ΤΗΣ ΦΑΝΟΥΛΑΣ ΑΡΓΥΡΟΥ-Η αποχαιρετιστήρια έκθεση του Στρατιωτικού Συμβούλου.Με την ανάληψη της κυβέρνησης στην Τουρκία από τους στρατιωτικούς, στα
κατεχόμενα, η επιρροή από την τουρκική πρεσβεία μεταβιβάστηκε στον
τουρκικό στρατό-Μέρος Δ’
Στην αποχαιρετιστήρια έκθεσή του ημερομηνίας 17 Μαρτίου 1982, ο
Στρατιωτικός Σύμβουλος της βρετανικής Υπάτης Αρμοστείας στην Κύπρο,
Συνταγματάρχης Doyle, ανέφερε ότι ο χάρτης που έδωσαν οι Τουρκοκύπριοι
και που επέστρεφε μόνον 3.5% εδάφους της Δημοκρατίας, απερρίφθη από τους
Ελληνοκυπρίους ως μη ικανοποιητική βάση για λύση.
Ο Γκόμπι, ειδικός αντιπρόσωπος του Γ.Γ του ΟΗΕ, ετοίμασε προτάσεις για το σύνταγμα και το εδαφικό, βασισμένες σε ιδέες που είχε πάρει από αμφότερες τις πλευρές, από συναντήσεις τον Μάιο. Παρόλη την άρνηση του Κυπριανού, ο οποίος φοβόταν ότι αποδοχή του εγγράφου θα αδυνατούσε την ελληνοκυπριακή θέση, το έγγραφο, γνωστό ως Εκτιμήσεις Βάλντχαϊμ, δόθηκε επίσημα στις 18 Νοεμβρίου.
«Αμφότερες οι πλευρές κρατάνε κρυφές τις δραστηριότητές τους στα αμυντικά θέματα. Η μόνη πρόσφατη κύρια συμπλήρωση είναι η άφιξη 24-40 τεθωρακισμένων Κασκαβέλ από τη Βραζιλία τα οποία οι Ελληνοκύπριοι κρατάνε κρυμμένα και εκπαιδεύουν άνδρες να τα οδηγούν και να τα συντηρούν. Τα οποία, όμως, μάλλον δεν αποτελούν σοβαρή απειλή για τους Τούρκους, μάλλον θα βοηθήσουν στην αύξηση του ηθικού των ανδρών της Εθνικής Φρουράς. Ακόμα δεν υπάρχει ένδειξη «κυπριοποίησης» της Ε.Φ», έγραφε ο στρατιωτικός σύμβουλος (εννοεί εδώ την απαλλαγή από τους Ελλαδίτες).
Αναβάθμιση του ρόλουΤούρκων στρατιωτικών
Με την ανάληψη της κυβέρνησης στην Τουρκία από τους στρατιωτικούς η επιρροή από την τουρκική πρεσβεία μεταβιβάστηκε στον τουρκικό στρατό με τον διορισμό του Στρατηγού Vahit Guneri, στη θέση του υφυπουργού για κυπριακές υποθέσεις στο γραφείο του Τούρκου πρωθυπουργού. Ο Guneri επισκέφθηκε τον Δεκέμβριο την Κύπρο (κατεχόμενα) και έριξε το βάρος του στη διαδικασία των συνομιλιών και στο τι ακριβώς ήθελε η τουρκική στρατιωτική κυβέρνηση.
Ο δε Ταξίαρχος Yavuz, ο Τούρκος διοικητής των τουρκικών κυπριακών σωμάτων ασφαλείας (ο οποίος εκτός του τουρκοκυπριακού στρατού είναι υπεύθυνος και για την αστυνομία, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση) είναι ένας σημαντικός παράγων στη φανερή αναβάθμιση των Τούρκων στρατιωτικών στην Κύπρο. Ο Συνταγματάρχης Doyle ανέφερε, επίσης, τη σύλληψη του Rustem Tatar, συμβούλου του Τούρκου συνομιλητή στις διακοινοτικές για λαθρεμπόριο.
