Με τον Δρα Ιάκωβο Αριστείδου-Η Τουρκία είναι τόσο σημαντική για την Ευρώπη (και τις ΗΠΑ) από
πολλές απόψεις, ώστε θα της δώσουν όσο καιρό χρειάζεται για να
σταθεροποιήσει τη θέση της στην περιοχή
Όταν τον Μάη του 1987 μονογράψαμε το Πρωτόκολλο που θα οδηγούσε στην ολοκλήρωση της Τελωνειακής Ένωσης Κύπρου-Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΟΚ τότε) ένιωσα ότι άρχιζε να πραγματοποιείται ένα όραμά μου για τη λύση του Κυπριακού: Η λύση μπορεί να βρεθεί μόνο μέσα από την Ενωμένη Ευρώπη, με την ένταξη τόσο της Κύπρου όσο και της Τουρκίας.
Έκτοτε παρακολουθούσα με αγωνία τις εξελίξεις αναφορικά με την επέκταση κι εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η οποία πέρασε από πολλές συμπληγάδες. Βέβαια η ένταξη της Κύπρου το συντομότερο ήταν η πρώτη προτεραιότητα για λόγους προστασίας από τον τούρκικο επεκτατισμό, μιας και θα ήταν μέλος της Ε.Ε., ενώ σε περίπτωση λύσης έπρεπε να εφαρμόζεται το ευρωπαϊκό κεκτημένο σε όλους τους τομείς. Αυτό το νόημα και τη σημασία της επικείμενης Τ.Ε. Κύπρου-Ε.Ε. προσπάθησα να μεταφέρω στους επικεφαλής των κομμάτων όταν επέστρεψα στην Κύπρο.
Η αντίδραση ήταν από άκρως αρνητική έως πλήρως αδιάφορη. Για ορισμένους ίσχυε ακόμα το ξεπερασμένο, κι από τον ίδιο, παπανδρέικο σύνθημα «Ε.Ο.Κ-ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο», ενώ για άλλους η πορεία που ανοιγόταν προς την ένταξη στην Ε.Ε. δεν είχε καμιά σημασία για τη λύση του Κυπριακού.
Η Τ.Ε. όντως υπήρξε εφαλτήριο για την πλήρη ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., το οποίο αργήσαμε να αξιοποιήσουμε. Όσον αφορά την ένταξη της Τουρκίας, συμπορευτήκαμε απλώς με εκείνα τα ισχυρά ευρωπαϊκά κράτη που δεν έβλεπαν με καλό μάτι ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Αρκεστήκαμε με ορισμένες λεκτικές διατυπώσεις υπέρ της κυπριακής υπόθεσης (Πρωτόκολλο Άγκυρας) και ενέργειες από μέρους της Ε.Ε. (αναστολή ορισμένων άρθρων του προγράμματος ένταξης της Τουρκίας) για να ικανοποιηθούμε ότι η Τουρκία δεν μπαίνει στην Ε.Ε. με άλυτο το Κυπριακό.
Αλλά σ’ αυτό το τελευταίο, που είναι και το ζητούμενο, τι έκαμε η Ε.Ε.; Δυστυχώς, μέχρι σήμερα τίποτε. Ενώ στηριχθήκαμε στην υιοθέτηση του ευρωπαϊκού κεκτημένου για τη λύση του Κυπριακού, η Ε.Ε. όλως παραδόξως παρουσιάστηκε πρόθυμη να υιοθετήσει οποιαδήποτε λύση παρουσιάζετο με το Σχέδιο Ανάν ως πρωτογενές δίκαιό της. Ευτυχώς που πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με το ψήφισμά του έσωσε κάπως τα προσχήματα, όταν η Άγκυρα απείλησε κατάφωρα τα δικαιώματα ενός κράτους-μέλους στην ΑΟΖ της Κύπρου.
Όμως δυνητικά μπορεί να θεωρηθεί ότι έγινε ένα βήμα προς την ορθή κατεύθυνση με την ικανοποίηση του ενός σκέλους του πιο πάνω οράματος, της ένταξης μόνο της Κύπρου στην Ε.Ε. κι ότι η Τουρκία θα αναγκαστεί τελικά να συμμορφωθεί με τις επιταγές που επιβάλλει η ευρωπαϊκή της πορεία όσον αφορά τη λύση του Κυπριακού. Προσωπικά πιστεύω ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Η Τουρκία είναι τόσο σημαντική για την Ευρώπη (και τις ΗΠΑ) από πολλές απόψεις, ώστε θα της δώσουν όσο καιρό χρειάζεται για να σταθεροποιήσει τη θέση της στην περιοχή.
