Του Δρα Γιάννου Χαραλαμπίδη
- Το κλειδί της ισχύος, η ύλη του σύμπαντος και η μαύρη τρύπα
- Τι θέλουν οι Τούρκοι για να δώσουν την Αμμόχωστο και πώς χρησιμοποιούν την ομοσπονδία στη λογική της εν δυνάμει λύσης
- ΠΟΙΑ η σχέση του στείρου απορριπτισμού με τη χρόνια μονόδρομη πολιτική
Οι διάφοροι διεθνείς παράγοντες που εμπλέκονται στο Κυπριακό πηγαινοέρχονται, ως είθισται. Και οι Τούρκοι, όπως πάντα, συνεχίζουν στον ίδιο αμανέ. Κανείς, βεβαίως, εξ ημών δεν είναι αντίθετος με τη λύση και με τα ΜΟΕ, που θα βοηθήσουν προς αυτήν την κατεύθυνση. Όμως, στην ουσία, δεν μιλάμε με την άλλη πλευρά την ίδια γλώσσα. Η Κυβέρνηση παραδέχεται ότι δεν υπάρχει σύγκλιση απόψεων. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει κοινή βάση και, ως εκ τούτου, το κοινό ανακοινωθέν τυγχάνει πολλαπλών ερμηνειών. Η Άγκυρα και οι Τουρκοκύπριοι, τόσο σε επίπεδο τελικής λύσης όσο και σε αυτό των ΜΟΕ, θέτουν τέτοιες θέσεις, ώστε να οδηγούνται τα πράγματα στο ίδιο διχοτομικό αποτέλεσμα.
FIR, Τύμπου και αέριο
Στο θέμα των ΜΟΕ για παράδειγμα και της Αμμοχώστου, για την επιστροφή της περιφραγμένης πόλης, την οποία οι Τούρκοι οφείλουν να επιστρέψουν επί τη βάσει των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και των δεύτερων Συμφωνιών Κορυφής Κυπριανού - Ντενκτάς του '79, ζητούν:
Πρώτο: Τη λειτουργία του λιμανιού της Αμμοχώστου και του αεροδρομίου της Τύμπου, που θα παραπέμπει στην ουσία σε δυο FIR και θα αρχίζει να σχηματοποιεί επί τη βάσει δικαίου χωριστή οντότητα. Υπάρχουν, μάλιστα, κάποιοι που ισχυρίζονται ότι η κρατική κυριαρχία είναι στον εναέριο χώρο και όχι επί του FIR. Δεν είναι ακριβώς το ίδιο, αλλά είναι κάτι περίπου ανάλογο με την περίπτωση των χωρικών υδάτων και την ΑΟΖ.
Στη δεύτερη περίπτωση, το διεθνές δίκαιο θέτει απευθείας τα κριτήρια και τους κανόνες για την ΑΟΖ. Όσο, δε, για την πρώτη περίπτωση, το FIR ρυθμίζεται με διεθνείς συμφωνίες που αποτελούν τμήμα του διεθνούς δικαίου, με το κέντρο επιχειρήσεων ελέγχου να είναι τμήμα της κρατικής κυριαρχίας, όπως και το FIR υπό την έννοια ότι το κυρίαρχο κράτος ασκεί έλεγχο και ευθύνη επί της συγκεκριμένης εναέριας περιοχής. Εξ ου και η υποβολή σχεδίων πτήσεων ή, όπως έχει συμβεί με το Ισραήλ, στο οποίο δόθηκαν από την Κυπριακή Δημοκρατία διευκολύνσεις εντός του κυπριακού FIR για συγκεκριμένους σκοπούς.
