Αν και η απώλεια του ελέγχου της πρωτεύουσας της Υεμένης, Σανά, από τις στρατιωτικές δυνάμεις που παρέμεναν πιστές στον πρόεδρο της χώρας άφησε την αίσθηση της καταιγιστικής ανατροπής των εξελίξεων, η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική από τις εντυπώσεις.Πρώτον: Η Σανά βρισκόταν υπό μερικό έλεγχο από τις προεδρικές δυνάμεις.
Δεύτερον: Το προεδρικό μέγαρο είχε πολιορκηθεί άλλες δύο φορές εντός του προηγούμενου έτους.
Τρίτον: Η πτώση ήταν θέμα χρόνου, αφού ο στρατός εκτελούσε επιλεκτικά τις εντολές τις οποίες ελάμβανε από την πολιτική ηγεσία.

Από το 1962, οπότε και ιδρύθηκε η Δημοκρατία της Υεμένης, έως σήμερα, που η χώρα βιώνει μια πολυεπίπεδη κρίση, υπήρξαν δύο σημαντικές στιγμές στην ιστορική διαδρομή της. Η πρώτη το 1967, όταν οι Βρετανοί εγκατέλειψαν την αποικία της Νότιας Υεμένης, και η δεύτερη το 1990, όταν αποφασίζεται η ένωση των δύο τμημάτων και η συμπόρευση κάτω από την ίδια σημαία. Αρκετοί ήταν εκείνοι που ήδη από την πρώτη στιγμή της ένωσης Βορρά και Νότου μίλησαν για έκτρωμα, με ελάχιστο χρόνο ζωής.

Ο κύριος λόγος για την παραπάνω απαισιόδοξη εκτίμηση ήταν η αντιπαλότητα μεταξύ των δύο κυρίαρχων ισλαμικών δυνάμεων, σιιτών και σουνιτών. Στην Υεμένη αυτό εκφραζόταν με τον έλεγχο που επιχειρούσαν να ασκήσουν μέσω του επαναστατικού κινήματος Αλ Χούθις οι Ιρανοί, ενώ στην αντίπερα όχθη η Σαουδική Αραβία υποστήριζε τις σουνιτικές φυλές της χώρας και μερικώς το αποσχιστικό κίνημα. Η εμφάνιση της Αλ Κάιντα το 2006-2007 στην Υεμένη περιέπλεξε ακόμη περισσότερο το ζήτημα της ασφάλειας και του βαθμού ελέγχου της χώρας από τις στρατιωτικές δυνάμεις.

Εκείνη ακριβώς την περίοδο αποφασίζεται από τον Λευκό Οίκο να δοθεί το πράσινο φως σε ειδικές δυνάμεις και μη επανδρωμένα αεροσκάφη να επιχειρήσουν στο έδαφος της Υεμένης, στο πλαίσιο της στήριξης του τότε προέδρου Αλί Αμντάλα Σάλεχ. Στις επιχειρήσεις λαμβάνουν μέρος (αν και ποτέ δεν το παραδέχθηκαν) και δυνάμεις του Ισραήλ, οι οποίες δραστηριοποιήθηκαν σε περιοχές με Εβραίους Υεμενίτες. Η στήριξη από τον ξένο παράγοντα φέρνει τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Οι δυνάμεις του Σάλεχ χάνουν τον έλεγχο της επαρχίας και το 2011 χιλιάδες πολίτες κατεβαίνουν στους δρόμους της Σανά, διαμαρτυρόμενοι για τη φτώχεια, την ανεργία, τη διαφθορά, αλλά κυρίως για το σχέδιο νόμου του προέδρου, που αφαιρούσε το χρονοδιάγραμμα στη διακυβέρνησή του.

