Τι διεκδικεί η Αθήνα από Μόσχα - Πεκίνο. Μια νέα ισορροπία που όμως δεν θα διαρρήξει τις σχέσεις με ΗΠΑ - Ευρώπη

Ο κ. Κοτζιάς, που πριν από λίγες ημέρες δέχθηκε στο γραφείο του τον κινέζο πρεσβευτή, θα αναλάβει να προετοιμάσει την επίσκεψη του Πρωθυπουργού στο Πεκίνο.

Μπορεί η Αθήνα να αξιοποιήσει τη γεωπολιτική της θέση ώστε να επηρεάσει προς όφελός της τις διαπραγματεύσεις επί του προγράμματος οικονομικής βοήθειας; Μήπως αυτή η επιλογή κινδυνεύει να προκαλέσει αντιδράσεις στους κόλπους των παραδοσιακών της συμμάχων; Και έχει η Δύση, η Ευρωπαϊκή Ενωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες, την πολυτέλεια να «θυσιάσει» μια σύμμαχο χώρα που βρίσκεται γεωγραφικά σε μια περιοχή που βράζει από αστάθεια;Αυτά τα ερωτήματα απασχολούν το τελευταίο διάστημα ξένες διπλωματικές πηγές τόσο στην Αθήνα όσο και σε δυτικές πρωτεύουσες. Η πραγματικότητα φυσικά βρίσκεται κάπου στη μέση. Οπως άλλωστε σημείωναν διπλωματικές πηγές με γνώση του παρασκηνίου, η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα δεν έχει σκοπό να διαρρήξει σχέσεις ετών.

Αυτό που επιδιώκει είναι μια νέα ισορροπία, με την αξιοποίηση διεθνών παικτών του μεγέθους της Κίνας ή της Ρωσίας, καθώς και μια πιο ενεργητική παρουσία σε μέτωπα όπως η ουκρανική κρίση και η Μέση Ανατολή. Η απόπειρα να θέσει το ζήτημα της προστασίας των χριστιανικών πληθυσμών στην περιοχή αλλά και η ανάδειξη του κινδύνου των τζιχαντιστών είναι δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις στις οποίες η Αθήνα θα επιδιώξει να εμφανιστεί εποικοδομητική.

Προσαρμογές με μέτρο στις ελληνορωσικές σχέσεις

Η κίνηση που προξένησε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον των δυτικών εταίρων της χώρας είναι η αλλαγή, τουλάχιστον σε επίπεδο ρητορικής, της στάσης έναντι της Ρωσίας. Η εμπλοκή των πρώτων ημερών με αφορμή τη δήλωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και η συζήτηση περί νέων κυρώσεων επανέφεραν στη Δύση στερεότυπα της περιόδου Καραμανλή.

Σε δυτικά έντυπα άρχισαν να εμφανίζονται πολλά αρνητικά δημοσιεύματα που κατέτασσαν την Ελλάδα στην ομάδα χωρών εντός Ευρωπαϊκής Ενωσης που διάκεινται φιλικά προς τη Μόσχα. Ωστόσο, κυβερνητικοί αξιωματούχοι τονίζουν ότι η εμπειρία της κυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή, που χτυπήθηκε για τη φιλορωσική της στροφή, ιδιαίτερα σε θέματα ενέργειας (αγωγοί South Stream και Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη), συνιστά ένα παράδειγμα που καλό είναι να αποφευχθεί. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Αθήνα θεωρεί ότι μπορεί να ενισχύσει το διπλωματικό της κεφάλαιο αν λειτουργούσε ως γέφυρα μεταξύ Μόσχας και Κιέβου - στο μέτρο φυσικά που της αναλογεί.

Η ιδέα αυτή έχει μεταφερθεί στη Γερμανία από τον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά προς τον γερμανό ομόλογό του Φρανκ-Βάλτερ Στάινμαγερ. Πάντως, οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι τα περί χρηματοδότησης από τη Μόσχα σε περίπτωση ναυαγίου των διαπραγματεύσεων με την ευρωζώνη δεν εντάσσονται στον κυβερνητικό σχεδιασμό. «Υπάρχουν οι συμβολισμοί, υπάρχει και η πραγματικότητα» επισημαίνεται αρμοδίως.

Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι η Βικτόρια Νούλαντ, υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και αρμόδια για θέματα Ευρώπης, είχε δηλώσει στις 27 Ιανουαρίου ότι η Ουάσιγκτον «δεν έχει πρόβλημα και θέλουμε η Ελλάδα να έχει μια φυσιολογική, καθαρή σχέση με τη Ρωσία» και μίλησε για τον ρόλο της Αθήνας στην αποστολή μηνυμάτων προς τη Μόσχα. Η επισήμανση αυτή από τα χείλη μιας αξιωματούχου που κατά καιρούς έχει εμφανιστεί σκληρή εναντίον της Ρωσίας δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη, τονίζουν  κυβερνητικοί αξιωματούχοι.

Οι σχέσεις με τον «κινεζικό δράκο»

Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση Τσίπρα ασφαλώς και επιθυμεί καλύτερες σχέσεις με την Κίνα. Ο κ. Κοτζιάς, που πριν από λίγες ημέρες δέχθηκε στο γραφείο του τον κινέζο πρεσβευτή, θα αναλάβει να προετοιμάσει την επίσκεψη του Πρωθυπουργού στο Πεκίνο. Η Κίνα έχει εντάξει την Ελλάδα στα επενδυτικά-εμπορικά της σχέδια, από τη στιγμή μάλιστα που η χώρα μας αποτελεί κομβικό σημείο στο θαλάσσιο αλλά και χερσαίο κομμάτι του σύγχρονου Δρόμου του Μεταξιού.

