Τι είναι διπλωματική δραστηριότητα, τι θρησκευτική τελετή και τι προεκλογική εκστρατεία δυσκολεύεται κανείς να το ξεχωρίσει στην περίπτωση του Tayyip Erdogan – και η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην έδρα των ευρωπαϊκών θεσμών την Δευτέρα δεν αποτέλεσε εξαίρεση.Προτού μεταβεί στις Βρυξέλλες για τις προγραμματισμένες συναντήσεις του με τους Martin Schultz, Donald Tusk και Jean-Claude Juncker ο ισχυρός άνδρας της γείτονος στάθμευσε στο Στρασβούργο, όπου μίλησε σε περίπου 12.000 συμπατριώτες του εγκατεστημένους στη Γαλλία, την Γερμανία και την Ελβετία. Η συγκέντρωση ξεκίνησε με μουσουλμανική προσευχή και η ομιλία Erdogan επικεντρώθηκε στην "καταπολέμηση της τρομοκρατίας”. Το Ισλαμικό Κράτος, όμως δεν αναφέρθηκε ούτε μία φορά. Αντίθετα, ο Τούρκος πρόεδρος υποσχέθηκε να "συντρίψει” τους Κούρδους αντάρτες του ΡΚΚ ενώ το πλήθος αναφώνησε "Ο Θεός είναι μεγάλος!” (Allahu Akbar) όταν αναφέρθηκαν οι "μάρτυρες” στρατιώτες που έχουν χάσει τη ζωή τους στις πρόσφατες συγκρούσεις με τους αυτονομιστές.

 Ο τόνος της ομιλίας ήταν χαρακτηριστικά αντι-ευρωπαϊκός. Ο Erdogan ξεκίνησε από την καταγγελία της Ε.Ε. η οποία όπως είπε, δεν κάνει τίποτε για να βοηθήσει την χώρα του, μολονότι αυτή επωμίζεται το κύριο βάρος της υποδοχής των Σύρων προσφύγων, προχώρησε στην διαπίστωση ότι η Τουρκία υπερασπίζεται τον πραγματικό πολιτισμό απέναντι στην ευρωπαϊκή ξενοφοβία, Ισλαμοφοβία και τον ρατσισμό, και κατέληξε διαβεβαιώνοντας ότι ο Τουρκικός λαός είναι όσο ενωμένος ήταν και το 1915 (στη μάχη της Καλλίπολης) ή όταν ο Μωάμεθ ο Πορθητής κατακτούσε την Κωνσταντινούπολη...

Σε παράλληλη διαδήλωση στο Στρασβούργο, περίπου 1.500 άτομα κατήγγειλαν τον Erdogan ως "κλέφτη”, "δολοφόνο” και "δικτάτορα”, αναδεικνύοντας την κατασταλτική του ορμή απέναντι στο φιλοκουρδικό κόμμα HDP, τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης ή τους δικαστές που ερευνούσαν υποθέσεις κυβερνητικής διαφθοράς.

Στις Βρυξέλλες, πάλι, ο Τούρκος πρόεδρος δεν είχε τη δυνατότητα να απευθυνθεί στους οπαδούς του κατά τον ίδιο τρόπο, καθώς ο δήμαρχος της βελγικής πρωτεύουσας αρνήθηκε να παραχωρήσει το αμφιθέατρο που είχε ζητηθεί. Πάντως 3.000 Τούρκοι προερχόμενοι από το Βέλγιο, τη Γερμανία και την Ολλανδία, έραναν τον Erdogan με ροδοπέταλα έξω από το ξενοδοχείο του στην καρδιά των Βρυξελλών. Ο Τούρκος πρόεδρος τους ευχαρίστησε, αναφέρθηκε και πάλι στην τύχη των Σύρων προσφύγων, απελευθέρωσε δύο λευκά περιστέρια και υπενθύμισε στο ακροατήριο ότι πρέπει να προσέλθει στις πρόωρες εκλογές της 1ης Νοεμβρίου.