Με την παρέμβαση των ΗΠΑ, ο Σάλεχ παραδίδει την εξουσία στον μεταβατικό Μανσούρ Χάντι. Ο εν λόγω πρόεδρος ήταν αυτός που ανετράπη προ ημερών. Οι δυνάμεις των Χούθις είχαν αποσαφηνίσει ήδη από την προηγούμενη χρονιά τις αλλαγές και τον ρόλο που επιθυμούν να διαδραματίσουν στην επαναχάραξη των επαρχιών της Υεμένης.

Το γεγονός πως μετά την επίθεση στο προεδρικό μέγαρο το αποτέλεσμα ήταν δύο μόνο νεκροί στρατιώτες και μία απαγωγή καθιστά σαφές πως οι δυνάμεις φύλαξης του προέδρου παρέμειναν σε ρόλο θεατή. Η απαγωγή του Άχμεντ Άουαντ Μπιν Μουμπάρακ, στενού συνεργάτη του προέδρου και συγγραφέα του σχεδίου Συντάγματος που προβλέπει την επαναχάραξη των επαρχιών και τις ορίζει σε 5-6, έχει συμβολικό χαρακτήρα και είναι ενδεικτικό του τρόπου με τον οποίο ορίζονται οι διαπραγματεύσεις σε φυλετικές χώρες όπως η Υεμένη.

Για τους Χούθις, το ζητούμενο είναι η διασφάλιση των εδαφών που έχουν περιέλθει στον έλεγχό τους τα τελευταία χρόνια και, για να το πετύχουν αυτό, επιθυμούν τη διαίρεση της χώρας σε δύο επαρχίες. Οι ίδιοι θα ελέγχουν τη μία και οι αυτονομιστές του Νότου την άλλη.

Αν και το σχέδιο του προέδρου επιχειρούσε να γεφυρώσει το χάσμα και να μειώσει την αντιπαλότητα μέσα από μια τεχνοκρατική κυβέρνηση, με ισομερή καταμερισμό ευθυνών, αρμοδιοτήτων και εξουσιών, όπου κάθε φορέας θα είχε μερίδιο στη διατήρηση της εσωτερικής σταθερότητας, απέτυχε εν τη γενέσει του.

Έστω κι αν ελέγχουν σημαντικό τμήμα τριών επαρχιών και σχεδόν τα δύο τρίτα της Σανά, οι Αλ Χούθις δύσκολα θα καταφέρουν να επιβάλουν τα δικά τους ζητούμενα. Το βράδυ της Πέμπτης αξίωσαν επισήμως τη θέση του αντιπροέδρου και την ένταξη 10.000 ενόπλων τους στις δυνάμεις ασφαλείας.

Η αδυναμία της σημερινής κυβέρνησης να ασκήσει οποιαδήποτε εξουσία είναι αδιαμφισβήτητη, ένα σημαντικό κεφάλαιο που θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν για την προώθηση των δικών τους θέσεων, ωστόσο αυτό δεν αρκεί για να πείσουν όσους στέκουν απέναντί τους. Αντιθέτως, εφόσον επιμείνουν σε αυτή την τακτική, το πιθανότερο θα είναι να φέρουν μία ώρα αρχύτερα αυτό που αρκετοί περιγράφουν ως λογική και φυσική εξέλιξη των πραγμάτων για την Υεμένη: τη διάσπαση του Νότου από τον Βορρά.

Άλλωστε στο άκουσμα της είδησης της προέλασης των σιιτών στη Σανά, το Άντεν, δηλαδή ο Νότος, έκλεισε οδικούς άξονες, εναέριο χώρο και λιμάνια για οτιδήποτε προέρχεται από τη βόρεια Υεμένη. Δεν χρειάζονται περισσότερα για να κατανοήσει κανείς πως η διαπραγμάτευση της συγκατοίκησης δεν είναι στις προτεραιότητές του Νότου, ούτε πως η αγχωμένη εμπλοκή του ξένου παράγοντα και η αντιπαλότητα Ιράν - Σαουδικής Αραβίας επιταχύνει τις εξελίξεις.
Χαρίτος Πάνος