του Σέιμουρ Χερς To 2011, o Μπάρακ Ομπάμα ηγήθηκε πολυεθνικής στρατιωτικής επέμβασης στη Λιβύη χωρίς προηγουμένως να έχει συμβουλευτεί το αμερικανικό Κογκρέσο. Πέρσι τον Αύγουστο, μετά την επίθεση με αέριο Σαρίν στο προάστιο της Δαμασκού Γκούτα, ήταν έτοιμος να εξαπολύσει διεθνή αεροπορική εκστρατεία με στόχο αυτή τη φορά να τιμωρήσει τη συριακή κυβέρνηση επειδή υποτίθεται ότι είχε διασχίσει την "κόκκινη γραμμή" που είχε θέσει ο ίδιος το 2012 για τη χρήση χημικών όπλων.

Στη συνέχεια και ενώ απέμεναν μόλις δύο ημέρες μέχρι το προγραμματισμένο χτύπημα, ανακοίνωσε ότι θα επιζητούσε την έγκριση του Κογκρέσου για την επέμβαση. Το πλήγμα αναβλήθηκε και τελικά ματαιώθηκε όταν ο Ομπάμα αποδέχτηκε την προσφορά του Άσαντ να καταστρέψει το χημικό οπλοστάσιό του με βάση συμφωνία που προτάθηκε από τη Ρωσία. Γιατί ο Ομπάμα καθυστέρησε και υπαναχώρησε όταν δεν έδειξε τους ίδιους δισταγμούς στην περίπτωση της Λιβύης; Η απάντηση βρίσκεται στη σύγκρουση που εκδηλώθηκε ανάμεσα σε μέλη της κυβέρνησης που υποστήριζαν την εφαρμογή της "κόκκινης γραμμής" και σε στρατιωτικούς που πίστευαν ότι ο πόλεμος θα ήταν αδικαιολόγητος και πιθανότατα καταστροφικός.

Η μεταστροφή του Ομπάμα πήγαζε από το Πόρτον Ντάουν, το βρετανικό χημικό εργαστήριο του υπουργείου Άμυνας στο Γουίλσαιρ. Οι βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών είχαν αποκτήσει δείγμα από το Σαρίν που χρησιμοποιήθηκε στην επίθεση της 21ης Αυγούστου και η ανάλυση έδειξε ότι το αέριο που χρησιμοποιήθηκε δεν ήταν συμβατό με τα αποθέματα που είναι γνωστό ότι βρίσκονται στα οπλοστάσια του συριακού στρατού.

Το μήνυμα ότι οι κατηγορίες κατά της Συρίας δεν ευσταθούσαν μεταφέρθηκε γρήγορα στο αμερικανικό γενικό επιτελείο. Η βρετανική έκθεση ενέτεινε τις αμφιβολίες μέσα στο Πεντάγωνο, καθώς οι στρατιωτικοί προετοιμάζονταν ήδη να προειδοποιήσουν τον Ομπάμα ότι τα σχέδιά του για μακροχρόνια εκστρατεία με βομβαρδισμούς στη Συρία θα μπορούσε να προκαλέσουν ευρύτερο πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Η προειδοποίησή τους προς τον πρόεδρο οδήγησε τελικά στη ματαίωση της επίθεσης, εκτιμάται στο Πεντάγωνο.

Επί μήνες υπήρχαν έντονες ανησυχίες στην ηγεσία του στρατού και των υπηρεσιών πληροφοριών για τον ρόλο που διαδραμάτιζαν οι γείτονες της Συρίας, ιδιαίτερα η Τουρκία. Ήταν γνωστό ότι ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υποστήριζε το Μέτωπο Αλ Νούσρα, οργάνωση τζιχαντιστών, καθώς και άλλες ισλαμιστικές ομάδες ανταρτών της συριακής αντιπολίτευσης. "Γνωρίζαμε ότι ορισμένα μέλη της τουρκικής κυβέρνησης", μου είπε πρώην αξιωματούχος των υπηρεσιών πληροφοριών με διασυνδέσεις με το σημερινό προσωπικό, "πίστευαν ότι θα στρίμωχναν τον Άσαντ με μια επίθεση με Σαρίν στη Συρία - και θα εξανάγκαζαν τον Ομπάμα να υλοποιήσει την απειλή του για την 'κόκκινη γραμμή'".

