Ο μεγάλος Αθηναίος φιλόσοφος Σωκράτης είχε πει κάποτε πως «Είναι καλύτερα να αδικείσαι παρά να αδικείς».Αν ανατρέξει κανείς στα εξήντα περίπου χρόνια του προβλήματος, μέσα από τα λάθη, παραλείψεις και αμαρτίες και των δυο κοινοτήτων, θα εντοπίσει δυο βασικά εγκλήματα και δυο μοιραία λάθη:
1) Το έγκλημα του ελληνικού και ελληνοκυπριακού πραξικοπήματος του 1974, με προφανή στόχο την κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
2) Το έγκλημα της τουρκικής εισβολής του 1974 στην Κύπρο, όχι για τον «μοναδικό στόχο» της αποκατάστασης της συνταγματικής τάξης, όπως προνοεί το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεως, αλλά για την στρατιωτική κατοχή και έλεγχο πέραν του ενός τρίτου του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας. (Το δικαίωμα μιας τέτοιας εισβολής είναι, εν πάση περιπτώσει, υπό απόλυτη αμφισβήτηση).
3) Το μοιραίο λάθος του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, που επιχείρησε να τροποποιήσει το Σύνταγμα το 1963, αντίθετα με την συμβουλή της Ελλάδας.
4) Την αποτυχία των ελληνοκυπρίων να λύσουν το κυπριακό πρόβλημα όλα αυτά τα χρόνια, παρά την ύπαρξη πολλών ευκαιριών, ορισμένες από τις οποίες ήταν αρκετά καλές. Όπως αναφέρω σε άρθρο μου της 30ης Ιανουαρίου 2008 έχουν χαθή από το 1948 μέχρι το 2008 15 ευκαιρίες τις οποίες παραθέτω αναλυτικά.
Όλοι αυτοί που εμπόδισαν για τον ένα ή τον άλλο λόγο ή για προσωπικά τους συμφέροντα τη λύση του κυπριακού είναι οι μεγάλοι δωσίλογοι για την τραγωδία και το κατάντημα της Κύπρου. Είναι αυτοί που απέρριπταν το «καλό» και κυνηγούσαν το «καλύτερο», μέχρις ότου φθάσαμε στον πάτο, στη διχοτόμηση.
Στα πιο παλιά χρόνια δεν υπήρχαν τούρκοι έποικοι. Δεν υπήρχαν «χρήστες περιουσιών». Δεν υπήρχε διζωνικότητα με την έντονη μορφή που η λέξη απέκτησε μετά. Δεν υπήρχε εκ περιτροπής προεδρία. Δεν υπήρχαν τεράστιες τουρκικές και ξένες επενδύσεις στην κατεχόμενη γη. Δεν υπήρχαν οι δυο χωριστοί «κόσμοι» που χτίστηκαν σταδιακά στο νότο και στο βορρά. Δεν είχε βαθύνει η κατοχή και η επιστροφή εδαφών ήταν πολύ πιο εύκολη.
Όλοι αυτοί οι «μεγάλοι πατριώτες», που κατέστρεψαν σταδιακά την Κύπρο στις δεκαετίες που πέρασαν, είναι οι ίδιοι που φωνάζουν και σήμερα. Προσπαθούν με όλους τους τρόπους να αποδομήσουν τον Μουσταφά Ακιντζί και να «σκοτώσουν» την αξιοπιστία του. Ξεχνούν ένα πράγμα: Πως ο Ακιντζί δεν είναι ελληνοκύπριος, είναι τουρκοκύπριος. Εκφράζει, φυσιολογικά, θέσεις της κοινότητας του, που μπορεί να μην μας αρέσουν. Είναι θέσεις προς διαπραγμάτευση. Άλλωστε αν μας άρεσαν οι θέσεις Ακιντζί, δεν θα υπήρχε λόγος για τον διάλογο.
