Η υψηλή στρατηγική των ΗΠΑ εμπεριείχε
ένα κλασικό δίλημμα: «Να περικυκλώσει τη Ρωσία, ώστε να τη γονατίσει» ή
να προσπαθήσει να την ενσωματώσει στις δυτικές δομές; Η πρώτη θητεία
του Γιέλτσιν, αλλά και τα πρώτα χρόνια της προεδρίας του Πούτιν
χαρακτηρίστηκαν από την προσπάθεια της Ρωσίας να οδεύσει σε έναν δυτικό
δρόμο εκσυγχρονισμού, προσπάθεια που δεν βρήκε θετική ανταπόκριση στην
Ουάσιγκτον.Έτσι προέκυψε ο φόβος της Μόσχας ότι οι ΗΠΑ είχαν επιλέξει σε βάθος
χρόνου τη στρατηγική «του γονατίσματος» και γι' αυτό δεν διέλυσαν το
ΝΑΤΟ. Οι ΗΠΑ αθέτησαν τις δεσμεύσεις του 1990-1991 και επέκτειναν το
ΝΑΤΟ σε χώρες που άνηκαν παλαιότερα στην επιρροή της Σοβιετικής Ένωσης. Η
παραβίαση αυτής της δέσμευσης εξηγεί και την υποστήριξη που έδωσε ο Μ.
Γκορμπατσόφ στις πρόσφατες επιλογές του Πούτιν.
Η Δύση έδειξε να μην λαμβάνει υπόψη της τα τελευταία 25 χρόνια την απαίτηση της Μόσχας να την αντιμετωπίζουν με σεβασμό, να λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντά της σε θέματα άμεσου ενδιαφέροντός της, ιδιαίτερα ως προς τον γεωγραφικό της περίγυρο. Αυτή ακριβώς η «παράλειψη» αποτέλεσε τη βάση κριτικής στη Δύση από τους πρώην καγκελαρίους της Γερμανίας Χ. Κολ και Γκ. Σρέντερ, καθώς και από σημαντικότατους αναλυτές των διεθνών σχέσεων, όπως οι Χ. Κίσινγκερ και Τζ. Μέρσχαϊμερ.
Η αντίδραση του Πούτιν αποτέλεσε πρόκληση για τη Δύση και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου. Έδωσε έδαφος για την εκδήλωση ακραίων στρατηγικών επιλογών για το μέλλον της Κριμαίας. Πολλά άρθρα στον αμερικανικό Τύπο προειδοποιούν τη Ρωσία ότι με την πολιτική της θα προκαλέσει τη μεταφορά του αντάρτικου - τρομοκρατία από την Τσετσενία στην Κριμαία και την αναβίωση κινημάτων απόσχισης από τη Ρωσία συνολικά. Σημειωτέον, και αυτό ενδιαφέρει πάρα πολύ την ελληνική εξωτερική πολιτική, σε μια τέτοια προοπτική ο ρόλος της Τουρκίας ως ενός είδους «μητέρας πατρίδας» για τους Τατάρους της Κριμαίας θα είναι κομβικός.
Η υψηλή στρατηγική των ΗΠΑ για μετακίνηση του κέντρου προσοχής της από την Ευρώπη / Μεσόγειο στη ΝΑ Ασία σε ένα βαθμό δυσκολεύεται από τα γεγονότα στην Ουκρανία, όμως δεν αναβάλλεται. Η Κίνα παρακολουθεί προσεκτικά και καταγράφει κάθε λεπτομέρεια των αντιδράσεών της Ουάσιγκτον προσπαθώντας να εξαγάγει συμπεράσματα για το τι θα μπορούσε να συμβεί σε μελλοντική ένταση ως προς τα νησιά της ανατολικής (κύρια με Ιαπωνία) και της νότιας κινεζικής θάλασσας (κύρια με Βιετνάμ, Φιλιππίνες, Μαλαισία, Μπουρνέι).
