Του Χριστόδουλου Κ. Γιαλλουρίδη-
Πρέπει να προβλέψουμε σενάρια εξελίξεων για την αντιμετώπιση κάθε ενδεχομένου
- Η Κύπρος βρίσκεται ενώπιον καταλυτικών διεθνών εξελίξεων μόνη και αβοήθητη, με την ηγεσία της να είναι αμήχανη και αδύναμη να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα γεγονότα που λαμβάνουν χώραν στην περιοχή και που την αφορούν
- ΤΟ 2014 σε λίγες ημέρες ολοκληρώνει τον κύκλο του εν μέσω μιας ολοένα ενδυναμούμενης παγκόσμιας κρίσης, η οποία δεν είναι απλώς οικονομική, δεν είναι μόνον πολιτική με την έννοια απουσίας παγκόσμιου κράτους, αλλά είναι πρωτίστως πολιτιστική
Η Κύπρος βρίσκεται ενώπιον εξελίξεων που άπτονται όχι μόνο του εθνικού θέματος με την απειλή της Τουρκίας να προχωρήσει στην πραγμάτωση ηγεμονικών απειλών εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά αντιμετωπίζει πολυεπίπεδη εσωτερική κρίση στην οικονομία, την πολιτική και τον πολιτισμό, στο ήθος των πολιτικών και την ηθική της πολιτικής, κυρίως στην αξιοπιστία της πολιτικής ηγεσίας στο σύνολό της απέναντι στην κοινωνία και τον λαό, όχι μόνο γιατί η διαχείριση της πολιτικής είναι απολύτως ανεπαρκής, αλλά και γιατί τα φαινόμενα προϊούσης διαφθοράς είναι έκδηλα και συνεχή. Είναι ένα αντικαθρέφτισμα της ελλαδικής κρίσης σε μικρογραφία και της δυτικής παρακμής σε -τηρουμένων των αναλογιών- μεγέθυνση.
Το 2014 σε λίγες ημέρες ολοκληρώνει τον κύκλο του εν μέσω μιας ολοένα ενδυναμούμενης παγκόσμιας κρίσης, η οποία δεν είναι απλώς οικονομική, δεν είναι μόνον πολιτική με την έννοια απουσίας παγκόσμιου κράτους, αλλά είναι, όπως πιστεύουμε, πρωτίστως πολιτιστική, αφού η κρίση αξιών του δυτικού πολιτισμού και η απουσία προσανατολισμού και στόχων ζωής είναι εμφανής και ορατή παντού. Εμείς εδώ στην Ελλάδα βιώνουμε το δικό μας δράμα ως μια ελάχιστη μικρογραφία μιας παγκόσμιας κρίσης, αρκούμαστε στην εσωστρέφειά μας και δεν βλέπουμε τίποτα από αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο.
Οριζόντια τομή
Η παγκόσμια κρίση δεν περιλαμβάνει μόνο κράτη, μικρά και μεγάλα, δεν περιλαμβάνει καταρρέουσες κρατικές οικονομίες της Αφρικής, της Ασίας, εσχάτως δε και της Ευρώπης. Η κρίση αναφέρεται και αφορά στην παγκόσμια κοινωνία σε έναν οριζόντιο άξονα, που προσεγγίζει τους ανθρώπους, τις κοινωνικές ομάδες, τους λαούς, τις κοινωνίες, χωρίς εθνικούς, θρησκευτικούς ή άλλους φραγμούς και περιορισμούς, που μέχρι το τέλος του 20ού αιώνα ήταν το βασικό κριτήριο διάκρισης των ανθρώπων.
Η οριζόντια τομή της ανθρωπότητας αναφέρεται στη νέα δομή του διεθνούς συστήματος, που είναι η παγκοσμιοποιημένη διάρθρωση της υφηλίου, που περιλαμβάνει τους κρατικούς και όχι μόνον δρώντες και η μετατροπή της σε ένα παγκόσμιο χωριό με κυρίαρχο στοιχείο το χρηματοπιστωτικό σύστημα ελέγχου της ζωής των ανθρώπων.
Η παρακμή της Δύσης ακριβώς συνίσταται στο ότι ο δυτικός πολιτισμός εγκατέλειψε τις πολιτιστικές του καταβολές, τα ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες που είναι η δημοκρατική αρχή της συμμετοχής, η ανοχή και η αλληλεγγύη και εστίασε τη ζωή του ανθρώπου στις αγορές και στην ανεξέλεγκτη ελευθερία της ανελέητης κυριαρχίας του κεφαλαίου και της ανάδειξης της κατανάλωσης και του χρήματος σε μείζονα αξία του δυτικού ανθρώπου.
Νεοταξική ουτοπία
Από πού ξεκίνησε η σύγχρονη κρίση; Ξεκίνησε με το τέλος του διπολισμού και την πτώση του σοβιετικού συστήματος, τη λεγόμενη νίκη του καπιταλισμού και το τέλος των ιδεολογιών που κυριάρχησαν τους τελευταίους τρεις αιώνες, δηλαδή τη σύγκρουση σοσιαλισμού - καπιταλισμού. Ο άνθρωπος εισήλθε στη νέα εποχή μόνος και αβοήθητος, δηλαδή χωρίς τα εφόδια του πολιτισμού και της εθνικής ταυτότητας, χωρίς τα προνόμια της κρατικής προστασίας, γιατί ακριβώς ανέλαβε η μοναδική εναπομείνασα υπερδύναμη, οι ΗΠΑ, τον ρόλο του παγκόσμιου κράτους, δηλαδή του παγκόσμιου ηγεμόνα, όπως επεχειρήθη να εφαρμοστεί στην πράξη.
Οι ιδέες με τις οποίες εκδηλώθηκε η αποκαλούμενη νέα διεθνής τάξη, στο τέλος του 20ού αιώνα από τον Φουκουγιάμα και τους συν αυτώ, απεδείχθησαν πολύ περισσότερο ουτοπικές από την ίδια τη μαρξιστική προοπτική. Όχι μόνον ήσαν απολύτως εξωπραγματικές, αλλά η πράξη, με την έννοια της εφαρμοστέας πολιτικής του ηγεμόνα σε διάφορες κρίσεις που εκδηλώνονταν στη Μέση Ανατολή και στα Βαλκάνια και εσχάτως δε και στην Ουκρανία, απεδείχθησαν καταστροφικές.
Επιστροφή του πλουραλιστικού μοντέλου
Επομένως, η διάσταση της σύγχρονης κρίσης επαναφέρει την ανθρωπότητα σε αυτό που και ο Henry Kissinger εσχάτως υποστηρίζει στο βιβλίο του «Παγκόσμια Τάξη», ότι δηλαδή επιστρέφουμε στο έθνος - κράτος και στο πλουραλιστικό μοντέλο της διεθνούς κοινωνίας του Συνεδρίου της Βιέννης του 1815, όπου εκεί γεννήθηκε η ιδέα ενός κονσέρτου κρατών, που θα φρόντιζαν για τη σταθερότητα, την ειρήνη και την ασφάλεια στον τότε γνωστό κόσμο, που ήταν η Ευρώπη.
Σήμερα, βεβαίως, οι προκλήσεις είναι πολύ μεγαλύτερες από τον 19ον και τον 20όν αιώνα, αφού είναι διάχυτη η απειλή μιας παγκόσμιας ασύμμετρης σύγκρουσης του Ισλάμ, που εκδηλώνεται τρομοκρατικά, όπως αυτό των ISIS, που κινείται οριζόντια πλέον σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου.
Πολλαπλασιάζονται οι απειλές και οι κίνδυνοι
Η ανθρωπότητα παραμένει αμήχανη μπροστά στα προβλήματα και τις απειλές που πολλαπλασιάζονται και δεν έχει κανένα σοβαρό μηχανισμό αποτελεσματικής αντιμετώπισης των ολοένα αυξανόμενων κινδύνων και προκλήσεων, όπου τα προβλήματα ποικίλλουν από ανεξέλεγκτες πολιτικές συγκρούσεις, μέχρι τις οικονομικές καταρρεύσεις κρατών, τη χωρίς προηγούμενο μαζική μετακίνηση πληθυσμών από το ένα μέρος της γης στο άλλο, τη διογκούμενη περιβαλλοντική κρίση, την εξαθλίωση πληθυσμών σε ολόκληρες ηπείρους, όπως η Αφρική και η Ασία, και, τέλος, στην αγωνία των ανθρώπων ως ατόμων για το μέλλον των ιδίων και των θεσμών, στους οποίους είναι ενταγμένοι, του κράτους, στο οποίο ανήκουν, και στην επιδεινούμενη κρίση αξιών του δυτικού κόσμου.Σημειώνουμε, εν κατακλείδι, πως στις δύσκολες ώρες μας, στη δυστυχία και στον πόνο, είμεθα ως λαός και ως κράτος μόνοι και πρέπει να ξέρουμε από τώρα με ποιες ίδιες δυνάμεις θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε επερχόμενους κινδύνους του 2015.
Η θέση της Κύπρου
Η Κύπρος βρίσκεται ενώπιον αυτών των διεθνών εξελίξεων μόνη και αβοήθητη, με την ηγεσία της να είναι αμήχανη και αδύναμη να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα γεγονότα που λαμβάνουν χώραν στην περιοχή και που την αφορούν, και δείχνει ανήμπορη να σχεδιάσει και να προβλέψει τι μπορεί να συμβεί στο εγγύς μέλλον και να προετοιμάσει την αντιμετώπιση των όποιων εξελίξεων μπορούν να λάβουν χώραν κατά τρόπο δραματικό στην περιοχή.Υπάρχει, δηλαδή, η άναρχη μετακίνηση πληθυσμών, δηλαδή λαθρομεταναστών, από τη Μέση Ανατολή προς τη Μεσόγειο, την Ελλάδα, την Κύπρο και την Ιταλία, και αφετέρου οι εξελίξεις σε ό,τι αφορά τη σταθερότητα των καθεστώτων στη Μέση Ανατολή και το ενδεχόμενο μεγάλων ανατροπών, οι οποίες, εφόσον επέλθουν και μπορεί να επέλθουν, με αφετηρία και τη δράση των Τζιχαντιστών, θα επηρεάσουν σε κάθε περίπτωση τη ζωή και τις συνθήκες της οικονομίας και της πολιτικής της Κύπρου. Ας μην εφησυχάζουμε. Το 2015 είναι μια δύσκολη χρονιά και πρέπει από τώρα να προβλέψουμε σενάρια εξελίξεων για την αντιμετώπιση κάθε ενδεχομένου.
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ
Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής,
Κοσμήτορας Σχολής Διεθνών Σπουδών,
Επικοινωνίας και Πολιτισμού
Παντείου Πανεπιστημίου
http://www.sigmalive.com/simerini/politics
