Η Ιστορία τιμωρεί αυτούς που την αγνοούν. Αμήχανη η
Κυβέρνηση και ο πολιτικός κόσμος της Κύπρου παρακολουθούν τις
γεωστρατηγικές εξελίξεις στην κυπριακή ΑΟΖ ως θεατές, και με σπασμωδικές
κινήσεις προσπαθούν να κατανοήσουν τις γεωστρατηγικές βλέψεις και να
αντιδράσουν στις στρατηγικές κινήσεις της Άγκυρας στην Ανατολική
Μεσόγειο. Για ένα κράτος επιπόλαιο και επιφανειακό το οποίο ουδέποτε
κατανόησε τη στρατηγική αξία της γεωγραφικής του θέσης στον στρατηγικό
ομφαλό της Μέσης Ανατολής, ουδέποτε κατάφερε να ισχυροποιήσει τη
στρατηγική του υπόσταση, και το οποίο παρέμεινε αγκιστρωμένο στο
ψευδοδίλημμα της υποτιθέμενης επίλυσης του Κυπριακού χωρίς επιλογές
στρατηγικής διαφυγής, το μέλλον του, όπως και οι κινήσεις του αντιπάλου,
καθίστανται προβλέψιμα και προδιαγεγραμμένα.
Από την έναρξη του δυναμικού αγώνα της ΕΟΚΑ για αυτοδιάθεση, η Άγκυρα
καθόρισε (Εκθέσεις Νιχάτ Ερίμ 1956) -με πρόφαση την ευημερία και
ασφάλεια της τουρκοκυπριακής μειονότητας- ως κυρίαρχο στόχο την απόκτηση
του στρατηγικού ελέγχου της Μεγαλονήσου, ο οποίος παραμένει αμετάβλητος
μέχρι σήμερα.
Mετά την ιστορική αποτυχία επιβολής του διαβόητου Σχεδίου Ανάν το 2004,
η ανακάλυψη υποθαλάσσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ
διεύρυνε τις στρατηγικές βλέψεις της Άγκυρας, η οποία επανέφερε την
απειλή χρήσης στρατιωτικής βίας ως μοχλό πίεσης εναντίον της Κυπριακής
Δημοκρατίας (ΚΔ) για την επιβολή γεωστρατηγικών τετελεσμένων.
Σήμερα, μετά τη NAVTEX 765/14 της 3ης Οκτωβρίου για υποθαλάσσιες
έρευνες του Βarbaros Hayreddin Pasa στην οριοθετημένη κυπριακή ΑΟΖ
(οικόπεδα 1, 2, 3, 8, 9), η οποία προς το παρόν αποφεύγει την επικάλυψη
των δεσμευμένων περιοχών της ΚΔ (οικόπεδα 2, 3, 9) της ΝAVAREA III
501/14, που χρησιμοποιείται για διερευνητικές γεωτρήσεις από την
πλατφόρμα SAIPEM 10000 της κοινοπραξίας ΕΝΙ-ΚOGAS, παρουσιάζονται τρεις
κυρίαρχες επιλογές για την Άγκυρα:
Α) Τον στρατηγικό έλεγχο της Κύπρου, και ειδικά του πλούτου της
κυπριακής ΑΟΖ, με πολιτικά (διεθνώς αποδεκτά) μέσα. Δηλαδή να επιτύχει,
διαμέσου των υποτιθέμενων συνομιλιών και με υπογραφή των Ελληνοκυπρίων,
τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και τη μετατροπή του νησιού σε
τουρκικό προτεκτοράτο. Με την επίλυση του Κυπριακού στα πλαίσια μιας
Διζωνικής-Δικοινοτικής Συνομοσπονδίας ΔΥΟ ΚΡΑΤΩΝ, επιτυγχάνει
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ του βορείου κατεχόμενου τμήματος του νησιού,
ΣΥΓΚΥΡΙΑΡΧΙΑ στο νότιο ελεύθερο μέρος του και ΕΠΙΚΥΡΙΑΡΧΙΑ σε ολόκληρη
την κυπριακή ΑΟΖ.