Είναι, δε, πρόδηλο ότι για την όποια αλλαγή της περιοχής ελέγχου του FIR χρειάζεται νέα διεθνής συμφωνία με τη συγκατάθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και τονίζονται αυτά διότι υπάρχουν κάποιοι, οι οποίοι άρχισαν να ισχυρίζονται ότι ακόμη και αν ανοίξει η Τύμπου δεν έχει γίνει κάτι τρομακτικό, αφού είναι άλλο πράγμα ο εναέριος χώρος και άλλο το FIR. Ωραία, και όταν η πτήση δεν θα είναι στο FIR και θα είναι εντός του εναερίου χώρου, ποιος θα ασκεί εξουσία;
Η Κυπριακή Δημοκρατία, το ψευδοκράτος ή και οι δύο; Υπάρχει, εκτός των όσων ορίζει το διεθνές δίκαιο, η νομική γνωμάτευση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το θέμα του λεγόμενου «απευθείας εμπορίου», που καθορίζει ρητώς ότι η μόνη αρμόδια Αρχή στο νησί για να ανοίγει και να κλείνει τα λιμάνια και τα αεροδρόμια, και γενικότερα τις πύλες εισόδου και εξόδου, είναι η Κυπριακή Δημοκρατία. Γι’ αυτό θεωρεί ότι η νομική βάση του κανονισμού για το «απευθείας εμπόριο», που στηρίζεται στο άρθρο 207 παράγραφος 2, δεν είναι ορθή, καθότι με βάση το πρωτόκολλο 10 έχει ενταχθεί ολόκληρη η Κύπρος στην Ε.Ε. και, άρα, τα κατεχόμενα δεν μπορούν να εμπίπτουν στη διαδικασία ένταξης ενός τρίτου κράτους.
Η υπόθεση της Τύμπου, εάν δεν τύχει ορθής διαχείρισης, ανοίγει τρύπες παντού και δη στην κυριαρχία και στη διχοτόμηση. Δεύτερο: Τη συνεκμετάλλευση του φυσικού αέριου. Και πώς θα μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο πριν από τη λύση. Ή θα επανενταχθούν οι Τουρκοκύπριοι στην Κυπριακή Δημοκρατία, οπότε ανατρέπεται ολόκληρη η διχοτομική τους πολιτική, είτε θα γίνουν τέτοιες συμφωνίες, ώστε στο πλαίσιο των ΜΟΕ να υπάρχουν δυο χωριστές οντότητες.
Τι ζητούν, λοιπόν, οι Τούρκοι για να εφαρμόσουν τα ΜΟΕ της Αμμοχώστου; Όλα! Και ως αντάλλαγμα προσφέρουν τις υποχρεώσεις τους, όπως αυτές απορρέουν από τα συμφωνηθέντα στις Συμφωνίες Κορυφής του '79 και από τις ενταξιακές διαδικασίες, οι οποίες προνοούν ότι η Άγκυρα οφείλει να άρει το εμπάργκο που εφαρμόζει σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, να εφαρμόσει το Πρόσθετο Πρωτόκολλο και, ταυτοχρόνως, να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία. Αυτές τις υποχρεώσεις καλείται να τις εφαρμόσει ούτως ή άλλως άμεσα διότι, όπως οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου καθορίζουν, θα επηρεαστεί αρνητικά η ενταξιακή της πορεία.
Ήδη, από το 2006 υπάρχουν, κατόπιν εισήγησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και απόφασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, οκτώ παγωμένα κεφάλαια. Για να εφαρμόσει η Τουρκία τις υποχρεώσεις της αξιώνει μέσω των ΜΟΕ την άρση της λεγόμενης απομόνωσης των Τουρκοκυπρίων και την αποδοχή (βλέπε acknowledgment) χωριστής οντότητας στη λογική της ομοσπονδίας, των δυο συνιστώντων κρατών και της εν δυνάμει λύσης, κατά τρόπον ώστε, εάν υπάρξει αδιέξοδο, η ενδιάμεση να είναι και η τελική λύση, είτε πάμε είτε όχι μετά το όποιο αδιέξοδο σε συνομιλίες. Δεν είναι τυχαίο που, και σε αυτήν ακόμη τη φάση, ο Οζερσάι απειλεί με αδιέξοδο και καταλογισμό ευθυνών.