Έκθεση για το 1981
Στην ετήσια έκθεσή του για το 1981 ημερ. 4 Ιανουαρίου 1982 ο αποχωρών Υπ. Αρμοστής της Βρετανίας στην Κύπρο P. A. Rhodes (τον αντικατέστησε το 1982 ο William Wilberforce), αφού έγραψε ότι δυσοίωνες προβλέψεις δεν επιβεβαιώθηκαν, αλλά ούτε και οι προοπτικές ήσαν ενθαρρυντικές, ανέφερε ότι η τουρκική πλευρά τελικά παρουσίασε στις 5 Αυγούστου 1981 χάρτη με προτάσεις και αμφότερες οι πλευρές δέχθηκαν όπως τα ΗΕ παρουσιάσουν προτάσεις ισοζυγίζοντας τις απαιτήσεις αμφοτέρων των πλευρών.
Το θέμα των βρετανικών βάσεων έμεινε έξω από τα προεκλογικά και η πολιτική τους να δουλεύουν παρασκηνιακά απέδωσε αποτελέσματα, το θέμα των αυξημένων πανεπιστημιακών χρεώσεων για Κύπριους φοιτητές συναντούσε αντιδράσεις, και το «χέρι» του προέδρου Σπύρου Κυπριανού ενισχύθηκε με την εκλογή Ανδρέα Παπανδρέου.
Ο Κυπριανού μετέβη στην Αθήνα και με την επιστροφή του δέχθηκε τη συνέχιση των συνομιλιών. Αυτό, έγραψε ο Ύπατος Αρμοστής, οφειλόταν κυρίως στην επιμονή των Κομμουνιστών και του Κληρίδη, οι οποίοι, για τους δικούς τους διαφορετικούς λόγους, υποστήριζαν τη συνέχιση των συνομιλιών. Ο Κυπριανού, όμως, δεν έκρυβε τη διστακτικότητά του και τόνιζε δημόσια ότι οι Εκτιμήσεις των ΗΕ δεν ήσαν η μόνη βάση για τις συνομιλίες. (Σημ.: Με την αποδέσμευση των εγγράφων, όμως, εκείνο που φανερώνεται είναι ότι οι φόβοι και δισταγμοί του μ. Σπύρου Κυπριανού ήσαν δικαιολογημένοι).
Άλλο Φόκλαντς και άλλο Κύπρος
Το 1982 οι Ελληνοκύπριοι κατηγορούσαν τη Βρετανία για τη διαφορετική στάση της σε σχέση με τις νήσους Φόκλαντς και τη στάση της έναντι της Κύπρου το 1974. Και όταν ζήτησε και ο ίδιος ο υφυπουργός λόρδος Μπέλστετ να μάθει για το θέμα, τού απάντησαν ετοιμάζοντας ένα σύντομο ιστορικό, για να χρησιμεύει περισσότερο ως καθοδήγηση προς αντιμετώπιση των επικρίσεων. Στο πλαίσιο αυτό επικαλέστηκαν διάφορες προφάσεις όσον αφορά τη Συνθήκη Εγγυήσεως, ότι τάχα δεν ίσχυε, για να δικαιολογήσουν την προμελετημένη απόφασή τους να μη σταματήσουν την τουρκική εισβολή. Και ότι νοιαζόντουσαν τόσο πολύ για την απώλεια ανθρώπινων ζωών που δεν ήθελαν να... προκαλέσουν περισσότερους σκοτωμούς με δική τους επέμβαση!