Β) Στην περίπτωση που η πιο πάνω ανώδυνη, για την Τουρκία, επιλογή δεν
καταλήξει σε επιτυχία, η Άγκυρα θα χρησιμοποιήσει ως δικαιολογία τα
υποτιθέμενα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων και του ψευδοκράτους «ΚΚTC»,
(το οποίο το 2011 παραχώρησε παράνομα στην τουρκική ΤPAO άδεια
διενέργειας υποθαλάσσιων ερευνών σε εφτά αυθαίρετα «οικόπεδα»), για να
εισχωρήσει πολιτικοστρατιωτικά στην κυπριακή ΑΟΖ. Με προηγούμενο την
αδιαμαρτύρητη διενέργεια ερευνών από το Piri Reis εντός της
οριοθετημένης κυπριακής ΑΟΖ νοτίως της Λεμεσού και της Λάρνακας το 2011,
και των αδιαμαρτύρητων ερευνών του Βarbaros Hayreddin Pasa στην «εν
δυνάμει» κυπριακή ΑΟΖ στον Κόλπο Αμμοχώστου και ανοικτά της Πάφου το
2013, η Άγκυρα θα προσπαθήσει να επιβάλει δυναμικά τη ΣΥΝΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ του
υποθαλάσσιου ενεργειακού πλούτου μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων
(δηλαδή ΚΔ και «KKTC»), ανεξαρτήτως λύσης.
Γ) Στην εσχάτη περίπτωση που δεν επιτύχει τον στρατηγικό έλεγχο της
ΑΟΖ, είτε διαμέσου λύσης ή στα πλαίσια υποχρεωτικής συνδιαχείρισης, η
Άγκυρα θα εφαρμόσει την ΑΙΓΑΙΟΠΟΙΗΣΗ της κυπριακής ΑΟΖ. Δηλαδή, θα
ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙ -όπως άλλωστε έπραξε στο Αιγαίο από το 1974 μέχρι και
σήμερα- στον νόμιμο δικαιούχο (τη Λευκωσία) να αξιοποιήσει τα πλούσια
ενεργειακά κοιτάσματα της Κυπριακής Δημοκρατίας και θα επιδιώξει τη
μονομερή υποχώρηση της Λευκωσίας και το EΠ' ΑΟΡΙΣΤΟΝ ΠΑΓΩΜΑ των νόμιμων
ερευνητικών διαδικασιών σε ολόκληρη την κυπριακή ΑΟΖ.
Εν όψει της εμφανούς αποτυχίας των συνομιλιών, η Άγκυρα έχει ήδη
αρχίσει να επικεντρώνει δυναμικά το ενδιαφέρον της στην Επιλογή Β.
Δηλαδή την ανοικτή πλέον (λιγότερο διακριτική) πολιτικοστρατιωτική
αμφισβήτηση του δικαιώματος της ΚΔ να αξιοποιήσει την οριοθετημένη ΑΟΖ
της. Με συνεχή αεροναυτική παρουσία στην κυπριακή ΑΟΖ, θα πρέπει να
αναμένονται αποφασιστικότερες τουρκικές κινήσεις (από το εγγύς παρελθόν)
στους επόμενους 18 μήνες, όπως διενέργεια ασκήσεων και τρισδιάσταστων
ερευνών σε περιοχές που έχει δεσμεύσει η ΚΔ για έρευνες (ιταλο-κορεατική
ΕΝΙ-ΚΟGAS, γαλλική TOTAL), ασκήσεις έρευνας-διάσωσης εντός του
κυπριακού FIR νοτίως της Κύπρου, νηοψίες σε σκάφη κυπριακού νηολογίου ή
συμφερόντων, κοκ. Ακόμη επιδεικτική ντε φάκτο διενέργεια γεώτρησης εντός
των κυπριακών οικοπέδων και ίσως προσχεδιασμένο ελεγχόμενο θερμό
επεισόδιο στον θαλάσσιο ή και τον χερσαίο χώρο.
Νοούμενου ότι η περιστασιακή επιβίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει
φτάσει στο τέλος της, θα πρέπει η κυπριακή πολιτεία, τα πολιτικά
κόμματα, και ειδικά οι ανυποψίαστοι πολίτες να εκμεταλλευτούν την έσχατη
ευκαιρία που τους προσφέρεται. Δηλαδή να κατανοήσουν ότι, αν δεν
υπάρξει άμεσο και αποτελεσματικό ξύπνημα από τον λήθαργο της
ανικανότητας, της απάθειας, της φιλαργυρίας και της διαπλοκής, τις
στρατηγικές προειδοποιήσεις του παρελθόντος, δηλαδή της τουρκικής
εισβολής-κατοχής (πρώτη 1974) και της οικονομικής κατάρρευσης (δεύτερη
2013), θα ακολουθήσουν μη αναστρέψιμες καταστάσεις.
*Πέτρος Σαββίδης, PhD cand. Modern History (Birmingham), MPhil History (Glasgow).