Ο κάλπικος χρυσός
ΕΑΝ λάβουμε υπόψη την επίσημη ενημέρωση για τις συνομιλίες, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι Τούρκοι δεν πρόκειται να υποχωρήσουν εφόσον δεν υπάρχει κόστος. Ούτε πιέσεις είναι δυνατό να δεχθεί η Τουρκία και αν δεχθεί θα είναι τέτοιες, που θα είναι οδυνηρές για μας και ανώδυνες για την ίδια. Γιατί; Διότι αν δει κάποιος την ιστορία του Κυπριακού, θα διαπιστώσει ότι η Άγκυρα σε κάθε γύρο συνομιλιών, λόγω της ισχύος της, θέτει θέσεις πιο ακραίες από τις προηγούμενες με αποτέλεσμα, ακόμη και όταν υποχωρεί, να είναι κέρδος γι’ αυτήν και κόστος για μας. Η φόρμουλα αυτή φαινομενικά και μόνο είναι αμοιβαίου οφέλους. Κλασικό παράδειγμα είναι η περίπτωση της Αμμοχώστου και των ΜΟΕ.
Ενώ είναι υποχρέωση της Τουρκίας να επιστρέψει την πόλη και να εφαρμόσει το πρόσθετο πρωτόκολλο χωρίς αντάλλαγμα, όπως όφειλε, της δίνουμε το «απευθείας εμπόριο» και τα θέλει όλα και δη κυριαρχία. Ή, ακόμη και αν θα «συμβιβαστεί», θα «συμβιβαστεί» με μια γκρίζα φόρμουλα, όπως το κοινό ανακοινωθέν πολλαπλών ερμηνειών. Και είναι πρόδηλο ότι οι χθεσινές απαράδεκτες τουρκικές θέσεις θα εμφανιστούν την επαύριον ως δικές μας νίκες. Και μόλις φύγει ο κάλπικος χρυσός, θα παραμείνει το οξειδωμένο μέταλλο, επί του οποίου φτιάχτηκε το πολιτειακό οικοδόμημα.
Εκβιασμοί και πυλώνες εναλλακτικής πρότασης
Επειδή, πάντως, οι Τούρκοι απειλούν με αδιέξοδο, ορθό θα ήταν να υπάρχει σχέδιο Β και Γ και Δ. Διότι η έλλειψη εναλλακτικών επιλογών επιτρέπει στην Τουρκία να εκβιάζει, στην εξής βάση: εάν δεν υποχωρήσετε, πάμε σε αδιέξοδο και εμπεδώνεται η διχοτόμηση. Ο μονόδρομος δεν είναι συνέπεια, αλλά αχίλλειος πτέρνα. Χρειαζόμαστε και λύση και ορθή εφαρμογή των ΜΟΕ για να οδηγήσει η επιστροφή της Αμμοχώστου, την οποία όλη θέλουμε, σε δημοκρατική λύση. Η άρνηση και η στείρα απόρριψη είναι εξίσου επικίνδυνη μέθοδος με τον μονόδρομο.
Η εμπλοκή της Ε.Ε. στη λύση δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στον έλεγχο των αρχών και των αξιών της, αλλά το λογικότερο θα ήταν και η υιοθέτηση και εφαρμογή των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Συνεπώς, η βάση των συνομιλιών όντως πρέπει να είναι οι αρχές της Ε.Ε. όπως αναφέρεται στο κοινό ανακοινωθέν, χωρίς, όμως, παραγράφους άλλες που δίδουν πολλαπλές ερμηνείες και παρερμηνείες επί της μίας και ενιαίας κυριαρχίας, διεθνούς προσωπικότητας και ιθαγένειας.