Η προαποφασισμένη θέση τους, όμως, να μην επέμβουν σε περίπτωση τουρκικής εισβολής κωδικοποιήθηκε από τον Δεκέμβριο του 1963, επαναβεβαιώθηκε αρχές της δεκαετίας του 1970, όσο και το 1974. Οι Βρετανοί ήθελαν να ανατρέψουν το στάτους κβο της Κυπριακής Δημοκρατίας και αυτό είναι ξεκάθαρο από προηγούμενα βρετανικά έγγραφα. Γι’ αυτό, όλα αυτά ανατρέπονται, όταν ένας πάει πίσω και μελετήσει τα ίδια τα βρετανικά έγγραφα που αποδεσμεύθηκαν και αφορούν απευθείας τις ενέργειές τους για το έτος 1974 και πιο πίσω. Η κυβέρνηση της Μ. Θάτσερ τότε πίστευε ότι άλλο τα Φόκλαντς και άλλο η Κύπρος... Το Φόρεϊν Όφις γνώριζε και γνωρίζει κατ’ ουσίαν γιατί και πώς η εργατική κυβέρνηση Γουίλσον/Κάλαχαν δεν σεβάστηκε ενσυνείδητα τις υποχρεώσεις της έναντι της Κύπρου το 1974. Το σχετικό έγγραφο του 1982 είχε τη σκοπιμότητά του...
Ο σταθμός στο Ζύγι
Επιβεβαιώνεται για πολλοστή φορά ότι ο σταθμός στο Ζύγι είναι σταθμός του Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας, και τον οποίο το Ηνωμένο Βασίλειο έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί δίχως περιορισμός, σύμφωνα με τη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης του 1960.
O νυν Βρετανός Ύπατος Αρμοστής Matthew Kidd
Το 1982 βρίσκουμε τον νυν Βρετ. Ύπατο Αρμοστή στη Λευκωσία John Christopher William (Matthew) Kidd να υπηρετεί στην Κύπρο. Πρώτα ως τρίτος και μετά ως δεύτερος Γραμματέας. Στο πόστο αυτό υπηρέτησε μεταξύ 1980 - 1983. Οι φετινοί φάκελοι περιέχουν πολλές δικές του αναφορές για το Κυπριακό περιλαμβανομένων και δύο εγγράφων για τη διευθέτηση του Κυπριακού - η μία αναφέρεται στα πιο δύσκολα θέματα για λύση του προβλήματος. Παρεμπιπτόντως, θα αντικατασταθεί τον ερχόμενο Αύγουστο με τον κ. Ric Todd, ο οποίος είναι αρκετά έμπειρος στα οικονομικά θέματα.
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια-δημοσιογράφος
Ο Γκόμπι, ειδικός αντιπρόσωπος του Γ.Γ του ΟΗΕ, ετοίμασε προτάσεις για το σύνταγμα και το εδαφικό, βασισμένες σε ιδέες που είχε πάρει από αμφότερες τις πλευρές, από συναντήσεις τον Μάιο. Παρόλη την άρνηση του Κυπριανού, ο οποίος φοβόταν ότι αποδοχή του εγγράφου θα αδυνατούσε την ελληνοκυπριακή θέση, το έγγραφο, γνωστό ως Εκτιμήσεις Βάλντχαϊμ, δόθηκε επίσημα στις 18 Νοεμβρίου.
«Αμφότερες οι πλευρές κρατάνε κρυφές τις δραστηριότητές τους στα αμυντικά θέματα. Η μόνη πρόσφατη κύρια συμπλήρωση είναι η άφιξη 24-40 τεθωρακισμένων Κασκαβέλ από τη Βραζιλία τα οποία οι Ελληνοκύπριοι κρατάνε κρυμμένα και εκπαιδεύουν άνδρες να τα οδηγούν και να τα συντηρούν. Τα οποία, όμως, μάλλον δεν αποτελούν σοβαρή απειλή για τους Τούρκους, μάλλον θα βοηθήσουν στην αύξηση του ηθικού των ανδρών της Εθνικής Φρουράς. Ακόμα δεν υπάρχει ένδειξη «κυπριοποίησης» της Ε.Φ», έγραφε ο στρατιωτικός σύμβουλος (εννοεί εδώ την απαλλαγή από τους Ελλαδίτες).