Το γενικό επιτελείο γνώριζε ότι οι δημόσιες διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης Ομπάμα ότι μόνο ο συριακός στρατός είχε πρόσβαση στο Σαρίν ήταν λανθασμένες. Οι αμερικανικές και βρετανικές υπηρεσίες είχαν πληροφορηθεί από την άνοιξη του 2013 ότι ορισμένες μονάδες ανταρτών κατασκεύαζαν χημικά όπλα. Στις 20 Ιουνίου, αναλυτές της DIA εξέδωσαν άκρως απόρρητη έκθεση για να ενημερώσουν τον διευθυντή της υπηρεσίας, Ντέιβιντ Σεντ, ότι η Αλ Νούσρα διέθετε πυρήνα παραγωγής Σάριν: το σχετικό πρόγραμμα, υποστήριζε η έκθεση, "αποτελούσε το πιο προχωρημένο σχέδιο για την κατασκευή Σαρίν μετά την προσπάθεια της Αλ Κάιντα πριν την 11η Σεπτεμβρίου".

Τον περασμένο Μάιο, περισσότερα από 10 μέλη της Αλ Νούσρα συνελήφθησαν στη νότια Τουρκία ενώ μετέφεραν, σύμφωνα με την ανακοίνωση της τοπικής αστυνομίας, δύο κιλά Σαρίν. Το κατηγορητήριο ανέφερε ότι η ομάδα προσπάθησε να αγοράσει πυροκροτητές, σωλήνες για την εκτόξευση βλημάτων και χημικούς καταλύτες για την απελευθέρωση του Σαρίν. Πέντε από τους συλληφθέντες αφέθηκαν ελεύθεροι σχεδόν αμέσως. Οι υπόλοιποι, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού τους Χαιτάμ Κασάμπ, για τον οποίο η εισαγγελία ζήτησε ποινή κάθειρξης 25 ετών, απελευθερώθηκαν μέχρι τη δίκη τους.

Στο μεταξύ, ο τουρκικός Τύπος φιλοξένησε σειρά δημοσιευμάτων που υποστήριζαν ότι η κυβέρνηση Ερντογάν συγκάλυπτε την έκταση της εμπλοκής της με τους αντάρτες. Σε συνέντευξη Τύπου το περασμένο καλοκαίρι, ο Τούρος πρεσβευτής στη Μόσχα υποβάθμισε τις συλλήψεις και υποστήριξε ότι αυτό που ανακαλύφτηκε πάνω τους ήταν απλό "αντιψυκτικό".
***
Η πλήρης έκταση της αμερικανικής συνεργασίας με την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ στην ενίσχυση της αντιπολιτευόμενων ανταρτών στη Συρία απομένει να διερευνηθεί. Η κυβέρνηση Ομπάμα ποτέ δεν αναγνώρισε δημοσίως τον ρόλο της στη δημιουργία αυτού που η CIA αποκαλεί "γραμμή ανεφοδιασμού". Η γραμμή αυτή διοχέτευε όπλα και πυρομαχικά από τη Λιβύη στη συριακή αντιπολίτευση μέσω της Τουρκίας. Πολλοί από τους παραλήπτες των όπλων ήταν τζιχαντιστές και ορισμένοι από αυτούς συνδέονταν με την Αλ Κάιντα.

Τον Ιανουάριο, η Επιτροπή Πληροφοριών της Γερουσίας συνέταξε έκθεση για την επίθεση του Σεπτεμβρίου 2012 κατά του αμερικανικού προξενείου στη Βεγγάζη που κατέληξε στον θάνατο του πρεσβευτή Κρίστοφερ Στίβενς και τριών άλλων. Η έκθεση κατηγορούσε κυρίως το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι δεν είχε λάβει τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας για την προστασία του προξενείου.