Ακόμα περισσότερο, βλέπει την υπόθεση της Κριμαίας να έχει αρκετές στρατηγικές ομοιότητες με εκείνη της Ταϊβάν. Ακριβώς εξαιτίας αυτών των ομοιοτήτων, οι ΗΠΑ θα επιδείξουν όση περισσότερη ισχύ στο ουκρανικό, προκειμένου να μην εξαχθεί από το Πεκίνο το συμπέρασμα ότι βρίσκονται σε αδυναμία. Από πλευρά τους οι ΗΠΑ, που θέλουν να απομονώσουν τη Ρωσία, κατέγραψαν με προσοχή την κοινή ανακοίνωση των κρατών BRICS στις 24.3.14, με την οποία δινόταν στήριξη στη Ρωσία.
Εδώ και καιρό συζητιέται στη Ρωσία από ινστιτούτα στρατηγικής η ανάγκη να μετακινηθεί το κέντρο βάρος της στη Σιβηρία και την Άπω Ανατολή με διοικητική πρωτεύουσα το Βλαδιβοστόκ. Προτείνεται η ισχυρότερη διασύνδεση της Ρωσίας με τη ΝΑ Ασία, όπου εκτιμάται ότι θα βρίσκεται το κέντρο της παγκόσμιας οικονομίας κατά τον 21ο αιώνα. Η υπόθεση της Ουκρανίας συγκρατεί εκ νέου δυνάμεις της Ρωσίας στην Ευρώπη, αλλά οι δυτικές πιέσεις τη σπρώχνουν προς την «ανατολική» κατεύθυνση. Από μια τέτοια εξέλιξη η Κίνα σίγουρα θα εξέλθει κερδισμένη.
Με τυμπανοκρουσίες η Γερμανία ανήγγειλε στα τέλη του Ιανουαρίου του 2014 στη Διεθνή Συνδιάσκεψη του Μονάχου την αναβάθμιση του ρόλου της στην ευρύτερη περιοχή και έδωσε στις ΗΠΑ διαβεβαιώσεις ότι η πολιτική της θα περάσει από τα λόγια στην πράξη. Η εμφάνιση, όμως, των τανκς στην Κριμαία την οδήγησε σε αναδίπλωση και στην προσφυγή στην ομπρέλα των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα εκδηλώθηκαν πιο ορμητικά οι αντιθέσεις ανάμεσα στα συμφέροντα των γερμανικών επιχειρήσεων στη Ρωσία και των γεωπολιτικών επιλογών των ΗΠΑ. Μέσω των τελευταίων, εκτιμώ, η Ουάσιγκτον θα προσπαθήσει να επιταχύνει τις διαδικασίες διαμόρφωσης μιας κοινής αγοράς ανάμεσα στην Ε.Ε. και τη NAFTA προκειμένου η Δύση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα τους επερχόμενους ανταγωνισμούς με τις χώρες BRICS.
Ως προς το μέλλον της Ε.Ε., καταγράφω για άλλη μια φορά, και στην κρίση της Ουκρανίας, την εμφάνιση μιας διακρατικής δομής, του «Τριγώνου της Βαϊμάρης» (Γερμανία επικεφαλής, Γαλλία, Πολωνία). Τρίγωνο το οποίο εμφανίστηκε να ομιλεί και να πράττει για λογαριασμό της Ε.Ε. επιβεβαιώνοντας την τάση που έχω καταγράψει για μετεξέλιξη της Ε.Ε. σε αυτοκρατορία της εποχής της παγκοσμιοποίησης.
Η ελληνική κυβέρνηση, αντίθετα από ό,τι η πολύ πιο προσεκτική κυβερνώσα κυπριακή Δεξιά, προσχώρησε χωρίς υποσημειώσεις και αστερίσκους στη γερμανική πολιτική, ενώ εμφανίστηκε στο Κίεβο ως γραμματοκομιστής του ΔΝΤ. Ουσιαστικά έχασε την ευκαιρία να λειτουργήσει ως υπεύθυνη ευρωπαϊκή δύναμη και να αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή, ώστε να διασφαλίσει έναν ειδικό και ταυτόχρονα θετικό ρόλο για τη χώρα.