Στις ιδιαίτερες συναντήσεις με τους Ευρωπαίους ιθύνοντες και κατόπιν στο κοινό γεύμα εργασίας με τους προέδρους του Ευρωκοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Κομισιόν το παζάρι ήταν πιο σκληρό – και χωρίς απτά αποτελέσματα. Για την ευρωπαϊκή πλευρά το ζητούμενο ήταν η εξασφάλιση της παραμονής του μέγιστου δυνατού αριθμού Σύρων προσφύγων στην Τουρκία – με συγχρηματοδότηση από τα κοινοτικά κοινοτικά ταμεία της κατασκευής 6 νέων προσφυγικών καταυλισμών δυναμικότητας 2 εκατομμυρίων ανθρώπων και με τη διεξαγωγή στο κοινών κοινών περιπολιών της τουρκικής και ελληνικής ακτοφυλακής υπό το συντονισμό της Frontex.

Το αντάλλαγμα θα είναι η υποδοχή από την Ε.Ε. άλλων 500.000 προσφύγων. Όσο για τη δημιουργία κέντρων πρώτης καταγραφής (hotspots) επί τουρκικού εδάφους, οι αντιστάσεις της τουρκικής κυβέρνησης θα μπορούσαν να καμφθούν με τη χαλάρωση των απαιτήσεων θεώρησης για τους Τούρκους πολίτες που ταξιδεύουν στην Ε.Ε.

Η έμφαση από πλευράς Erdogan ήταν ολότελα διαφορετική. Ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε ότι η ρίζα του προβλήματος της προσφυγικής κρίσης είναι η κρατική τρομοκρατία του καθεστώτος Assad και έθεσε τρεις στόχους: τον εξοπλισμό της συριακής αντιπολίτευσης, τη δημιουργία εντός συριακής επικράτειας μιας ασφαλούς ζώνης για τους πρόσφυγες και παράλληλα τη δημιουργία μια ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στη βόρεια Συρία.

Οι Ευρωπαίοι ιθύνοντες προφανώς θα ήθελαν να ακούσουν περισσότερα για τους 30.000 διακινητές ανθρώπων που εκτιμούν ότι δραστηριοποιούνται στην Τουρκία, παρά για μία ακόμη πολεμική περιπέτεια που θα χρησιμοποιεί τους πρόσφυγες ως πιόνι. Άλλωστε, οι θέσεις των "28” ως προς την συριακή κρίση δεν συμπίπτουν, αφού λ.χ. η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel διακηρύσσει με κάθε ευκαιρία ότι δεν νοείται λύση της συριακής κρίσης χωρίς τη Ρωσία, ενώ τα περί ασφαλούς ζώνης κινδυνεύουν να δημιουργήσουν μια "νέα Σρεμπρένιτσα”.

Το ΝΑΤΟ και οι αερομαχίες
Ούτως ή άλλως, σε μιαν άλλη γωνία των Βρυξελλών οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές, καθώς ο γ..γ του ΝΑΤΟ Jens Stoltenberg συγκάλεσε τη Δευτέρα εκτάκτως των μόνιμους αντιπροσώπους των Συμμάχων για να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους στην Τουρκία και τη βαθιά τους ανησυχία για την καταγγελλόμενη παραβίαση του τουρκικού εναέριου χώρου το Σάββατο από ρωσικό μαχητικό Su-30 που επιχειρούσε στη Συρία.

Η ρωσική πλευρά υποστηρίζει ότι η παραβίαση σημειώθηκε για λίγα δευτερόλεπτα και οφειλόταν σε ελιγμό λόγω της κακοκαιρίας. Ωστόσο, είχε προηγηθεί την Παρασκευή το "κλείδωμα” ρωσικών αεροσκαφών από τα τουρκικά ραντάρ και ακολούθησε την Κυριακή η παρενόχληση από "μη ταυτοποιημένο” Mig-29 δύο τουρκικών F-16 που περιπολούσαν στην μεθόριο.