Αναβάθμιση του ρόλουΤούρκων στρατιωτικών
Με την ανάληψη της κυβέρνησης στην Τουρκία από τους στρατιωτικούς η επιρροή από την τουρκική πρεσβεία μεταβιβάστηκε στον τουρκικό στρατό με τον διορισμό του Στρατηγού Vahit Guneri, στη θέση του υφυπουργού για κυπριακές υποθέσεις στο γραφείο του Τούρκου πρωθυπουργού. Ο Guneri επισκέφθηκε τον Δεκέμβριο την Κύπρο (κατεχόμενα) και έριξε το βάρος του στη διαδικασία των συνομιλιών και στο τι ακριβώς ήθελε η τουρκική στρατιωτική κυβέρνηση.
Ο δε Ταξίαρχος Yavuz, ο Τούρκος διοικητής των τουρκικών κυπριακών σωμάτων ασφαλείας (ο οποίος εκτός του τουρκοκυπριακού στρατού είναι υπεύθυνος και για την αστυνομία, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση) είναι ένας σημαντικός παράγων στη φανερή αναβάθμιση των Τούρκων στρατιωτικών στην Κύπρο. Ο Συνταγματάρχης Doyle ανέφερε, επίσης, τη σύλληψη του Rustem Tatar, συμβούλου του Τούρκου συνομιλητή στις διακοινοτικές για λαθρεμπόριο.
Έκθεση για το 1981
Στην ετήσια έκθεσή του για το 1981 ημερ. 4 Ιανουαρίου 1982 ο αποχωρών Υπ. Αρμοστής της Βρετανίας στην Κύπρο P. A. Rhodes (τον αντικατέστησε το 1982 ο William Wilberforce), αφού έγραψε ότι δυσοίωνες προβλέψεις δεν επιβεβαιώθηκαν, αλλά ούτε και οι προοπτικές ήσαν ενθαρρυντικές, ανέφερε ότι η τουρκική πλευρά τελικά παρουσίασε στις 5 Αυγούστου 1981 χάρτη με προτάσεις και αμφότερες οι πλευρές δέχθηκαν όπως τα ΗΕ παρουσιάσουν προτάσεις ισοζυγίζοντας τις απαιτήσεις αμφοτέρων των πλευρών.
Το θέμα των βρετανικών βάσεων έμεινε έξω από τα προεκλογικά και η πολιτική τους να δουλεύουν παρασκηνιακά απέδωσε αποτελέσματα, το θέμα των αυξημένων πανεπιστημιακών χρεώσεων για Κύπριους φοιτητές συναντούσε αντιδράσεις, και το «χέρι» του προέδρου Σπύρου Κυπριανού ενισχύθηκε με την εκλογή Ανδρέα Παπανδρέου.
Ο Κυπριανού μετέβη στην Αθήνα και με την επιστροφή του δέχθηκε τη συνέχιση των συνομιλιών. Αυτό, έγραψε ο Ύπατος Αρμοστής, οφειλόταν κυρίως στην επιμονή των Κομμουνιστών και του Κληρίδη, οι οποίοι, για τους δικούς τους διαφορετικούς λόγους, υποστήριζαν τη συνέχιση των συνομιλιών. Ο Κυπριανού, όμως, δεν έκρυβε τη διστακτικότητά του και τόνιζε δημόσια ότι οι Εκτιμήσεις των ΗΕ δεν ήσαν η μόνη βάση για τις συνομιλίες. (Σημ.: Με την αποδέσμευση των εγγράφων, όμως, εκείνο που φανερώνεται είναι ότι οι φόβοι και δισταγμοί του μ. Σπύρου Κυπριανού ήσαν δικαιολογημένοι).
Άλλο Φόκλαντς και άλλο Κύπρος
Το 1982 οι Ελληνοκύπριοι κατηγορούσαν τη Βρετανία για τη διαφορετική στάση της σε σχέση με τις νήσους Φόκλαντς και τη στάση της έναντι της Κύπρου το 1974. Και όταν ζήτησε και ο ίδιος ο υφυπουργός λόρδος Μπέλστετ να μάθει για το θέμα, τού απάντησαν ετοιμάζοντας ένα σύντομο ιστορικό, για να χρησιμεύει περισσότερο ως καθοδήγηση προς αντιμετώπιση των επικρίσεων. Στο πλαίσιο αυτό επικαλέστηκαν διάφορες προφάσεις όσον αφορά τη Συνθήκη Εγγυήσεως, ότι τάχα δεν ίσχυε, για να δικαιολογήσουν την προμελετημένη απόφασή τους να μη σταματήσουν την τουρκική εισβολή. Και ότι νοιαζόντουσαν τόσο πολύ για την απώλεια ανθρώπινων ζωών που δεν ήθελαν να... προκαλέσουν περισσότερους σκοτωμούς με δική τους επέμβαση!
Η προαποφασισμένη θέση τους, όμως, να μην επέμβουν σε περίπτωση τουρκικής εισβολής κωδικοποιήθηκε από τον Δεκέμβριο του 1963, επαναβεβαιώθηκε αρχές της δεκαετίας του 1970, όσο και το 1974. Οι Βρετανοί ήθελαν να ανατρέψουν το στάτους κβο της Κυπριακής Δημοκρατίας και αυτό είναι ξεκάθαρο από προηγούμενα βρετανικά έγγραφα. Γι’ αυτό, όλα αυτά ανατρέπονται, όταν ένας πάει πίσω και μελετήσει τα ίδια τα βρετανικά έγγραφα που αποδεσμεύθηκαν και αφορούν απευθείας τις ενέργειές τους για το έτος 1974 και πιο πίσω. Η κυβέρνηση της Μ. Θάτσερ τότε πίστευε ότι άλλο τα Φόκλαντς και άλλο η Κύπρος... Το Φόρεϊν Όφις γνώριζε και γνωρίζει κατ’ ουσίαν γιατί και πώς η εργατική κυβέρνηση Γουίλσον/Κάλαχαν δεν σεβάστηκε ενσυνείδητα τις υποχρεώσεις της έναντι της Κύπρου το 1974. Το σχετικό έγγραφο του 1982 είχε τη σκοπιμότητά του...
Ο σταθμός στο Ζύγι
Επιβεβαιώνεται για πολλοστή φορά ότι ο σταθμός στο Ζύγι είναι σταθμός του Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας, και τον οποίο το Ηνωμένο Βασίλειο έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί δίχως περιορισμός, σύμφωνα με τη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης του 1960.
O νυν Βρετανός Ύπατος Αρμοστής Matthew Kidd
Το 1982 βρίσκουμε τον νυν Βρετ. Ύπατο Αρμοστή στη Λευκωσία John Christopher William (Matthew) Kidd να υπηρετεί στην Κύπρο. Πρώτα ως τρίτος και μετά ως δεύτερος Γραμματέας. Στο πόστο αυτό υπηρέτησε μεταξύ 1980 - 1983. Οι φετινοί φάκελοι περιέχουν πολλές δικές του αναφορές για το Κυπριακό περιλαμβανομένων και δύο εγγράφων για τη διευθέτηση του Κυπριακού - η μία αναφέρεται στα πιο δύσκολα θέματα για λύση του προβλήματος. Παρεμπιπτόντως, θα αντικατασταθεί τον ερχόμενο Αύγουστο με τον κ. Ric Todd, ο οποίος είναι αρκετά έμπειρος στα οικονομικά θέματα.
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια-δημοσιογράφος