Οι εξελίξεις επιβεβαιώνουν την ανάγκη η Αριστερά να αποκτήσει εικόνα των παγκόσμιων αλλαγών, καθώς και των αντιφατικών τάσεων που γεννούν οι εξελίξεις στην Κριμαία, προκειμένου να ξεφύγει από προσεγγίσεις που συσκοτίζουν παρά αναδεικνύουν το διεθνές γίγνεσθαι και τον επιδιωκόμενο ρόλο της Ελλάδας σε αυτό.
Η Δύση έδειξε να μην λαμβάνει υπόψη της τα τελευταία 25 χρόνια την απαίτηση της Μόσχας να την αντιμετωπίζουν με σεβασμό, να λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντά της σε θέματα άμεσου ενδιαφέροντός της, ιδιαίτερα ως προς τον γεωγραφικό της περίγυρο. Αυτή ακριβώς η «παράλειψη» αποτέλεσε τη βάση κριτικής στη Δύση από τους πρώην καγκελαρίους της Γερμανίας Χ. Κολ και Γκ. Σρέντερ, καθώς και από σημαντικότατους αναλυτές των διεθνών σχέσεων, όπως οι Χ. Κίσινγκερ και Τζ. Μέρσχαϊμερ.
Η αντίδραση του Πούτιν αποτέλεσε πρόκληση για τη Δύση και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου. Έδωσε έδαφος για την εκδήλωση ακραίων στρατηγικών επιλογών για το μέλλον της Κριμαίας. Πολλά άρθρα στον αμερικανικό Τύπο προειδοποιούν τη Ρωσία ότι με την πολιτική της θα προκαλέσει τη μεταφορά του αντάρτικου - τρομοκρατία από την Τσετσενία στην Κριμαία και την αναβίωση κινημάτων απόσχισης από τη Ρωσία συνολικά. Σημειωτέον, και αυτό ενδιαφέρει πάρα πολύ την ελληνική εξωτερική πολιτική, σε μια τέτοια προοπτική ο ρόλος της Τουρκίας ως ενός είδους «μητέρας πατρίδας» για τους Τατάρους της Κριμαίας θα είναι κομβικός.
Η υψηλή στρατηγική των ΗΠΑ για μετακίνηση του κέντρου προσοχής της από την Ευρώπη / Μεσόγειο στη ΝΑ Ασία σε ένα βαθμό δυσκολεύεται από τα γεγονότα στην Ουκρανία, όμως δεν αναβάλλεται. Η Κίνα παρακολουθεί προσεκτικά και καταγράφει κάθε λεπτομέρεια των αντιδράσεών της Ουάσιγκτον προσπαθώντας να εξαγάγει συμπεράσματα για το τι θα μπορούσε να συμβεί σε μελλοντική ένταση ως προς τα νησιά της ανατολικής (κύρια με Ιαπωνία) και της νότιας κινεζικής θάλασσας (κύρια με Βιετνάμ, Φιλιππίνες, Μαλαισία, Μπουρνέι).
Ακόμα περισσότερο, βλέπει την υπόθεση της Κριμαίας να έχει αρκετές στρατηγικές ομοιότητες με εκείνη της Ταϊβάν. Ακριβώς εξαιτίας αυτών των ομοιοτήτων, οι ΗΠΑ θα επιδείξουν όση περισσότερη ισχύ στο ουκρανικό, προκειμένου να μην εξαχθεί από το Πεκίνο το συμπέρασμα ότι βρίσκονται σε αδυναμία. Από πλευρά τους οι ΗΠΑ, που θέλουν να απομονώσουν τη Ρωσία, κατέγραψαν με προσοχή την κοινή ανακοίνωση των κρατών BRICS στις 24.3.14, με την οποία δινόταν στήριξη στη Ρωσία.