Ούτε σε μένα αρέσουν όλες οι θέσεις του Μουσταφά. Ορισμένες είναι παρατραβηγμένες. Για να είμαστε όμως δίκαιοι και σωστοί, ας δούμε γιατί ο Ακιντζί υιοθετεί τις θέσεις αυτές σε ορισμένα θέματα. Ας δούμε σε ποιο βαθμό οι θέσεις αυτές του Ακιντζί αποτελούν «δώρο» των δικών μας «μεγάλων πατριωτών», που με την πίστη τους σε μακροχρόνιο αγώνα και με την απορριπτική στάση τους άφησαν τον χρόνο να σημαδέψει αρνητικά και καταστροφικά το κυπριακό πρόβλημα, παρά τις πολλές δικές μας προειδοποιήσεις.
Τα πιο πάνω δεν τα αναφέρω ως εξωτερικός παρατηρητής. Τα έζησα από μέσα, προσωπικά, τα πολέμησα. Παραιτήθηκα από τη θέση του Υπουργού των Εξωτερικών το 1983, φώναξα, χωρίς αποτέλεσμα. Γιατί δυστυχώς ζούμε σε ένα κόσμο όπου το σύνθημα, η παραπλάνηση και το συμφέρον επικρατούν της αλήθειας.
Ας δούμε λοιπόν, πως οι δικοί μας «πατριώτες», με τη διαχρονική τους αρνητικότητα, δώρισαν στον Ακιντζί μερικά βασικά επιχειρήματα του:
- Εγγυημένη πλειοψηφία πληθυσμού και ιδιοκτησίας γης στην καθεμιά ομόσπονδη πολιτεία: Τέτοια θέση δεν υπήρχε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Όμως ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Pérez de Cuéllar με Έκθεση του προς το Συμβούλιο Ασφαλείας ημερομηνίας 8 Μαρτίου 1990, έγγραφο S/21183, Annex 1 καθορίζει ως εξής την έννοια της διζωνικότητας: «Η διζωνικότητα εκφράζεται με το γεγονός ότι η κάθε ομόσπονδη πολιτεία θα διοικείται από μια κοινότητα, η οποία θα έχει σταθερά εγγυημένη καθαρή πλειοψηφία πληθυσμού και ιδιοκτησίας γης στην περιοχή της». Το Συμβούλιο Ασφαλείας με το ψήφισμα 649 (της 12ης Μαρτίου 1990) αναφέρει πως αφού μελέτησε την πιο πάνω Έκθεση αφενός αποφάσισε πλήρη υποστήριξη για τις προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα επί του Κυπριακού και αφετέρου ότι η λύση πρέπει να είναι δικοινοτική και διζωνική. Η διζωνικότητα επαναβεβαιώνεται με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας 716 (1991), 750 (1992) και 774 (1992). Ο Καταστατικός Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών (άρθρο 25) προνοεί ότι «τα μέλη των Ηνωμένων Εθνών συμφωνούν να αποδέχονται και να εφαρμόζουν τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας». Δεν πρέπει να κατηγορούμε λοιπόν τον Μουσταφά Ακιντζί για τη θέση του, που συνάδει με την Έκθεση του Γενικού Γραμματέα και τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Πρέπει να προτάξουμε τα δικά μας επιχειρήματα για να την αντικρούσουμε (και υπάρχουν κάποια επιχειρήματα).
- Δικαιώματα χρηστών περιουσίας έναντι των δικαιωμάτων των ιδιοκτητών. Μέχρι το 2010 το πρόβλημα ήταν περιορισμένο. Η απόφαση όμως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην υπόθεση «Δημόπουλος και άλλοι εναντίον Τουρκίας» τον Μάρτιο 2010 δεν βοηθά καθόλου την δική μας πλευρά. Με την απόφαση αυτή καθίσταται σαφές πως η πάροδος 35 χρόνων αποδυνάμωσε αισθητά τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη.