Η αιτία επί τη βάσει της οποίας η τουρκική πλευρά πατά για να διχοτομεί αυτές τις έννοιες στην πράξη είναι το πολιτειακό σύστημα της ομοσπονδίας και ειδικότερα τα δυο συνιστώντα κράτη, ασχέτως εάν δεν υπάρχει πρόθεση από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Αυτή είναι, όμως, η αλήθεια. Αυτό συμβαίνει. Αυτός είναι ο ρεαλισμός. Η αντίληψη την οποία προβάλλει ο Πρόεδρος και τα κόμματα περί μεταρρύθμισης της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ορθή. Το πρόβλημα είναι ότι η μετατροπή του ενιαίου κράτους σε ομόσπονδο και δη σε δυο ισότιμα κράτη χρησιμοποιείται από την Τουρκία για τα δικά της σχέδια. Άρα, μια συμβιβαστική φόρμουλα στο πλαίσιο της ενεργητικής εμπλοκής της Ε.Ε. θα ήταν η αναθεώρηση του κράτους της Ζυρίχης με τη συνδρομή της Ε.Ε. επί τη βάσει των εξής πυλώνων:
1. Ενιαίο κράτος με έξι επαρχίες, εκ των οποίων οι δυο να έχουν Τούρκο έπαρχο.
2. Δικοινοτικός χαρακτήρας που στηρίζεται και αποτυπώνεται στον έλεγχο των δυο τουρκοκυπριακών επαρχιών και των εξουσιών, που θα έχουν οι Τουρκοκύπριοι σε όλα τα επίπεδα των εξουσιών από την εκτελεστική, τη νομοθετική και τη δικαστική.
3. Κατοχύρωση των αρχών και των αξιών της Ε.Ε. επί ολόκληρης της επικράτειας χωρίς ρατσιστικές αποκλίσεις, χωρίς την πρακτική εφαρμογή των χωριστών πολιτειών, κρατών και εξουσιών με μία και μόνη κυριαρχία, που θα πηγάζει από ένα και μόνο λαό.
4. Το δικαίωμα της ψήφου δεν θα καθορίζεται από την εθνική καταγωγή παρά μόνο εκεί και όπου το Σύνταγμα θα προβλέπει, χωρίς να παραβιάζεται η αρχή ένας άνθρωπος μία ψήφος. Οι εκλογές για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας θα γίνονται σε όλη την επικράτεια με δικαίωμα εκλογής όλων των πολιτών, ανεξαρτήτως εθνικής καταγωγής. Στη νομοθετική εξουσία η κάθε Κοινότητα μπορεί να διατηρεί ποσοστώσεις επί του συνόλου, με λογικό να είναι, εάν στις δυο υπό διοίκηση επαρχίες υπάρχει τουρκική πλειοψηφία, να εκλέγουν την πλειοψηφία των εκπροσώπων τους χωρίς να αφαιρείται το δικαίωμα εκλογής σε Ελληνοκύπριους και αντίστροφα.
5. Σύνθεση του Υπουργικού Συμβουλίου. Αυτή μπορεί να γίνεται επί τη βάσει ποσοστώσεων μεταξύ των Κοινοτήτων. Μια ποσόστωση μπορεί να γίνεται κοινή συναινέσει. Εννοείται ότι και στη Βουλή και στην Κυβέρνηση για κρίσιμα θέματα θα είναι δυνατό να υπάρχουν σε ζωτικά ζητήματα και ειδικές πλειοψηφίες και μηχανισμοί επίλυσης που δεν θα είναι χρονοβόροι και οι οποίοι θα ξεμπλοκάρουν και δεν θα μπλοκάρουν το σύστημα, όπως φαίνεται να συμβαίνει με τις υπό συζήτηση ομοσπονδιακές προτάσεις στη βάση του σχεδίου Ανάν.
Το περιουσιακό
Αυτές είναι μερικές εναλλακτικές προτάσεις, που μπορούν να τύχουν επεξεργασίας και να στηριχθούν επί τη βάσει της αντιδήλωσης της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005, που καθορίζει ότι η Τουρκία, για να συνεχίσει την ενταξιακή της πορεία και να ολοκληρώσει τις διαδικασίες της, οφείλει να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία. Όσο, δε, για το θέμα των περιουσιών και των εποίκων, κανείς δεν μπορεί να ισχυρίζεται ότι είναι εύκολη υπόθεση.
