Ο πετρελαιοκίνητος εθνικισμός των Κούρδων

Τούρκοι και κούρδοι ηγέτες έθεσαν σε εφαρμογή μια ενεργειακή συμφωνία που υπόσχεται να ενισχύσει την ημιαυτόνομη περιοχή του ιρακινού Κουρδιστάν με μια ανεξάρτητη ροή εσόδων από το πετρέλαιο-Μητροπούλου Ειρήνη

Μπορεί η εκδίκηση των Κούρδων να λέγεται πετρέλαιο; Και είναι δυνατόν να φτάσουν πιο κοντά στο όνειρο της ανεξαρτησίας με τη βοήθεια του πιο απίθανου συμμάχου - της Τουρκίας; Και όμως, έτσι δείχνουν τα πράγματα στο Βόρειο Ιράκ. Αφήνοντας κατά μέρος δεκαετίες εχθρότητας, Τούρκοι και κούρδοι ηγέτες έθεσαν ήσυχα σε εφαρμογή, αυτή την εβδομάδα, μια ενεργειακή συμφωνία που υπόσχεται να ενισχύσει την ημιαυτόνομη περιοχή του ιρακινού Κουρδιστάν με μια ανεξάρτητη ροή εσόδων από το πετρέλαιο.
Το πρώτο μεγάλο βήμα στο σχέδιο είναι ένας αγωγός που συνδέει το Κιρκούκ απευθείας με την Τουρκία, παρακάμπτοντας τον έλεγχο της Βαγδάτης. Ο σιίτης πρωθυπουργός του Ιράκ Νούρι αλ Μαλίκι και η κυβέρνηση Ομπάμα βλέπουν στη συμμαχία της Τουρκίας με τους Κούρδους τον εφιάλτη μιας νέας αποσταθεροποίησης.Ανησυχούν ότι μια ώθηση προς την κατεύθυνση του «πετρελαιοκίνητου» κουρδικού εθνικισμού θα μπορούσε να αυξήσει τις εθνοτικές εντάσεις και τη βία με την αραβική πλειοψηφία της χώρας.

Οι ηγέτες του Κουρδιστάν προσπαθούν να διασκεδάσουν τις ανησυχίες των Ιρακινών και των Αμερικανών, δίνοντας διαβεβαιώσεις ότι δεν έχουν σχέδια για επίσημη απόσχιση, αν και όλοι βλέπουν ότι βάζουν τα θεμέλια της ανεξαρτησίας τους. Η μεγαλύτερη ειρωνεία είναι ότι βασικός καταλύτης για τις κουρδικές φιλοδοξίες θα μπορούσε να γίνει η Τουρκία. Στο παρελθόν, η πολιτική αυτονομία των Κούρδων του Ιράκ ήταν ανάθεμα για την Αγκυρα, που έτρεμε κίνημα αλυτρωτισμού στους 15 εκατ. Κούρδους της Τουρκίας.

Αλλά η πολιτική της έχει αλλάξει δραματικά, καθώς βλέπει τις τεράστιες οικονομικές ευκαιρίες στο ιρακινό Κουρδιστάν - όχι μόνο το πετρέλαιο αλλά και αρκετά ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα φυσικού αερίου. Η Τουρκία χρειάζεται φθηνό και άφθονο ενεργειακό εφοδιασμό για να κρατήσει την οικονομία της σε γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης.

Η τουρκική κρατική εταιρεία Botas έχει αρχίσει ήδη την κατασκευή ενός αγωγού φυσικού αερίου προς τα κουρδικά σύνορα. Σύμφωνα με τους όρους αυτής της συμφωνίας, η περιοχή του Κουρδιστάν θα εξάγει τουλάχιστον 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως - αρκετά για να καλύψουν περισσότερο από το ένα πέμπτο της τρέχουσας κατανάλωσης της Τουρκίας.Το καλύτερο; Η Αγκυρα έχει εγγυηθεί ότι το ιρακινό Κουρδιστάν θα εισπράττει τα έσοδα από τις πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου απευθείας, χωρίς δημοσιονομικούς ελέγχους από τη Βαγδάτη.

Δεν είναι περίεργο που ο κόσμος στο Ερμπίλ, την πρωτεύουσα του ιρακινού Κουρδιστάν, είναι γεμάτος αισιοδοξία αυτόν τον καιρό. Απολαμβάνουν σχετική ηρεμία και σταθερότητα σε σύγκριση με την υπόλοιπη χώρα και έχουν κερδίσει ψήφο εμπιστοσύνης για την εκκολαπτόμενη οικονομία τους από τις μεγαλύτερες πετρελαϊκές εταιρείες του κόσμου, όπως οι ExxonMobil, Chevron, Total και Gazprom.

