Ακολούθησε η «Γενεύη ΙΙ», δηλαδή διεθνής διάσκεψη στη Γενεύη με τη συμμετοχή όλων των πλευρών του συριακού εμφυλίου, με συμπροέδρους τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και τον ΟΗΕ. Στην περίπτωση αυτή, ο ρόλος της Ρωσίας υπήρξε θετικός, αναμφίβολα, ενώ καθοριστική υπήρξε και η κινητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης για την αποτροπή της διεθνούς στρατιωτικής επέμβασης.
Αντιθέτως, στις διεθνείς προσπάθειες για την ειρηνική επίλυση του συριακού, ο ρόλος της Ε.Ε. ήταν ρόλος ουραγού. Στην περίπτωση όμως της ουκρανικής κρίσης, η Ε.Ε. έπαιξε ρόλο αρνητικού
πρωταγωνιστή, παρά το γεγονός ότι με αφορμή το ουκρανικό, απειλείται νέα διαίρεση της Ευρώπης.
Πολλοί μιλούν -μη εξαιρουμένου του ΥΠΕΞ της Ελλάδας- για έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο στην Ευρώπη, με αφορμή την κρίση της Ουκρανίας και τις εντάσεις που αυτή γεννάει στις σχέσεις Ρωσίας-Δύσης.
Προσωπικά είχα γράψει και το 2008, όταν ήταν σε εξέλιξη η κρίση του Καυκάσου, με επίκεντρο τη Γεωργία, ότι «ο Ψυχρός Πόλεμος δεν επαναλαμβάνεται» («Ελευθεροτυπία», 16.9.2008). Την ίδια άποψη υποστηρίζω και σήμερα και δεν συμφωνώ με την ευκολία που λέγονται τα περί επιστροφής στον Ψυχρό Πόλεμο.
Οι διεθνείς συνθήκες είναι εντελώς διαφορετικές από εκείνες που διαμορφώθηκαν τα πρώτα χρόνια μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ξεκίνησε ο Ψυχρός Πόλεμος, όπως ονομάστηκε η οξεία αντιπαράθεση ΗΠΑ-ΕΣΣΔ, η οποία υπήρξε σύγκρουση δύο κόσμων και δύο υπερδυνάμεων, για πάνω από 40 χρόνια.
Σήμερα, ναι μεν υπάρχει το ΝΑΤΟ, διευρύνεται προς ανατολάς και παγκοσμιοποιείται, αλλά το αντίπαλο στρατιωτικό σύμφωνο έχει διαλυθεί και η Ρωσία σε καμιά περίπτωση δεν είναι η ΕΣΣΔ, η οποία είχε ισχυρούς πολιτικούς συνοδοιπόρους μέσα στους λαούς και στις χώρες του «τρίτου κόσμου», όπως η μεταπολεμική ανεξάρτητη Ινδία και η Αίγυπτος του Νάσερ.
Από την άλλη, η Αμερική δεν είναι η αδιαμφισβήτητη ηγετική δύναμη της Δύσης και ο σημερινός πρόεδρός της δεν μπορεί εύκολα να χαρακτηριστεί «πλανητάρχης», όπως χαρακτηριζόταν ο Τζορτζ Μπους, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, όταν διακήρυσσε τη «νέα παγκόσμια τάξη».
Ισως να αντιτείνει κάποιος ότι η Ρωσία έχει ανακάμψει και ότι δεν είναι η Ρωσία του Γέλτσιν και δεν θα το αρνηθώ αυτό, με βάση όσα προανέφερα για τη Συρία. Δεν πρέπει όμως να υπερεκτιμώνται και οι δυνατότητες της σημερινής Ρωσίας ούτε να υποτιμώνται τα δικά της προβλήματα. Και σε ό,τι αφορά τις διεθνείς συμμαχίες της, ας μην περνάει απαρατήρητη η προσεκτική στάση που τηρεί η Λ.Δ. Κίνας στην κόντρα Ρωσίας-Δύσης γύρω από το ουκρανικό.
Τελικά, ποια πρέπει να είναι η απάντηση στα δραματικά προβλήματα της Ουκρανίας; Σίγουρα δεν είναι ο περιορισμός της ανεξαρτησίας της και η επιστροφή της σε αυταρχικά μοντέλα διακυβέρνησης, με ισχυρή παρουσία της ακροδεξιάς, ούτε οι νεοφιλελεύθεροι μονόδρομοι για την αντιμετώπιση των οξύτατων κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων της.
Σε ό,τι δε αφορά στη διεθνή της θέση, πρέπει να αποτραπεί η ένταξή της στο ΝΑΤΟ και παράλληλα να δρομολογηθούν διαδικασίες για την επανίδρυση της Ευρώπης, που θα συμπεριλάβουν και μια νέα δομή για την πανευρωπαϊκή συνεργασία, με τη συμμετοχή τόσο της Ρωσίας όσο και της Ουκρανίας.
Τα θεμέλια για μια τέτοια δομή υπάρχουν. Είναι ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), που αποτελεί συνέχεια της ιστορικής διαδικασίας της ΔΑΣΕ, γνωστής και ως «Διαδικασίας του Ελσίνκι».