Έγινε δύσκολη επειδή αποκλίνουμε απ' όσα οι διεθνείς νόμοι και το κοινοτικό κεκτημένο καθορίζουν, καθώς και για έναν άλλο λόγο: επειδή η Πολιτεία δεν έχει βρει φόρμουλα αποτροπής ξεπουλήματος των περιουσιών για όσους έχουν και δεν έχουν ανάγκη, φτάνουμε στο σημείο του ξεπουλήματος. Και λόγω αποκλίσεων από τα κατοχυρωμένα δικαιώματα της ιδιοκτησίας ως αρχής της Ε.Ε. υπάρχει σε περίπτωση λύσης ο κίνδυνος αντί να πληρωθούν οι πρόσφυγες για την απώλεια της περιουσίας τους, να πληρώσουν τους Τουρκοκυπρίους και τους εποίκους για τις επενδύσεις που έχουν κάνει! Ακόμη και αν αυτό ισχυριστεί κάποιος ότι είναι ακραίο σενάριο, θα πρέπει από τώρα να μελετηθεί. Για να αποκλειστεί.
Συμμαχίες και ισότιμοι πολίτες
Πέραν τούτων, η τουρκική αδιάλλακτη στάση τροφοδοτείται από την αδυναμία των Αθηνών και της Λευκωσίας, δηλαδή από την έλλειψη ισχύος, που είναι κεντρικό κλειδί της βιωσιμότητας μιας λύσης, η οποία είναι συναφής έννοια με τα ισοζύγια δυνάμεων. Και η υφιστάμενη τουρκική στάση είναι αποτέλεσμα του ανισοζυγίου δυνάμεων, που είναι υπέρ της Άγκυρας. Ακόμη και αν βρεθεί η όποια λύση θα είναι όμηρος της τουρκικής ισχύος, εκτός και αν εξασφαλιστούν αντίμετρα, που θα ισοζυγίζουν τα υφιστάμενα ανισοζύγια δυνάμεων, όπως θα μπορούσε να ήταν η ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ και άλλες συμμαχίες.
Η λογική επιβάλλει ότι θα έπρεπε να εκμεταλλευτούμε τη συγκυρία του φυσικού αερίου και να εγκαθιδρύσουμε στρατηγική συμμαχία με το Ισραήλ και να ενισχύσουμε τη συνεργασία με την Ελλάδα και μετά να μπούμε σε διάλογο. Ποτέ βεβαίως δεν είναι αργά, φτάνει να αντιληφθεί η πολιτική ηγεσία ότι η ισχύς είναι για τις διεθνείς σχέσεις, κάτι ανάλογο με ένα από τα βασικά στοιχεία της ύλης του σύμπαντος και ότι μια κακή λύση θα εμφανιστεί ως μαύρη τρύπα, τον ρόλο της οποίας θα διαδραματίσει η Τουρκία, που θα ρουφήξει και το κράτος μας και το φυσικό αέριο. Τα πάντα.
Και ΜΟΕ μπορούν να εφαρμοστούν για να επιστραφεί η Αμμόχωστος και να οικοδομηθούν οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις μεταξύ δυο Κοινοτήτων, καθώς και λύση πρέπει να εξευρεθεί, αλλά όχι στη βάση των διχοτομικών αντιλήψεων και στρατηγικών στόχων της Τουρκίας. Στόχος είναι η επανενσωμάτωση των κατεχομένων στο πλαίσιο της μεταρρυθμισμένης συνταγματικά Κυπριακής Δημοκρατίας, όπου Έλληνες και Τούρκοι θα ζουν κάτω από τις εγγυήσεις των αρχών της Ε.Ε., σε μια ενιαία πολιτεία με ισότιμους πολίτες, χωρίς, δηλαδή, οι μεν ή οι δε να είναι πολίτες πρώτης ή δεύτερης κατηγορίας.