Ολες τους υπέγραψαν συμβόλαια δισεκατομμυρίων με την τοπική κυβέρνηση. Και ο ίδιος ο λαός έχει αρχίσει να πιστεύει σε μια άλλοτε αδιανόητη ιδέα: ότι η μέρα που η πατρίδα τους θα αποσχιστεί από το Ιράκ δεν είναι μακριά.

«Αλλάζουν τα οικονομικά και πολιτικά δεδομένα στην περιοχή»
Είναι καθοριστική για το μέλλον της Μέσης Ανατολής η πώληση πετρελαίου από το Βόρειο Ιράκ στην Τουρκία, λένε οι ειδικοί που μίλησαν στο «Βήμα»

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Τούρκοι πλήρωσαν βαρύ τίμημα για αυτή τη συμφωνία. Αποδέχονται de facto το γεγονός μιας αυτόνομης κουρδικής οντότητας στα σύνορά τους. Πρόκειται για μια συμβιωτική σχέση ανάγκης που και οι δύο πλευρές φαίνεται να δέχονται, προς το παρόν» μας λέει ο δρ Ζακ Νεριά, ειδικός αναλυτής στο Κέντρο Δημοσίων Υποθέσεων στην Ιερουσαλήμ και πρώην σύμβουλος του πρωθυπουργού Γιτζάκ Ράμπιν.

«Πιστεύω ότι αυτός ο αγωγός αποτελεί μέρος της μακρόπνοης στρατηγικής απόφασης των Κούρδων στο Ιράκ για την επίτευξη μιας υφέρπουσας ανεξαρτησίας. Προετοιμάζουν όλες τις υποδομές, αλλά το πότε θα συμβεί είναι ένα άλλο ζήτημα. Το μεγάλο παράδοξο είναι βεβαίως ότι η Τουρκία έχει γίνει αυτό που εγώ ονομάζω "πιθανή μαία" για τη γέννηση ενός κουρδικού κράτους» λέει η Οφρα Μπέντζιο, καθηγήτρια στο Κέντρο Μοσέ Νταγιάν για τη Μέση Ανατολή, στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ.

«Αν ληφθεί υπόψη το παρελθόν της τουρκικής εχθρότητας, είναι πράγματι πολύ ειρωνικό το γεγονός ότι η Τουρκία διευκολύνει την KRG, αλλά αυτό δεν σημαίνει κατ' ανάγκη την ανεξαρτησία των Κούρδων από το Ιράκ. Η Τουρκία χρειάζεται μια αξιόπιστη πηγή ενέργειας και η KRG την προσφέρει» λέει στο «Βήμα» ο Μάικλ Γκίντερ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τενεσί και συγγραφέας του βιβλίου «Η εξέλιξη του κουρδικού εθνικισμού».Φαίνεται ότι οι μπίζνες έχουν πάρει το πάνω χέρι σε μια Τουρκία που χρειάζεται τα εκατομμύρια βαρέλια του πετρελαίου από το Κιρκούκ για να διατηρεί τον υψηλό ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας της.

Αλλά υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ότι «η άνοδος ενός ανεξάρτητου ιρακινού Κουρδιστάν θα έχει μια ισχυρή ψυχολογική επίδραση στους 30 εκατομμύρια Κούρδους στην Τουρκία, στη Συρία και στο Ιράν. Ολοι τους θα δουν αποδείξεις ότι τα όνειρά τους για κρατική υπόσταση είναι εφικτά», μας λέει ο Μπεν Βαν Χεουβέλεν, εκδότης του «Iraq Oil Report».«Με αυτή την εταιρική σχέση η Τουρκία φιλοδοξεί να γίνει ανταγωνίστρια της Ρωσίας ως ενεργειακός κόμβος για την Ευρώπη. Η συμφωνία με τους Κούρδους στο Ιράκ αντανακλά τη σωστή κρίση της Αγκυρας ότι ο καλύτερος συνεργάτης στη γειτονιά της είναι η KRG, επειδή είναι τόσο σταθερή και δημοκρατική.

Αντικατοπτρίζει επίσης την απελπισία της Τουρκίας για τη συμμαχία της σιιτικής κυβέρνησης της Βαγδάτης με την Τεχεράνη. Τέλος, η Τουρκία γνωρίζει ότι η KRG έχει επιρροή στις προσπάθειές της να επιτύχει μια ειρηνευτική διαδικασία με τους αυτονομιστές Κούρδους του ΡΚΚ στο δικό της έδαφος» τονίζει ο Μπρένταν Ο' Λίρι, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια και πρώην σύμβουλος της KRG επί συνταγματικών θεμάτων.«Εκτός από οικονομικά, η Αγκυρα έχει και στρατηγικά συμφέροντα για την προσέγγιση με τους Κούρδους στο Βόρειο Ιράκ» προσθέτει ο Βικέν Σετεριάν, αρθρογράφος στη «Monde Diplomatique» και συγγραφέας του βιβλίου «Ιστορική ευκαιρία για τους Κούρδους».