Η κυβέρνηση έσπευσε πάντως να καθησυχάσει τις επιφυλάξεις που φέρεται αρχικά να εξέφρασε το Πεκίνο μετά τις αρνητικές δηλώσεις για την αποκρατικοποίηση του ΟΛΠ. Η στήριξη στην επένδυση της Cosco στον Πειραιά δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση και οι επόμενες κινήσεις θα καθοριστούν μόλις αποσαφηνιστεί το νέο πλαίσιο αποκρατικοποιήσεων.

Η Ελλάδα θεωρείται πύλη εισόδου για τα κινεζικά προϊόντα στην Ευρώπη. Με την αναμενόμενη διεύρυνση της Διώρυγας του Σουέζ, που θα επιτρέψει την αύξηση του όγκου των εμπορευμάτων με προορισμό την ευρωπαϊκή αγορά, το Πεκίνο έχει ξεκάθαρες βλέψεις και η Αθήνα οφείλει, επιμένουν κυβερνητικές πηγές, να λάβει γρήγορες αποφάσεις.

Τα Βαλκάνια θα είναι πάντως μια «δύσκολη εξίσωση» για την Αθήνα. Η περιοχή αυτή αναδεικνύεται σε πεδίο αντιπαράθεσης για οικονομική επιρροή ανάμεσα σε Βερολίνο, Μόσχα και Πεκίνο. Αυτό εξηγεί και το ενδιαφέρον του κ. Στάινμαγερ για την πορεία των συνομιλιών Αθήνας - Σκοπίων για την ονομασία. Το Βερολίνο βλέπει τα Βαλκάνια ως «οικονομικό ζωτικό χώρο» (σ.σ.: αυτό εξηγεί και την καθιέρωση της ετήσιας Συνόδου των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων) και ανησυχεί για την επέκταση της ρωσικής επιρροής εκεί. Η διείσδυση του Πεκίνου φαίνεται να προκαλεί μικρότερη ανησυχία, καθώς Γερμανία και Κίνα ασπάζονται το δόγμα του μερκαντιλισμού στην παρούσα φάση.

Οι σχέσεις με την Τουρκία και το Κυπριακό

Παρά τα περί αντιθέτου προβλεπόμενα, η θερμοκρασία στις ελληνοτουρκικές σχέσεις παραμένει απολύτως ελεγχόμενη. Αλλωστε, οι ψύχραιμοι παρατηρητές σημειώνουν ότι η εναέρια κινητικότητα στο Αιγαίο δεν είναι δραματική και ότι σε αυτό έπαιξε ρόλο και η συνάντηση, προεκλογικά, που είχε ο Αλέξης Τσίπρας με τον τούρκο πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η Αθήνα έχει υπαναχωρήσει σε πάγιες θέσεις στα εθνικά θέματα. Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει και αυτό κατέστη εμφανές και από τα όσα είπε ο κ. Τσίπρας κατά την επίσκεψή του στην Κύπρο. Ωστόσο, υπάρχει η πρόθεση να αναζητηθεί συνεννόηση με μια μελλοντική αναζωογόνηση των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.

Παράλληλα όμως η Αγκυρα έχει εκφράσει την ανησυχία της από ορισμένες κινήσεις του υπουργού Εθνικής Αμυνας Πάνου Καμμένου, ιδιαίτερα από την απόφασή του να ρίξει στεφάνι στα Ιμια. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι το βράδυ προτού αυτό συμβεί «άναψαν τα τηλέφωνα» ανάμεσα στα δύο υπουργεία Εξωτερικών ώστε να αποφευχθούν τα χειρότερα - κάτι που έγινε.

Αντιφατικά μηνύματα
Η εξίσωση της ενέργειας

Στο ενεργειακό μέτωπο, η Αθήνα στέλνει μέχρι στιγμής αντιφατικά μηνύματα. Η παράλληλη επιθυμία για καλύτερους όρους συμμετοχής στον Διαδριατικό Αγωγό (TAP) και το «φλερτ» με τα σχέδια της Gazprom για έναν ρωσοτουρκικό αγωγό που θα αντικαταστήσει τον South Stream και θα φέρει το ρωσικό αέριο σε έναν κόμβο στα ελληνοτουρκικά σύνορα μοιάζουν να συγκρούονται ευθέως.

O Παναγιώτης Λαφαζάνης υπέστη ψυχρολουσία πριν από μερικά 24ωρα όταν η αζερική εταιρεία Socar, που διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο τόσο στον ΤΑΡ όσο και στην αποκρατικοποίηση του ΔΕΣΦΑ, απέρριψε τη συμμετοχή του Ελληνικού Δημοσίου στο μετοχικό κεφάλαιο του ΤΑΡ, τη μείωση της τιμής του αερίου και την επιβολή τελών διέλευσης.

Οπως όλα δείχνουν, η προσπάθεια ισορροπίας ανάμεσα σε ΤΑΡ και Turk Stream (εφόσον προχωρήσει) δεν θα είναι εύκολη, διότι ο ΤΑΡ και ο Νότιος Ενεργειακός Διάδρομος αποτελούν βασικό εργαλείο για τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας της Ευρώπης πέραν του ρωσικού αερίου. Το στοιχείο αυτό φαίνεται ότι επισημάνθηκε με σαφήνεια από τον Τζον Κέρι στην προ ημερών τηλεφωνική συνομιλία του με τον κ. Κοτζιά.

Αθανασόπουλος Αλ. Άγγελος