Ένα άκρως απόρρητο παράρτημα της έκθεσης όμως, που δεν δόθηκε στη δημοσιότητα, περιέγραφε τη μυστική συμφωνία στην οποία κατέληξαν στις αρχές του 2012 η κυβέρνηση Ομπάμα και η κυβέρνηση Ερντογάν. Αναφερόταν και στη γραμμή ανεφοδιασμού. Με βάση τη συμφωνία, η χρηματοδότηση προερχόταν από την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, ενώ η CIA με τη συνδρομή του MI6 ήταν υπεύθυνη για τη μεταφορά των όπλων από το οπλοστάσιο του Καντάφι στη Συρία.

Για τον λόγο αυτό δημιουργήθηκαν διάφορες εταιρείες - βιτρίνες στη Λιβύη, που υποτίθεται ότι ανήκαν σε Αυστραλούς. Πρώην μέλη των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων, οι οποίοι δεν γνώριζαν πάντα για ποιον εργάζονταν, προσελήφθησαν για να διευθύνουν την εκφόρτωση και τη μεταφορά. Την επιχείρηση διηύθυνε ο Ντέιβιντ Πετρέους, ο διευθυντής της CIA, που σύντομα αναγκάστηκε να παραιτηθεί όταν έγιναν γνωστές οι εξωσυζυγικές σχέσεις τους.
***

Η Ουάσιγκτον διέκοψε απότομα την εμπλοκή της στη μεταφορά όπλων έπειτα από την επίθεση στο προξενείο της Βεγγάζης, αλλά η γραμμή ανεφοδιασμού συνέχισε να λειτουργεί. "Οι ΗΠΑ δεν είχαν πια τον έλεγχο για το τι παρέδιδαν οι Τούρκοι στους τζιχαντιστές" δήλωσε ο πρώην αξιωματούχος των υπηρεσιών ασφαλείας. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, 40 φορητοί πύραυλοι εδάφους-αέρος βρίσκονταν στα χέρια των Σύρων ανταρτών.
***

Η απόφαση των ΗΠΑ να διακόψουν την υποστήριξη της CIA άφησε τον Ερντογάν εκτεθειμένο τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά. "Χωρίς την αμερικανική στρατιωτική υποστήριξη προς τους αντάρτες", δήλωσε ο πρώην αξιωματούχος, "το όνειρο του Ερντογάν να δημιουργήσει κράτος - δορυφόρο στη Συρία άρχισε να εξανεμίζεται και θεώρησε την Ουάσιγκτον υπεύθυνη γι' αυτό. Όταν η Συρία κερδίσει τον πόλεμο, γνωρίζει ότι πιθανότατα οι αντάρτες θα στραφούν εναντίον του - πού αλλού μπορούν να πάνε; Θα αποκτήσει χιλιάδες εξτρεμιστές στην πίσω του αυλή".
***

Όταν ολοκληρώθηκε ο κύκλος της συλλογής πληροφοριών για τις επιθέσεις της 21ης Αυγούστου, οι σχετικές υπηρεσίες είχαν αποδείξεις για να στηρίξουν τις υποψίες τους. "Γνωρίζουμε σήμερα ότι ήταν ένα μυστικό σχέδιο των ανθρώπων του Ερντογάν με στόχο να σπρώξουν τον Ομπάμα πέρα από την 'κόκκινη γραμμή'" τόνισε ο αξιωματούχος. "Έπρεπε να εξαπολύσουν επίθεση με αέρια στην Δαμασκό ή κάπου κοντά όταν θα βρίσκονταν εκεί οι επιθεωρητές του ΟΗΕ. Το σχέδιο ήταν να κάνουν κάτι θεαματικό. Η στρατιωτική μας ηγεσία πληροφορήθηκε από την DIA και άλλες υπηρεσίες ότι το Σαρίν προωθήθηκε διά μέσου της Τουρκίας - ότι θα μπορούσε να φτάσει εκεί μόνο με την τουρκική υποστήριξη. Οι Τούρκοι παρείχαν επίσης την εκπαίδευση για την κατασκευή και τον χειρισμό του Σαρίν".