«Ο Ερντογάν χρειάζεται μια εναλλακτική κουρδική δύναμη για να μειώσει την επιρροή του ΡΚΚ εντός των κουρδικών πληθυσμών. Και η καταλληλότερη μεταξύ των διαφόρων σχηματισμών των Κούρδων είναι το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα (KDP) του προέδρου του ιρακινού Κουρδιστάν Μασούντ Μπαρζανί. Το PUK του Τζαλάλ Ταλαμπανί ήταν πάντα πιο κοντά στην Τεχεράνη και στη Βαγδάτη» τονίζει ο Β. Σετεριάν.Αλλά «είναι επίσης σημαντικό να κατανοήσουμε τον κουρδικό εθνικισμό στο Ιράκ. Οι περισσότεροι Κούρδοι είναι αβέβαιοι ή δεν θέλουν να υποκαταστήσουν την εξάρτησή τους από τη Βαγδάτη με την πλήρη εξάρτηση από την Αγκυρα - στην οποία θα οδηγήσουν ανεξάρτητες εξαγωγές πετρελαίου εφόσον η KRG δεν έχει πρόσβαση στη θάλασσα και η Τουρκία θα είναι η μόνη χώρα διαμετακόμισης» λέει στο «Βήμα» η δρ Ντενίζ Νάταλι, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Εθνικών Στρατηγικών Μελετών στην Ουάσινγκτον.

«Οι Κούρδοι του Ιράκ μπορεί να ονειρεύονται την ανεξαρτησία, αλλά ξέρουν ότι δεν είναι μια πολύ ρεαλιστική φιλοδοξία» καταλήγει η κυρία Νάταλι.

«Καύσιμο για την ανεξαρτησία»
Δημοσιογράφος και αναλυτής του Ekurd.net μιλάει στο «Βήμα»

«Τα εκατομμύρια βαρέλια του πετρελαίου από το Κιρκούκ χρησιμεύουν, κυριολεκτικά, ως καύσιμο για την ανεξαρτησία των Κούρδων του Ιράκ» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Μπασντάρ Ισμαήλ, δημοσιογράφος και αναλυτής στο Ekurd.net.

«Οι πρόσφατες πετρελαϊκές συμβάσεις με την Τουρκία έχουν προκαλέσει σάλο στη Βαγδάτη και στην Ουάσιγκτον, που φοβούνται νέα αποσταθεροποίηση στο Ιράκ. Αλλά η Αγκυρα έχει καταλάβει ότι οι Κούρδοι είναι φυσικοί εταίροι της και αναδυόμενοι στρατηγικοί παίκτες στη νέα Μέση Ανατολή. Για τους Κούρδους, η Τουρκία είναι μια πύλη ζωτικής σημασίας, χωρίς την οποία δεν μπορεί να ανθήσει η οικονομία τους. Από αυτή την άποψη, η Αγκυρα γίνεται, με πολύ παράδοξο τρόπο, ο καταλύτης του κουρδικού μετασχηματισμού» τονίζει ο Ισμαήλ.

«Συνειδητοποιεί η Τουρκία ότι ο δρόμος προς την ανεξαρτησία είναι ο φυσικός προορισμός για το Κουρδιστάν; Φυσικά. Αλλά ένα ισχυρό ιρακινό Κουρδιστάν θα είναι παράγοντας ειρήνης και σταθερότητας για την Τουρκία, και για τη δική της ταραγμένη κουρδική μειονότητα. Στην Τουρκία, στο Ιράκ, στη Συρία και στο Ιράν οι Κούρδοι είναι εδώ για να μείνουν, και η Αγκυρα έχει καταλάβει ότι η ξεπερασμένη πολιτική της που βασιζόταν στον στενό εθνικισμό ήταν μια αυταπάτη, που δεν την προστάτευε. Ακόμη και η Τουρκία δεν μπορεί να αγνοήσει το τεράστιο στρατηγικό, οικονομικό και πολιτικό βάρος που έχουν αποκτήσει οι Κούρδοι σήμερα» καταλήγει ο Ισμαήλ.

Δημοσιεύτηκε στο HeliosPlus στις 21 Ιανουαρίου 2014

ΒΗΜΑ