- Τούρκοι έποικοι. Όταν υπεβλήθη το Αγγλο-Αμερικανο-Καναδικό Σχέδιο τον Νοέμβριο 1978 (το καλύτερο Σχέδιο που μας δόθηκε ποτέ) δεν υπήρχαν καθόλου έποικοι. Το Σχέδιο το απορρίψαμε, παρά τις διαφωνίες μου (ήμουν τότε Υπουργός των Εξωτερικών). Το 1981 είχαμε περίπου 15,000 έποικους, που ήσαν διατεθειμένοι να αναχωρήσουν από την Κύπρο, με αποζημίωση $5,000 κατά κεφαλή που θα πλήρωναν οι Αμερικανοί (Σχέδιο που επεξεργάσθηκα προσωπικά με τον Hugo Gοbbi Ειδικό Αντιπρόσωπο του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών). Το Σχέδιο τελικά απορρίφθηκε από τη δική μας πλευρά. Έτσι μας έμειναν οι έποικοι, που εν τω μεταξύ αυξήθηκαν ίσως σε 200-300 χιλιάδες! Πως φεύγουν, στην πράξη, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, μετά από 40 χρόνια;
- Εκ περιτροπής προεδρία: Στο Αγγλο-Αμερικανο-Καναδικό Σχέδιο του 1978 δεν υπήρχε εκ περιτροπής προεδρία. Το απορρίψαμε. Εμφανίστηκε σταδιακά η «εκ περιτροπής» από το 1983 και μετά.
- Διζωνικότητα: Αρχικά υπήρχε μόνο «διπεριφερειακή» και «δικοινοτική» ομοσπονδία. Σταδιακά μπήκε στη ζωή μας η διζωνικότητα, η οποία έγινε δεκτή και επίσημα από μας με την Συμφωνία της 8ης Ιουλίου 2006 Παπαδόπουλου-Ταλάτ.
- Αμμόχωστος και Μόρφου: Κάποτε ήταν στην αγκαλιά μας. Οι δύο νύμφες, η μια της ανατολής και η άλλη του βορρά και της δύσης ήταν στην άκρη των χεριών μας. Τις αγγίζαμε. Σήμερα είναι απλώς στις επιδιώξεις και στα όνειρα μας. Είναι στις ετήσιες πορείες μας που δεν οδηγούν πουθενά. Έφυγαν μαζί με τις ευκαιρίες που απορρίψαμε.
Ο Νίκος Αναστασιάδης στη σκυταλοδρομία του Κυπριακού παρέλαβε μια σκυτάλη μολυσμένη με τις αμαρτίες δεκαετιών. Και έχει απέναντι του, εκτός από τους τουρκοκύπριους και τους ελληνοκύπριους εκείνους που μόλυναν την σκυτάλη. Κανονικά, αρκετοί από αυτούς πρέπει να περάσουν μέσα από το Καθαρτήριο (Purgatorio) του Δάντη «εις εξιλέωσιν αμαρτημάτων τα οποία διέπραξαν» όπως λέει ο μεγάλος ποιητής στην «Θεία Κωμωδία».
Η παραίνεση μου προς τον Νίκο είναι να συνεχίσει την διαπραγμάτευση και να προσπαθήσει να επιτύχει την καλύτερη δυνατή λύση. Μια λύση αξιοπρεπή, μέσα από συνθήκες που η πάροδος του χρόνου κατέστησε πολύ δύσκολη και οδυνηρή.
Αυτό που ανέφερεπρόσφατα ο Ιωάννης Κασουλίδης το είπα και εγώ πολλές φορές: «Αν δεν τα βρούμε ούτε με τον Ακιντζί δεν θα τα βρούμε με κανένα άλλο». Θα βρούμε μόνο την διχοτόμηση μπροστά μας, που και εμείς συμβάλαμε στη δημιουργία της με τις βλακείες μας ή ακόμα και την προσάρτηση μέρους του κυπριακού εδάφους από την Τουρκία.
Ο πρώην πρόεδρος της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού είχε πει κάποτε: «Δεν χρειάζεται να δουλεύουμε εμείς οι Τούρκοι. Οι Έλληνες δουλεύουν για μας».
Ας μην του κάνουμε ακόμα μια φορά το χατίρι. Ας κινηθούμε προτού η άμμος στην κλεψύδρα της Ιστορίας εξαντληθή.
Νίκος Α. ΡολανδηςΥπουργός Εξωτερικών 1978-1983
Υπουργός Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού 1998-2003
Βουλευτής 1991-1996
Πρόεδρος του Κόμματος των Φιλελευθέρων 1986-1998
Αντιπρόεδρος της Διεθνούς των Φιλελευθέρων 1994-1998
Νίκος Α. Ρολάνδης -TYPOS.COM.CY