Η ίδια άλλωστε δεν φαίνεται να βιάζεται για ολοκλήρωση της προεργασίας εισδοχής προτού σταθεροποιήσει τη θέση της σε βασικά θέματα. Μέσα σ’ αυτά είναι και τα θέματα που προκύπτουν από το Κυπριακό και την κυπριακή ΑΟΖ. Έτσι η Τουρκία όχι μόνο κωλυσιεργεί την πρόοδο στις διαπραγματεύσεις αλλά προβάλλει κάθε τόσο καινούργιες αξιώσεις, είτε αφορούν τη λύση του Κυπριακού είτε σχετίζονται με την ΑΟΖ χρησιμοποιώντας τη δύναμη των όπλων της.
Κι ενώ συμφωνήθηκε από τον περασμένο Φεβρουάριο ένα πλαίσιο για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων και θα ανέμενε κανένας η Τουρκία, εάν φοβόταν κι επείγετο για την ευρωπαϊκή της πορεία, να βοηθήσει προς αίσια εξέλιξή τους (μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, διαλλακτικές προτάσεις στα βασικά θέματα των διαπραγματεύσεων), τίποτε δεν έκαμε παρά να φέρεται εχθρικά προς τον συνομιλητή της (εκλιπούσα Κυπριακή Δημοκρατία, προβολή βέτο σε διάφορα λογικά κι ανώδυνα αιτήματα της Κύπρου).
Και δεν έφταναν μόνο αυτά, ήρθε κι η προκλητικότατη παρέμβασή της στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, με τη δικαιολογία της προστασίας των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων στα κοιτάσματα, κάτι που έχει ήδη συμφωνηθεί πώς θα γίνει σε μια τελική λύση του Κυπριακού. Κι όλα αυτά, τη στιγμή που η ίδια η Τουρκία κατακρατεί το 37% του κυπριακού εδάφους κι ελέγχει αποκλειστικά το βόρειο, ανατολικό και δυτικό μέρος της κυπριακής ΑΟΖ και τον αντίστοιχο εναέριο χώρο και την εναέρια κυκλοφορία. Πού είναι τα δικαιώματα της συντριπτικής πλειοψηφίας των Κυπρίων;
Είναι φανερό από τα πιο πάνω ότι η Τουρκία όχι μόνο δεν θα λογικευθεί στο τραπέζι των οποιωνδήποτε διαπραγματεύσεων για λύση του Κυπριακού, ενώ, εκμεταλλευόμενη την απροθυμία της Ε.Ε. να επισπεύσει την ενταξιακή της πορεία καθώς και τις τωρινές συγκυρίες στην περιοχή, θα προσπαθήσει να κερδίσει πρόσθετα πλεονεκτήματα και στο Κυπριακό και στα άλλα φλέγοντα θέματα της ίδιας και της περιοχής.
Τώρα που όλοι (Ευρωπαίοι, ΗΠΑ) έχουν πάρει σαφή δείγματα της αμφιβόλου στάσης της Τουρκίας με τους τζιχαντιστές και για να μη βρεθούν προ άλλων εκπλήξεων, πιο οδυνηρών, είναι καιρός να επιταχύνουν την ένταξή της στην Ε.Ε. Μόνο κάτω από τις ευρωπαϊκές αρχές μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο.Εμείς θα πρέπει, όταν περάσει η παρούσα «κρίση» και σταθεροποιήσουμε τη θέση μας, να συνδράμουμε αυτή την πορεία, χωρίς να απεμπολούμε τις βασικές θέσεις στη μορφή λύσης του Κυπριακού. Θα πρέπει επίσης να είμαστε πολύ προσεκτικοί στο τι δεσμευόμαστε στις συνομιλίες.
ΔΡ. ΙΑΚΩΒΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ
Πρώην Υπουργός
Πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού
www.iacovosaristidou.com
ΣΗΜΕΡΙΝΗ
