Γιατί είναι τόσο λαοφιλής ο Πούτιν

Knight Amy -Παρά τις οικονομικές δυσκολίες τα ποσοστά αποδοχής του ρώσου προέδρου ξεπερνούν το 80% – Πώς χρησιμοποιεί την τηλεοπτική προπαγάνδα και την κρίση στην Ουκρανία

Η ρωσική οικονομία ακολουθεί καθοδική πορεία επί αρκετούς μήνες, με τον πληθωρισμό σήμερα στο 8,3%, τα τρόφιμα να εξαφανίζονται από τα ράφια των καταστημάτων, τα κεφάλαια που φεύγουν από τη χώρα να αυξάνονται, το ΑΕΠ να συρρικνώνεται και το ρούβλι να βρίσκεται σε ναδίρ τετραετίας. Ωστόσο οι Ρώσοι, προς το παρόν τουλάχιστον, είναι πιο ικανοποιημένοι από τον πρόεδρό τους απ' όσο ποτέ στο παρελθόν. Τα ποσοστά αποδοχής του Βλαντίμιρ Πούτιν ξεπερνούν το 80% και οι δημοσκοπήσεις που πραγματοποίησε το ανεξάρτητο Κέντρο Λεβάντα το τελευταίο δίμηνο δείχνουν ότι άνω του 60% των Ρώσων είναι ικανοποιημένοι με την κατεύθυνση που παίρνει η χώρα.Στο παρελθόν, τα έσοδα από το πετρέλαιο ενίσχυαν την υποστήριξη προς τον Πούτιν. Στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 2008, όταν οι τιμές του πετρελαίου υποχώρησαν, η αύξηση των τιμών, η μείωση των μισθών και η απώλεια θέσεων εργασίας προκάλεσαν δυσαρέσκεια.
Αλλά η κυβέρνηση απέκρουσε την καταιγίδα δαπανώντας 200 δισ. δολάρια από τα αποθέματά της και οι τιμές του πετρελαίου ξανανέβηκαν, παρέχοντας στην κυβέρνηση Πούτιν μια σταθερή ροή κεφαλαίου για να υποστηρίξει τα κρατικά προγράμματα πρόνοιας, τις συντάξεις και τις επιδοτήσεις προς τους μη κερδοφόρους τομείς της οικονομίας.

Σήμερα το Κρεμλίνο είναι αντιμέτωπο με μια ακόμη πτώση της τιμής του πετρελαίου. Δεδομένου ότι τα έσοδα από το πετρέλαιο αποτελούν περισσότερο από το 50% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού της Ρωσίας, η κυβέρνηση θα αναγκαστεί εκ νέου να βασιστεί στα αποθέματά της για να διατηρήσει ισοσκελισμένο τον προϋπολογισμό.Η πτώση που καταγράφηκε στο ρούβλι ανάγκασε την κεντρική τράπεζα να αυξήσει τα επιτόκια και οι δυτικές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας λόγω της Ουκρανίας επιτάχυναν τα οικονομικά δεινά.

Με τη ρωσική οικονομία να ναυαγεί, πώς εξηγείται το ότι ο Πούτιν συνεχίζει να είναι δημοφιλής; Σύμφωνα με τον δημοσκόπο Λεβ Γκούντοφ, οι Ρώσοι βιώνουν «αρνητική κινητοποίηση» που οφείλεται στην τεραστίων διαστάσεων κρατική προπαγάνδα μέσω της τηλεόρασης, η οποία αποτελεί την κύρια πηγή πληροφόρησης του κοινού και ελέγχεται στενά από το Κρεμλίνο.

Το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί την ουκρανική κρίση ως σημείο συσπείρωσης και καλλιεργεί τον βαθιά ριζωμένο πατριωτισμό των τηλεθεατών και τη νοσταλγία για τη σοβιετική αυτοκρατορία δίνοντας τη δική του εκδοχή για τη σύγκρουση. Σύμφωνα με την εκδοχή αυτή, η Δύση και ιδίως οι ΗΠΑ υποδαυλίζουν επί χρόνια την επανάσταση στην Ουκρανία ενώ η Ρωσία απλώς προστατεύει τα δικαιώματα των ρωσόφωνων Ουκρανών. Η πιθανή λαϊκή δυσαρέσκεια προς τον Πούτιν έχει μετατραπεί προς το παρόν σε εχθρότητα εναντίον της Δύσης.

Ακόμη και αν το Κρεμλίνο διατηρήσει τις παροχές στην πρόνοια και τις επιδοτήσεις προς τις περιφερειακές κυβερνήσεις, αν παραμείνουν χαμηλά οι τιμές του πετρελαίου μπορεί να διαβρωθεί η υποστήριξη προς τον Πούτιν, παρά την πατριωτική ζέση που έχει μολύνει τους πολίτες. Αν οι τσέπες τους πληγούν αρκετά, θα βαρεθούν το μόνιμο μπαράζ κρατικής προπαγάνδας.

Ερωτηθείς πρόσφατα για την πτώση των τιμών του πετρελαίου, ο Πούτιν υποτίμησε το πρόβλημα, απαντώντας ότι η πτώση «δεν αποτελεί τραγωδία» για τη Ρωσία και ότι θα έχει μικρή επίπτωση στα δημόσια οικονομικά. Επέμεινε ότι η Ρωσία διαθέτει αρκετό χρηματικό απόθεμα για να αντισταθμίσει τα ελλείμματα στον προϋπολογισμό που θα προκαλέσει η πτώση της τιμής του πετρελαίου. 

Αλλά πολλοί δεν μοιράζονται την αισιοδοξία του Πούτιν για την οικονομία. Μιλώντας στο Λονδίνο τον Οκτώβριο, ο πρώην υπουργός Οικονομικών Αλεξέι Κουντρίν προέβλεψε ότι οι τιμές του πετρελαίου θα παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα την επόμενη πενταετία, κυρίως λόγω της αυξανόμενης παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου.

Αν και η πτώση στην τιμή του πετρελαίου δεν αποτελεί άμεση απειλή για την πολιτική σταθερότητα της Ρωσίας, υπάρχει μακροχρόνιος κίνδυνος, καθώς οι Ρώσοι θα βλέπουν την αγοραστική τους δύναμη να μειώνεται και το πραγματικό τους εισόδημα να καταρρέει. Δημοσκόπηση της Λεβάντα που πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο αποκάλυψε ότι η κύρια ανησυχία των Ρώσων είναι η αύξηση των τιμών. Καλά θα έκαναν ο Πούτιν και το περιβάλλον του να το λάβουν σοβαρά υπόψη τους αυτό και να θυμούνται ότι η οικονομική στασιμότητα ήταν ένας από τους κυριότερους παράγοντες για την κατάρρευση της Σοβιετικής Eνωσης.

* Η κυρία Amy Knight είναι συγγραφέας τού «Πώς ξεκίνησε ο Ψυχρός Πόλεμος» και πρώην ειδική στη Ρωσία στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου.