Το Κρεμλίνο δείχνει να έχει αυτοπαγιδευτεί στην εθνικιστική ρητορική του
O Βλαντίμιρ Πούτιν δείχνει να εμμένει στην πολωτική στρατηγική του στην Ουκρανία, κάτι που ίσως στοιχίσει ακριβά στη Ρωσία.Η θερμοκρασία της Γης
αυξάνεται αλλά οι παγωμένες συγκρούσεις στην περιοχή της πρώην
Σοβιετικής Ενωσης δεν φαίνεται να υποχωρούν. Αντίθετα, ο πάγος
εξαπλώνεται.
Η υποστήριξη της Ρωσίας προς τις εκλογές που διοργάνωσαν οι
αυτονομιστές στο Ντονέτσκ και στο Λουχάνσκ (πόλεις-κλειδιά στην περιοχή
Ντονμπάς της Ουκρανίας) δείχνει ότι το Κρεμλίνο αποφάσισε να
δημιουργήσει άλλον έναν ημιμόνιμο «μίνι ψυχρό πόλεμο». Αλλά όσα κάνει
στην Ουκρανία είναι δυνητικά πολύ πιο αποσταθεροποιητικά από την
υποστήριξη που προσφέρει στους άλλους πρώην σοβιετικούς αποσχισθέντες:
στη μολδαβική Υπερδνειστερία και στις γεωργιανές Αμπχαζία και Νότια
Οσετία.
Θολώνοντας τα σύνορά της με την Ουκρανία, η Ρωσία δημιουργεί μια
νέα σχέση με μια ανώμαλη, διεθνώς μη αναγνωρισμένη οντότητα που ανήκει
όχι στη φαντασιακή «Νοβοροσίγια» (Νέα Ρωσία) που ανακήρυξαν οι
αυτονομιστές, αλλά στην απέθαντη Σοβιετική Ενωση. Το ερώτημα είναι γιατί
ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν και το περιβάλλον του θεωρούν ότι μια παγωμένη σύγκρουση στο Ντονμπάς αποτελεί θετική έκβαση για τη χώρα τους.
Εντός των σημερινών συνόρων τους, το Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ έχουν
αμελητέα γεωστρατηγική σημασία για τη Ρωσία. Επιπλέον, ένα ανεξάρτητο
Ντονμπάς θα έχει σημαντικό κόστος για τη Ρωσία η οποία θα αναγκαστεί να
ανοικοδομήσει και να συντηρήσει μια οικονομία που δεν έχει καμία άλλη
ξένη επένδυση. Αντίθετα προς την Υπερδνειστερία και την Αμπχαζία, το
Ντονμπάς διαθέτει βαριά βιομηχανία και εξαρτάται από επιδοτήσεις. Ομως
οι υποδομές του έχουν καταστραφεί και οι επιχειρήσεις του ανήκουν κυρίως
σε ολιγάρχες. Το παράτυπο νομικό καθεστώς των αυτοανακηρυγμένων «λαϊκών
δημοκρατιών» εμποδίζει τους βιομηχανικούς παραγωγούς του Ντονμπάς να
συναλλάσσονται με τον υπόλοιπο κόσμο. Οι οικονομικές προοπτικές της
περιοχής είναι ζοφερές.
Οι πολίτες των υπολοίπων αποσχισθεισών περιοχών που υποστηρίζει η
Ρωσία έχουν καθυποταχθεί στα «φεουδαρχοδημοκρατικά» συστήματά τους, στα
οποία οι τοπικοί ηγέτες σκηνοθετούν τακτικά εικονικές εκλογές και
βασίζουν την εξουσία τους σε μαφιόζικου τύπου διαφθορά και προστασία.
Υστερα από μήνες κούφιων υποσχέσεων από αυτονομιστές ηγέτες, οι πολίτες
του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ είναι απίθανο να συναινέσουν ησύχως στη
μετατροπή του Ντονμπάς σε έναν ακόμη διεθνώς απομονωμένο παρία που
ωφελεί τα ρωσικά δίκτυα του οργανωμένου εγκλήματος.
Εγκαθιδρύοντας μια παγωμένη σύγκρουση στο Ντονμπάς, η Ρωσία
τοποθέτησε ένα αγκάθι στο πλευρό της Ουκρανίας. Αλλά εξασφάλισε επίσης
ότι, σε μακροχρόνιο επίπεδο, το ουκρανικό κράτος θα εδραιωθεί γύρω από
αντιρωσικά αισθήματα και πολιτικές.
Επιπλέον, η υποστήριξη του Πούτιν προς τους αυτονομιστές του
Ντονμπάς μπορεί να βάλει το τελευταίο καρφί στο φέρετρο των σχεδίων του
για μια Ευρασιατική Οικονομική Ενωση. Η κατάφωρη παραβίαση της
επικράτειας της Ουκρανίας όχι μόνο έχει δηλητηριάσει τις σχέσεις με το
Κίεβο αλλά και απειλεί ανοιχτά επίδοξα μέλη της Ενωσης, όπως το
Καζακστάν. Ποιο είναι λοιπόν το γεωπολιτικό όφελος για τη Ρωσία από τη
μετατροπή ενός ασταθούς Ντονμπάς σε ένα μόνιμο αναπόσπαστο κομμάτι της
νοτιοδυτικής της ενδοχώρας; Γιατί το Κρεμλίνο δείχνει «σεβασμό» προς εκλογές τις οποίες δεν αναγνωρίζει καμία άλλη χώρα;
Το Κρεμλίνο έχει αυτοπαγιδευτεί
Η απάντηση θα μπορούσε να είναι απλώς ότι το Κρεμλίνο έχει
αυτοπαγιδευτεί. Τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης μαζί με τους εγχώριους
εθνικιστές υποδαυλίζουν μια ξέφρενη ατμόσφαιρα που στερεί κάθε ευελιξία
από την πολιτική της Ρωσίας προς την Ουκρανία. Αντί για μια συνολική
στρατηγική, το Κρεμλίνο βασίζεται σε κινήσεις ad hoc προκειμένου να
βεβαιωθεί ότι το ρωσικό κοινό δεν θα θεωρήσει ότι προδίδει τους αντάρτες
στην Ουκρανία.Εν ολίγοις, οι ενέργειες της Ρωσίας στο Ντονμπάς είναι μάλλον πιο
συμβολικές και ευκαιριακές παρά στρατηγικές. Αλλά αυτό δεν τις καθιστά
λιγότερο επικίνδυνες. Ο Πούτιν έχει πλέον χάσει την πρωτοβουλία που
άδραξε στην Κριμαία μετατρέποντας μια αιματηρή μάχη για το Ντονμπάς σε
ένα άλυτο αδιέξοδο. Με τις τιμές του πετρελαίου να κατρακυλούν, ο Πούτιν
ίσως αισθανθεί τώρα αναγκασμένος να κάνει άλλη μια αυτοκαταστροφική
κίνηση απελπισίας με την ελπίδα ότι θα πείσει τον κόσμο ότι συνεχίζει να
έχει τον έλεγχο της κατάστασης.Αντιμετωπίζοντας πίεση απ' όλες τις πλευρές, ο Πούτιν χάνει τον
γεωστρατηγικό του βηματισμό. Προσαρτώντας την Κριμαία έχασε την
Ουκρανία. Και «παγώνοντας» το Ντονμπάς έθαψε για τα καλά το σχεδόν
αυτοκρατορικό του όνειρο για την Ευρασιατική Οικονομική Ενωση.
Ο κ. Stephen Holmes είναι καθηγητής στη Νομική Σχολή του
Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και ο κ. Ivan Krastev είναι πρόεδρος του
Κέντρου Φιλελεύθερων Στρατηγικών της Σόφιας και μόνιμος συνεργάτης του
Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Επιστημών της Βιέννης.