Το σενάριο αυτό επιβεβαίωσαν και οι συνομιλίες που υπεκλάπησαν από τις υπηρεσίες ασφαλείας μετά τις επιθέσεις. "Οι βασικές ενδείξεις ήταν η χαρά και η ανταλλαγή συγχαρητηρίων από τους Τούρκους. Οι επιχειρήσεις ήταν άκρως απόρρητες στη διάρκεια του σχεδιασμού τους, αλλά αυτά παύουν να ισχύουν όταν όλα έχουν τελειώσει. Οι δράστες πανηγύριζαν για την επιτυχία. 'Τα προβλήματα του Ερντογάν στη Συρία σύντομα θα ανήκουν στο παρελθόν', 'Σκάει το αέριο και η Αμερική θα επιτεθεί στη Συρία', έτσι έλεγαν όλοι. Τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όμως έτσι".
***

Οι πληροφορίες αυτές δεν έφτασαν στον Λευκό Οίκο. "Κανείς δεν θέλει να μιλά γι' αυτό πια", μου είπε ο πρώην αξιωματούχος. "Δεν υπάρχει καμία απόδειξη για την εμπλοκή της συριακής κυβέρνησης στην επίθεση παρά τα όσα υποστήριζε εκείνες τις μέρες ο Λευκός Οίκος. Η κυβέρνηση δεν μπορεί να κάνει τίποτε, επειδή κινηθήκαμε τόσο ανεύθυνα. Και από τη στιγμή που κατηγορήσαμε τον Άσαντ, δεν μπορούμε να κάνουμε πίσω και να ρίξουμε την ευθύνη στον
Ερντογάν".

Η προθυμία της Τουρκίας να χειραγωγήσει τις εξελίξεις στη Συρία για τα δικά της οφέλη αποδείχτηκε και τις παραμονές των δημοτικών εκλογών του Μαρτίου, όταν ήλθαν στη δημοσιότητα ηχογραφημένες συνομιλίες από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας. Οι συνομιλητές αναφέρονταν σε μια προβοκάτσια που θα δικαιολογούσε επέμβαση του τουρκικού στρατού στη Συρία.

Εμποδίζοντας μια σημαντική αλλαγή στην πολιτική Ομπάμα, η εμπλοκή της Τουρκίας στον συριακό εμφύλιο αναμένεται να συνεχιστεί. "Ρώτησα τους συναδέλφους μου αν υπήρχε κάποιος τρόπος να σταματήσουν την υποστήριξη του Ερντογάν στους αντάρτες, ειδικά τώρα που όλα πάνε στραβά", μου είπε ο πρώην αξιωματούχος. "Η απάντηση ήταν: 'Την έχουμε πατήσει. Θα μπορούσαμε να τα βγάλουμε όλα στη φόρα αν ήταν κάποιος άλλος από τον Ερντογάν. Αλλά η Τουρκία είναι ειδική περίπτωση. Είναι σύμμαχός μας στο ΝΑΤΟ. Και οι Τούρκοι δεν συμπαθούν τη Δύση. Δεν θα μείνουν μαζί μας αν κινηθούμε ενάντια στα συμφέροντα τους. Αν δίναμε στη δημοσιότητα αυτά που γνωρίζουμε για τον ρόλο του Ερντογάν στην επίθεση με τα χημικά όπλα, το αποτέλεσμα θα ήταν καταστροφικό. Οι Τούρκοι θα έλεγαν: Σας μισούμε επειδή μας λέτε τι μπορούμε να κάνουμε και τι όχι' ".
  ΑΥΓΗ-*Δημοσιεύουμε εκτενή αποσπάσματα από το ρεπορτάζ του Σέιμουρ Χερς. Ολόκληρο το δημοσίευμα μπορεί να διαβάσει κανείς στην ηλεκτρονική διεύθυνση:
www.lrb.co.uk/v36/n08/seymour-m-hersh/the-red-line-and-the-rat-line