Εδώ και καιρό συζητιέται στη Ρωσία από ινστιτούτα στρατηγικής η ανάγκη να μετακινηθεί το κέντρο βάρος της στη Σιβηρία και την Άπω Ανατολή με διοικητική πρωτεύουσα το Βλαδιβοστόκ. Προτείνεται η ισχυρότερη διασύνδεση της Ρωσίας με τη ΝΑ Ασία, όπου εκτιμάται ότι θα βρίσκεται το κέντρο της παγκόσμιας οικονομίας κατά τον 21ο αιώνα. Η υπόθεση της Ουκρανίας συγκρατεί εκ νέου δυνάμεις της Ρωσίας στην Ευρώπη, αλλά οι δυτικές πιέσεις τη σπρώχνουν προς την «ανατολική» κατεύθυνση. Από μια τέτοια εξέλιξη η Κίνα σίγουρα θα εξέλθει κερδισμένη.
Με τυμπανοκρουσίες η Γερμανία ανήγγειλε στα τέλη του Ιανουαρίου του 2014 στη Διεθνή Συνδιάσκεψη του Μονάχου την αναβάθμιση του ρόλου της στην ευρύτερη περιοχή και έδωσε στις ΗΠΑ διαβεβαιώσεις ότι η πολιτική της θα περάσει από τα λόγια στην πράξη. Η εμφάνιση, όμως, των τανκς στην Κριμαία την οδήγησε σε αναδίπλωση και στην προσφυγή στην ομπρέλα των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα εκδηλώθηκαν πιο ορμητικά οι αντιθέσεις ανάμεσα στα συμφέροντα των γερμανικών επιχειρήσεων στη Ρωσία και των γεωπολιτικών επιλογών των ΗΠΑ. Μέσω των τελευταίων, εκτιμώ, η Ουάσιγκτον θα προσπαθήσει να επιταχύνει τις διαδικασίες διαμόρφωσης μιας κοινής αγοράς ανάμεσα στην Ε.Ε. και τη NAFTA προκειμένου η Δύση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα τους επερχόμενους ανταγωνισμούς με τις χώρες BRICS.
Ως προς το μέλλον της Ε.Ε., καταγράφω για άλλη μια φορά, και στην κρίση της Ουκρανίας, την εμφάνιση μιας διακρατικής δομής, του «Τριγώνου της Βαϊμάρης» (Γερμανία επικεφαλής, Γαλλία, Πολωνία). Τρίγωνο το οποίο εμφανίστηκε να ομιλεί και να πράττει για λογαριασμό της Ε.Ε. επιβεβαιώνοντας την τάση που έχω καταγράψει για μετεξέλιξη της Ε.Ε. σε αυτοκρατορία της εποχής της παγκοσμιοποίησης.
Η ελληνική κυβέρνηση, αντίθετα από ό,τι η πολύ πιο προσεκτική κυβερνώσα κυπριακή Δεξιά, προσχώρησε χωρίς υποσημειώσεις και αστερίσκους στη γερμανική πολιτική, ενώ εμφανίστηκε στο Κίεβο ως γραμματοκομιστής του ΔΝΤ. Ουσιαστικά έχασε την ευκαιρία να λειτουργήσει ως υπεύθυνη ευρωπαϊκή δύναμη και να αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή, ώστε να διασφαλίσει έναν ειδικό και ταυτόχρονα θετικό ρόλο για τη χώρα.
Οι εξελίξεις επιβεβαιώνουν την ανάγκη η Αριστερά να αποκτήσει εικόνα των παγκόσμιων αλλαγών, καθώς και των αντιφατικών τάσεων που γεννούν οι εξελίξεις στην Κριμαία, προκειμένου να ξεφύγει από προσεγγίσεις που συσκοτίζουν παρά αναδεικνύουν το διεθνές γίγνεσθαι και τον επιδιωκόμενο ρόλο της Ελλάδας σε αυτό.