Ο αμερικανικός παράγοντας δείχνει να ενθαρρύνει την Τουρκία στο ανέβασμα των τόνων, στο πλαίσιο του επικοινωνιακού πολέμου γύρω από τη ρωσική αεροπορική δραστηριότητα στη Συρία. Όμως το πραγματικό αντικείμενο αυτών των τριβών είναι η αναίρεση της ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, βάθους πέντε μιλίων, που η Τουρκία έχει ατύπως επιβάλλει στη βόρεια Συρία από το 2012, οπότε άλλαξε τους κανόνες εμπλοκής μετά την κατάρριψη αναγνωριστικού της αεροσκάφους από τις δυνάμεις της Δαμασκού.

Πλέον, με τη ρωσική παρεμβολή, ο εναέριος χώρος της Συρίας έχει "σφραγιστεί” έναντι τρίτων. Το Ισραήλ που είχε εξασφαλίσει στον εαυτό του τη δυνατότητα να τον παραβιάζει κατά το δοκούν, ήδη διαπραγματεύεται με τη Ρωσία, σε επίπεδο Γενικών Επιτελείων, τα χαρακτηριστικά της νέας κατάστασης. Η Άγκυρα δεν έχει ακόμη συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι θα πρέπει να συνδιαλλαγεί υπό πίεση.

Το γιατί η Τουρκία έχει έρθει στο προσκήνιο κατ' αυτό τον τρόπο δεν είναι δύσκολο να το διακρίνει κανείς. Το timing της ρωσικής επέμβασης στη Συρία καθορίστηκε από δύο παράγοντες. Ο πρώτος ήταν η όξυνση, με προφανή ευθύνη και της Τουρκίας, της προσφυγικής κρίσης η οποία από νωρίς επιχειρήθηκε από την Βρετανία και την Γαλλία να αξιοποιηθεί στην κατεύθυνση της κλιμάκωσης της στρατιωτικής τους εμπλοκής στην περιοχή. Ο δεύτερος ήταν το "χρονικό παράθυρο” που δημιουργούνταν ανάμεσα στην συμφωνία Ουάσιγκτον-Άγκυρας τον Ιούλιο για την παραχώρηση της αεροπορικής βάσης του Ιντσιρλίκ και την διεξαγωγή των τουρκικών εκλογών την 1η Νοεμβρίου – μετά την οποία η επιχείριση "αλλαγής καθεστώτος” στη Δαμασκό θα μπορούσε να αποκτήσει νέα ορμή. Άλλωστε η τουρκική πλευρά υποστηρίζει ότι η συμφωνία του Ιουλίου συμπεριλάμβανε και την αμερικανική συγκατάθεση στη δημιουργία ασφαλούς ζώνης.

Το ότι οι πρώτες αντάρτικες οργανώσεις που επλήγησαν από τα ρωσικά πυρά ήταν ακριβώς αυτές τις οποίες ενισχύει η Άγκυρα, ήταν ένα μήνυμα προς την τουρκική πλευρά να τηρήσει αποστάσεις ασφαλείας. Τα δε ανοίγματα του Putin προς τους Κούρδους της Συρίας (εξήρε από του βήματος του ΟΗΕ τον ρόλο τους στην καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους), είναι ένα δεύτερο μήνυμα ότι η Τουρκία, όχι μόνο κινδυνεύει με την πλήρη αποκάλυψη του ρόλου της στην στήριξη του ένοπλου τζιχαντισμού, αλλά και με τον παραγκωνισμό της από τις διαπραγματεύσεις για την "επόμενη μέρα” της Συρίας. Πολύ χαρακτηριστικά και η Angela Merkel παρέλειψε να αναφέρει την Τουρκία στις χώρες οι οποίες μπορούν να παίξουν σημαντικό όλο στην εξεύρεση λύσης στη συριακή κρίση
capital.gr